Edukira salto egin | Salto egin nabigazioara

Tresna pertsonalak
Hemen zaude: Hasiera Komunitatea Dantzan Ikasi Lapurdiko inauterien lehenaz eta orainaz Thierry Truffautekin

Dokumentuaren akzioak

Lapurdiko inauterien lehenaz eta orainaz Thierry Truffautekin

2018/02/19 09:45
Lapurdiko inauterien lehenaz eta orainaz Thierry Truffautekin

Lapurdiko inauteriak. Irudia: Michel Duvert

Thierry Truffaut antropologoa Lapurdiko inauteriei buruz aritu zitzaigun Dantzan Ikasi programaren bidez Koldo Mitxelena Kulturunean eskainitako hitzaldian. XIX. mendeko inauterien ezaugarriez, horian galeraz eta ondorengo berreskurapenaz aritu zen. Testu zaharretako aipamen eta debekuak ekarri zizkigun hasieran eta ondoren zuzeneko iturriak erabili zituen. Argazkiei, grabatuei, bideoei eta Truffauten azalpenei esker Lapurdiko inauterietara gerturatu ginen.

Thierry Truffaut, Dantzan Ikasi, 2018-02-02. Argazkia: Josu Garate CC-BY-SA
Thierry Truffaut, Dantzan Ikasi, 2018-02-02. Argazkia: Josu Garate CC-BY-SA

Hizlariak nabarmendu nahi izan du egun mantendu den tradizioak, dantza herriarekin bizitzeko asmoa duela. Inauteriak etxe barruraino iristen dira Lapurdin, herritarrak harremantzeko modua da. Erritu soziala da, ez da ikuskizuna, herritarrek herritarrentzat egiten duten festa baizik.

XIX. mendeko inauteriak

Inauterietako deskribapen zaharrenak XIX. mendekoak ditugu, baina bada aipamenik Erdi Aroko zenbait dokumentutan ere. Garai hartako inauterietan nabarmentzekoak dira, entzierroak, maskarak eta mozorroak, antzara jokoak, etxez etxe egindako kuestazioak, karnabalaren edo Saint Pansard-en hiltzea, hartza eta, nola ez, kaskarotak.

Lapurdiko inauteriak, 1883.
Lapurdiko inauteriak, 1883. Argazkia: Thierry Truffaut-en artxiboa.

Kaskarotak, 1945.
Kaskarotak, 1945. Irudia: Thierry Truffaut-en artxiboa.

"Ostegun gizenetan" ohikoak ziren Baionako kaleetan zezenen entzierroak. Dokumentu zaharretan, maskarak eramateko edota kalean musika egiteko debekuak topa genitzake. Festak antolatzeko ardura zuten gazte maiordomoek, berriz, antzara jokoak antolatzen zituzten eta urteko lehenengo festak inauteriak izan ohi zirenez orduan izaten ziren lehengo jokoak. Inauterietan ondo jan behar zela eta, haurrak eta gazteak eskean ibili ohi ziren, askotan, jateko aukera handirik ez zuten horientzat. Kaskarotei buruzko testigantza ugari topa daitezke XIX. mendean, lehenengo irudia 1823koa da. Bestalde, festen amaieran bazen inauteriak irudikatzen zituen panpina tripa handi erraldoia, hori kondenatu eta erretzearekin bukatzen ziren festak.

Antzara jokoa, Beskoitze.
Antzara jokoa, Beskoitze, 1925. Irudia: Tillac

Kaskarotak, 1923.
Kaskarotak, 1923. Irudia: Thierry Truffaut-en artxiboa.

XX. mendeko lehenengo erdia

Zezenak, Saint Pansard-en hiltzea eta kaskarotak mantendu egin ziren hurrengo mende hasieran ere. Saint Pansard ez ezik, zezenak ere hiltzen zituzten eta haragia pobreentzat izaten zen, inauterietan behar bezala jateko. Baina, kaskarotak izan dira Lapurdiko inauterietako tradizio polit eta garrantzitsuena. Eskean dantzan aritzen ziren kaskarotak, gehienetan kintoak izaten ziren. Inauterietako erritu hori, igarotze errituetan koka genezake, kaskarotek ume izatea utzi eta gizon izateko pausoa egiten baitzuten. Orduan ia herri guztietan zeuden kaskarot taldeak, baita auzoetan ere. Asko, eskera hiri handiagoetara joan ohi ziren.

Kaskarotak, Bidart, XX. mendea.
Kaskarotak, Bidart, XX. mendea. Argazkia: Thierry Truffaut-en artxiboa.
Kaskarotoak, Larresoro, 1935-1938.
Kaskarotak, Larresoro, 1935-1938. Argazkia: Thierry Truffaut-en artxiboa.

Kaskarotak, Ainhoa, 1950eko hamarkada.
Kaskarotak, Ainhoa, 1950eko hamarkada. Argazkia: Thierry Truffaut-en artxiboa.

Hartzak ere badu presentzia Lapurdiko inauterietan, 1953ko irudi bat erakutsi zigun. Urte gutxi batzuk geroago, 1960ko hamarkadan edo galdu egin zen pertsonaia.

