Garbiñe Aizpitarte: "Euskal dantzen ikasketak eta titulazioa behar dira"

Eskarmentu handiko dantzaria da Garbiñe Azpitarte (Tolosa, 1958). Munduan zehar ibilia da dantzan eta irakasle gisa formatzen, dantza klasikoan zein euskal dantzetan. 1991n Gabota dantza akademia ireki zuen Zarautzen eta haurrekin aritu da lanean 31 urtean. Gorputzaren ezagutzari garrantzia berezia ematen dio, erritmoa eta teknikak lantzeko zenbait ariketa eta gako erakutsi dizkigu. Piano doinuz lagunduta gorputzaz eta gorputzarekin aritu da haurrekin erabiltzen dituen zenbait jolas eta ariketa erakusten, baina ahoz ere badu zeresana. Amaiur Aristiren galderei erantzunez, bere dantzari ibilbidea eta dantzaren irakaskuntzari buruz duen ikuskera azaldu ditu.

Dantzan oso txikitan hasi zinen zure jaioterrian, baina modu egituratu batean Zarautzen hasi zinen, ezta?
Bai, Hodeiertzen hasi nintzan Xabi Landaburukin. Garai horretan ez zen normala oinarri teknikoa edukitzea; guk aurrena barrako ariketak egiten genituen eta gero baita euskal dantzak ere. Koreografiak ere lantzen genituen, eta horrela, mundu horretan sartu ginen.

Eta Xabierren Landabururen bitartez Filipe Oihanbururengana iritsi zinen, ezta?
Bai, Etorkira. Hasieran Europan zehar ibili ginen eta gero, 1981ean, profesional bezala hasi nintzen. Ipar Ameriketatik ibili ginen alde batetik bestera. Bira luzea izan zen. Goizetan teknika lantzen genuen eta gero emanaldiak izaten ziren. Jende pilo bat joaten zen gu ikustera, eta asko apreziatzen ziren hemengo dantzak. Oso gustura ibili nintzen.

Zer zen dantzari lotuta modu profesional batean bizitzea?
Modu profesionalean esaten dugu, baina ez zen holako soldata handia, ez pentsa, justu-justu bizitzeko. Adibidez, Etorkin nire garaian Frantziako gobernutik kobratzen genuen minimo bat. Baina bueno, holako esperientzia edukitzea, bidaiatzea, oso interesantea izan zen niretzako.

Errepertorioari dagokienez ze dantza egiten zenituzten?
Gogoratzen naiz hasten ginela larrain-dantzarekin, eszenariorako muntatuko bertsio batekin. Oroitzen dut sartzen ginela eta momentu batean batek esaten zuela “euskalduna naiz”, eta denak bueltatzen ginen eta “euskaldunak gara” esan eta dantzan hasten ginen. Inpaktua egiteko moldatuta zeuden dantzak eta urratsak. Fandangoak eta arin-arinak ere egiten genituen, kaskarot-dantza ere bai, baina eszenariorako moldatuta zeuden.

1991n Zarautzera itzuli eta Gabota dantza eskola ireki zenuen. Ze helbururekin, nola hasi zinen?
Dantzari eta irakasle bezala formatu nintzen Londresen eta ondoren Zarautzen akademia irekitzea pentsatu nuen. Klasikoa eta euskal dantza erakusteko asmoarekin ireki nuen. Helburua zen ekarpena egitea alde batetik eta bestetik, eta ez bakarrik pausuak edo dantzak erakustea, baizik eta beste oinarri batzuk ere sartzea. Luzaketak, oinarrizko teknika deitzen dioguna erakusten dugu gorputza lantzeko. 31 urte pasa dira eta dena ondo joan da, oso gustura ibili gara, bai, ez nago bakarrik, nirekin beste pertsona batzuk ari dira lanean eta orain horiek emango diote jarraipena.

Eta zure akademia irekitzearekin batera Zarauzko eskoletan ere ibili zara dantzak erakusten, ezta?
Zarauzko Udalean gazteen aisialdiari begirako lanketa bat egiten ari ziren eta nik eskoletan dantza lantzeko proiektua proposatu nuen. Horrela, 9-10 urteko umeekin dantza klaseak ematen hasi nintzen, LH4ko ikasle guztiek jasotzen zituzten klaseak. 20 urtean aritu nintzen, orain ikastetxe baten jarraitzen dut.