Thierry Truffaut hartzarekin
Thierry Truffaut hartzarekin. Argazkia: Thierry Truffaut-en artxiboa.

1965-1987, interes berriak

1960ko hamarkadan ohitura gehienak galtzear zeudela, "Revivalism labourdin" deituriko kontserbazio eta modernizazio garai berrian murgildu ziren Lapurdiko inauteriak. Truffaut bera protagonistetako bat izan zen jaien berreskuratze eta berpizte lan horretan. Lapurdiko inauterien inguruko ikerketak hasi zituzten eta pixkanaka hainbat ikuskizunetan inauterietako ezaugarriak txertatzen hasi ziren. Kaleetan inauterietako kortejoak ateratzeko ahaleginak ere egin ziren. Besteak beste, Lapurdiko inauterien berreskurapenean nabarmentzeko pertsonak dira Truffautekin batera, Betti Betelu, Jean Michel Guilcher, Juan Antonio Urbeltz, Pierrot Gil edota Claude Iruretagoiena. Ezin aipatu gabe utzi, Oinak Arin, Begiraleak, Argia, Akelarre edota Lapurtarrak taldeak, aipatutako protagonistak dantza talde horien bueltan ibili baitziren lanean.

Beskoitzeko Oinak Arin taldeak ateratako Lapurdiko inauterietako kortejoa, 1965.
Beskoitzeko Oinak Arin taldeak ateratako Lapurdiko inauterietako kortejoa, 1965. Argazkia: Thierry Truffaut-en artxiboa.

Besta gorri.
Besta gorriak. Irudia: Thierry Truffaut-en artxiboa.

Kotilun gorriak.
Kotilun gorriak. Irudia: Thierry Truffaut-en artxiboa.

Ponpierrak
Ponpierrak. Irudia: Thierry Truffaut-en artxiboa.

Egungo inauteriak

Pixkanaka, galtzen joan ziren kaskarot taldeak berriro ere sortzen ari dira. Uztaritzen, Beskoitzen, Biarritzen, Kanbon... kaskarotak irteten dira. 1960ko hamarkadan galdu zen hartza ere, orain, herri askotan irteten da: Beskoitzen, Itsasun, Azkainen, Getarian, Senperen, Biritaun, Saran... Eta guztiz galdu ziren beste pertsonaia batzuk ere agertu dira zenbait lekutan, jaun-andereak esaterako. Musika instrumentuei dagokienez ere, lehen erabiltzen zituztenak berriro erabiltzen hasi dira: biolina, ttunttuna...

Kaskarotak, Uztaritze, 2010.
Kaskarotak, Uztaritze, 2010.
Kaskarotak, Luhuoso, 2000. urte inguruan.
Kaskarotak, Luhuoso, 2000. urte inguruan. Argazkia: Thierry Truffaut.

Inauteriak, Senpere, 2004.
Inauteriak, Senpere, 2004. Argazkia: Thierry Truffaut.

Lehen esan bezala, Lapurdin festa etxera sartzen da. Etxe tradizionalak horretarako pare-parekoak dira, dantzarako, jateko eta edateko gela handi bat izaten baitute. Egungo etxe guztiak, ordea, ez dira horrelakoak, baina festa moldatzen jakin dute lapurtarrek. Etxe txikiagoetan ez dira sartzen etxeraino, festa atariraino iristen da. Pisuak dituzten etxeetan, berriz, kalean egiten dute festa. Horrela, auzotarrek harrera kolektiboak egiten dituzte. Auzokoak elkarren artean antolatu eta taldean prestatzen dituzte eskean datozenentzako jan-edanak. Badirudi, jakin dutela garai berrietara egokitzen.
 
Zanpantzar, Sara, 2008.
Saint Pansard , Sara, 2008. Argazkia: Thierry Truffaut.
Zanpantzar, Makea, 2007.
Saint Pansard, Makea, 2007. Argazkia: Thierry Truffaut

Dokumentuaren akzioak

Erantzun

Erantzuna emateko identifikatu egin behar zara, gure webgunean erabiltzaile bat sortuz.

Dantzan Ikasi

Dantzan Ikasi

Dantza tradizionalaren irakaskuntzan laguntzeko asmoz Gipuzkoako Foru Aldundiak abian jarritako programa da Dantzan Ikasi. Gipuzkoako Dantzaguneak dantza sustapenean egiten dituen ekintzen baitan, dantza tradizionala irakasgai duten irakasleei eta ikasten jarraitu nahi duten dantzariei, beren formazioan sakontzen jarraitu ahal izateko aukera eskaintzea da helburua. http://dantzanikasi.com

__ __ __

Dantza irakasleen lan-poltsa

 

Hurrengo saioak

 

Egindakoak

2023

Ikastaroa: Dantzan irakasteko baliabideak Eibar // Kronika

Ikastaroa: Aragoiko jota // Bertan behera

2022

Aurkezpena: Euskal Herriko plazetarako dantza berriak // Kronika

Ikastaroa: Haurrekin dantzan jolasteko baliabideak // Kronika

Dantzan Ikasi Topaketak 2022 // Kronika

Hitzaldi dantzatua: Jon Olazkuaga: Pamperruque // Kronika

Ikastaroa: Dantzan irakasteko baliabideak Eibar I // Beasain // Eibar II // kronika // Bideoa

2021
Sorkuntzaren bideak: Argiaren Martin Zalakain // Kronika // Bideoa
Topaketak 2021: Dantzaren transmisioa, proposamenak eta lanketak // Kronika
Maialen Araolaza: Dantzaren onurak // Bideoa
Oier Araolaza: Genero-identitate euskal dantzan II // Bideoa II
2020
Ikastaroa: Lau urrats eta kitto!  // Kronika
Oier Araolaza: Genero-identitate euskal dantzan I // Bideoa I
Ikastaroa: Dantzan irakasteko baliabideak // Bertan behera
Gaskoiniako herri-dantzak // Kronika
2019
Gogoeta saioa: Sorkuntzaren soka // Kronika
Bisita-dantzatua Patxi Labordarekin // Kronika
Urbeltz, Arregi, Sarriegi: Soka-dantza // Kronika I, Kronika II, Kronika III
Lantzeko zortzikoa Bizkai Elkartea // Kronika
Gaskoiniako herri-dantzak // Kronika
Ibis Albizu: Euskal dantza eta balleta // Kronika
Dantza-luzeak Carles Mas // Kronika
2018
Zuberoako dantzakera // Kronika
Arantzako dantza-luzea // Kronika
Thierry Truffaut: Lapurdiko inauteriak // Kronika
Mikel Alberdi: XIX. mendeko euskal aisia  // Kronika
2017
Berastegiko San Juan dantzak // Kronika
Rapper ezpata-dantzak // Kronika  
Makilaria // Kronika 
Hirunangoak: balsa, mazurka, fandangoa eta ingrutxoak // Kronika 
Patxi Perez: Mutxiko dantzaldien bilakera aztergai // Kronika
2016
Kontra-dantzen sistema // Kronika
Dantza lotua aberasten // Kronika
Larrain-dantza, Lizarrako ingurutxoa // Kronika
Gipuzkoako dantzak IV // Kronika
Gipuzkoako dantzak III // Kronika
2015
Berpizkundeko dantza-maisuen sistema // Kronika
Gipuzkoako dantzak I // Kronika
Dantzan irakasteko baliabideak // Kronika
Dantzan irakasteko baliabideak  // KronikaJean Michel Guilcherri esker ona // Kronika
Zuberoako dantzak // Kronika
Zuberoako dantzak // Kronika
2014
Antton Luku: Dantza libertitzeko? // Kronika
Gipuzkoako urratsak, aldairak eta dantzak // Kronika
Arabako dantzak // Kronika
Durangaldeko dantzari-dantza // Kronika
Erromerien bidaiak // Kronika
Nafarroako Erriberako Paloteadoak // Kronika
Dantza-jauzietatik aitzineko püntüetara //Kronika
Lesakako dantzak // Kronika Ikastaroa eta bisita
2013
Nondik nora // Kronika
Luzaideko dantzak // Kronika
Nafarroa Behereko dantzak // Kronika
Emakumea euskal dantzan // Kronika
2012
Lizartzako dantzak // Kronika
Lau urrats eta kitto // Kronika
Lapurdiko inauteriak // Kronika
Axeri-dantza // Kronika
2011
Ingurutxoak // Kronika
Musika eta dantza // Kronika
Haur folklorea // Kronika
Rapper dantzak // Kronika
2010
Zarauzko folklorea // Kronika
Dantza kantatuak borobilean// Kronika
Xemeingo ezpata-dantza// Kronika
Araba Errioxako dantzak // Kronika
Gorputz prestaketa // Kronika
Dantza-jauziak // Kronika
2009
Zuberoako dantzak // Kronika
Argiaren inguruan // Kronika
Pedagogia // Kronika
Goierriko dantzak // Kronika
Mutil-dantzak // Kronika
Jotak // Kronika

Boletinak
Dantzan Ikasi 1(pdf) - Apirila 2009
Dantzan Ikasi 2(pdf) - Urria 2009
Dantzan Ikasi 3(pdf) - Apirila 2010
Dantzan Ikasi 4(pdf) - Azaroa 2010

Dokumentazioa
Dantza curriculuma(pdf) - 2010
Gipuzkoako dantza irakasleak(pdf) - 2010

Dantzan Ikasi Gipuzkoako Foru Aldundiaren ekimena da. Dantzan elkartea arduratzen da egitasmoaren kudeaketa teknikoaz. Gipuzkoako Euskal Dantzarien Biltzarra eta Ikerfolk elkarteek gainbegiratzen dute proiektuaren ibilbidea Dantzan Ikasiren Jarraipen Batzordetik.

Dantzan Ikasi
ikasi@dantzan.com
Tfnoa. 943 53 04 40
www.dantzanikasi.com

logoa