Ze balorazio?
Interesantea izan da, horrela haur guztiek ukitzen dutelako dantza. Eskolaz kanpoko ekintza bada askok ez dute aukeratzen dantza, baina eskolako ikasgaia izanda denak sartzen dira. Eta oinarrizko urratsak edo dantza batzuk, behintzat, denek probatzen dituzte. Kalean gelditu izan naute orain guraso diren ikasleek esateko asko eskertzen dutela zenbait dantza ikastea umetan, oraindik ere gogoratzen direla eta aritzen direla batzuetan plazan.

Hemen daukat duela 16 bat urte egin zizuten elkarrizketa bateko aiputxo bat, “kulturan ere azalean geratzeko ohitura dugula iruditzen zait, hau eta hori egin bai baina gehiegi sakondu gabe, haurrak aspertuko ote ditugun beldurrez, kontua da dantzan gabiltzan irakasleek epe luzerako begiratu beharko genukeela”. Berdin pentsatzen jarraitzen duzu?

Ez berdin-berdin. Pentsatzen dut dantza irakasleek lan handia egiten dutela dantzan eta serio hartzen dutela. Gehiago hitz egiten nuen elkarrizketa horretan instituzioez. Kulturari lotutako hitz asko, baina gero ez dute sakontzen. Iruditzen zait, adibidez, kirola benetan bultzatzen dela baina kultura eta dantza ez. Dantza ikasketei lotutako araudi edo titulazioa faltan botatzen dut.

Behetik hasi behar dela ikusten duzu, ezta?
Bultzatu behar da oinarri bat eta hortik aurrera joan, ez da bakarrik dantza egitea, umeekin oinarria landu behar da. Pausuak eta dantzak helburuak dira, baina beste gauza asko landu behar dira, eta gu horretan saiatzen gara. 5-12 urte arteko haurrekin lan handia dago egiteko. Pedagogia aldetik metodologia bat sartu behar da nire ustez. Eta, bereziki, erritmoa landu behar da; gorputza kokatzeko lana ere hor dago.

Bereziki zuk zure akademian garrantzia ematen diozu gorputzaren ezagutzari, erritmoari, luzaketak aipatu dituzu. Nola funtzionatzen duzue zuek eskolan?
Erritmoa bisualizatzea da garrantzitsua, txikiek ez dakite zer den erritmoa, baina sumatzen dute. Zenbakiekin, jolasekin... saiatzen gara horretan. Pixka bat lantzen baldin bada txikitatik gero dantzak ikasteko eta dena askoz ere azkarrago doa.

Lan posturalarekin berdin, ezta?
Gorputz bat daukagu eta luzerako iraun behar digu, ez? Kalte eta lesio handirik gabe, horretarako landu behar dugu gorputza. Erritmoa eta lan posturala garrantzitsua da edozein dantza motarako, oinarria da. Hortik ari gara lanean, eta kontuan edukitzen dugu ez dela berdina 5-6 urteko umea eta 12 urtekoa. Adin arabera egokitzen ditugu jolasak eta ariketak.

Teorian irudika dezakegu, baina praktikan ez da horren erraza, hala?
Metodologia bat proposatu behar da nire ustez, ezagutza mailaren eta adinaren arabera. Momentuz dantza irakasleak esfortzu izugarria ari dira egiten, baina formakuntza falta da, hor ikusten dut nik hutsune handiena. Euskal dantzen ikasketak eta titulazioa behar da. Dantza talde eta eskoletan dantzariak dabiltza euskal dantzak lantzen, baina dantza irakasleak formatu behar dira.

Dantzan Ikasi Topaketak 2022

• Dantzaren transmisioaz eta jardunaz gogoetak Dantzan Ikasi Topaketetan

• Dantzaren ikerkuntzari eta material didaktikoen sorrerari bultzadatxoa

• Garbiñe Aizpitarte: "Pausuak eta dantzak helburuak dira, baina beste gauza asko landu behar dira"

• Dantzaren irakaskuntza, egungo panorama, ajeak eta erronkak

• Biribilketa: jakina da edo lantzea komeni da?
• Dantza-irakasle eta dantzarien kontratazioak, a ze buruhauste eta oztopoak!
• Lapurdi eta Nafarroa Behereko dantzen irakaskuntzaren gabeziak identifikatzen
• Ze egoeratan daude euskal dantza taldeak?