Beste hainbat gaitan bezala, kontraesanak eta inkoherentziak azaleratzen dizkigu gai honek. Umeekin goizegi hastea eta gehiegizko protagonismoa ematea kaltegarriak gertatzen dira, baina egungo gizarte honetan euskal dantzaren "kultura", erritmoak, formak, gorpuzkerak ez badituzte dantza talde eta eskolen bidez jasotzen, asko iristen dira helduarora horiekin batere zipriztindu gabe eta heldutan zenbaitek aurrerabide handia egin arren, umetan batere aritu gabeko gehienek zailtasun handiak izaten dituzte guztiz arrotza zaien erritmo eta formetan trebatzeko.

Euskal dantza gorputz hizkuntza bezala aldarrikatzen dugunez, berbazko hizkuntzen adibidea ere erabiliko dugu hemen. Euskara umetatik jasotzen dutenek askoz errazago bihurtzen dute bere komunikazio hizkuntza (eskolatik bakarrik jasotzen duten askok horrelakorik lortzen ez badute ere, baina beste hainbatek bai) heldutan hasten direnek baino (heldutan hasitako hiztun trebeak badira ere, bide malkartsuagoa da gehienentzat).

Goiz hasteak ez du esan-nahi protagonismoa osoki haiengan uztea, noski. Helduak izan behar dira eredu umeentzat eta asmatu behar dugu helduei begiratzeko irrika bizirik mantentzen eta beraien txanda iritsiko dela ikustarazten. Batez ere gurasoei! ;-)

Mutilak dantzatik nola aldentzen diren salatuz idatzitakoak oihartzuna izan du sarean.
https://x.com/dantzan/status/1813495392236916852
Gaiarekin sentsibilitatea dutenek hartu dute interesez nagusiki; beste askok uste dute dantzarekin interesik ez dutenez gaia ez dagokiela. Auziak dituen ertzetako batzuk:
- Mutilek dantzaren esparrua beretzat ere hartzen ez duten bitartean parekidetasunik ez da izango.
- Emakumeak kirolera bultzatzeko asmo onek kontrako ondorioak dituzte: gutxitasun sentipena indartu eta trebe diren jarduerak (dantza, adib.) baliorik gabekoak direla barneratuz.
- Gezurra da mutilei ez zaiela gustatzen dantza. Dantza gizaki guztiei gustatzen zaie. Lotsak aldentzen ditu dantzatik, nesken kontua delakoan, dantza egitea lotsagarria dela ikasten dutenean. Dantza-trebetasunak garatzeari uzten diotenez, trebetasun faltaren lotsa gehitzen zaio.
- Dantza hezkuntzan ez egoteak bi ondorio larri ditu: ez du dantzan alfabetatze unibertsala bermatzen eta dantza (beste gorputz hezkuntzen kontrara) ez dela ez beharrezkoa ez garrantzitsua pentsarazten du.

Eskerrik asko erantzunengatik.

Halaxe da Patxi, aspalditik datorren kontua da, Ibon Arrizabalagaren lana ere ezagutzen dugu eta asko ikasten dugu hortik, eta oraingo hau guzti horren berrespena baino ez da, eskilaretan behera jaisten jarraitzen dugula eta oraingoz ez dugula sumatzen nola geratu, ez abiadura gutxitu ere. Eskileratan gora hastea ezta planteatu ere...

Bai Alex, itsasoaren bi aldeetan antzera gabiltza kontu honekin ere eta elkarrekin eta elkarrengandik ikasiz aritu beharko gara, ezinbestean. Besarkada!

Halaxe da, bai, Xabier. Askatasuna ulertzeko modu neoliberalaren tranpa da. Zer gustatu behar zaigun erabakita dago eta nork bere gustuko jarduerak hautatzen dituela sinestea ilusokeria galanta da. Hegoaldean futbolarekin txoratuta dauden 10etik 9 rugbiarekin maiteminduta leudeke 100-150 km ipar-ekialderago jaioz gero.

Euskararekin egiten duzun analogia guztiz balekoa da. Euskaraz aritzea gaur egun ez da bere kasa gertatzen, jarrera aktiboa eta irmoa eskatzen du. Euria, haizea eta eguzkia, denak erdaraz dabiltza. Pentsatzea libreki hautatzen dela zein hizkuntzatan gabiltzan samurrago, gozoago, gustorago, askeago... libertatea kontzeptuaren manipulazio tranpatia da.

Gaur eta hemen euskal dantza gustatzea ez-ohikoa da emakumeentzat eta ia-ezinezkoa gizonezkoentzat. Futbola eta euskal dantzaren artean askatasunez hautatzen dugula pentsatzea, egunotan euriteek hazita dakarten errekan behera ala gora gusturago nola igeri egin libreki eta inpartzialki erabaki dezakegula pentsatzea modukoa da.

Ana Urkizaren artikulua: https://www.noticiasdenavarra.com/[…]/azken-eskualduna-7417389.html

Gai horren inguruan Aritz Ibañez-ek egindako ekarpena, "Euskararen zinta-dantza: euskal dantza, euskara eta komunitatea txirikordatuz": https://dantzan.eus/kidea/aritz/euskararen-zinta-dantza

Lan horren inguruko Aritzen aurkezpena bideoan: https://dantzan.eus/bideoak/euskararen-zinta-dantza

Adierazpen formak (euskara, dantza, kantua...) eta komunitatea (euskaldunak?) biak gaude kinka larrian, ezin bestela, elkarlotuta baikaude, komunitateak erreproduzitzen ditu adierazpen formak eta jardun horiek trinkotu eta biziarazten dute komunitatea.

Hezkuntza arautuak ez du salbatuko ez euskara, ez kantua, ez dantza. Komunitateak iraun-araziko ditu baldin eta festa egiteko zein negar egiteko baliatzen baditu. Gabe tresna horien ezagutza transmititzea hezkuntza arautuak parte hartu gabe (eta are gehiago, bizkar emanda) ezinezkoa izango da nire ustez.

Euskara hezkuntza arautuan sartuta dago eta ikusten dugu horrek ez duela salbatuko. Baina hor egongo ez balitz orduan bai batere aukerarik ez lukeela izango. Kantua eta dantza orain arte komunitateak (edo horren zati txiki batek) eutsi ditu, baina ahitzen ari den seinale argiak ematen ari da.

Mila esker Xabier, bai azken kronika eder honengatik, bai Mexicotik urte osoz eskainitako kronika sorta harrigarriarengatik. Ez nintzen konziente zenbat giza-talde, kultura, hizkuntza eta errito dagoen Mexicon "konkistadoreen" kultura eta hizkuntzaren kerizpean dirautenak. Ez eta zer nolako errito eta ohitura berezi, eta aldi berean Europakookin antzekotasunak dituztenak, ospatzen dituzten.

"Daukat kanpoko azturen ezagutzeak gurearen hobeki ulertzeko molde bat dela. Bertzea beti ispilu." idatzi duzu azken ahapaldian, eta bai, niretzat ere hala balio du, munduaren beste puntara begiratuta ere beti gurea ageri da espiluan.

Zinez mundu ezezaguna gure kultura globalizatu eta homogeneotik aparte irauten duena. Poz handia da hori, eta arrangura ere aldi berean, gure kultura globalizazio deritzon, baina kolonizazio kultura den horretan zer nolako abiaduran murgiltzen eta diluitzen ari den ikusita. Kultura isolatu horien kemena ere miresgarri zait: "ez dugu festa saltzen, partekatu egiten dugu". Biba zuek. Eta Esker mila zuri Xabier, hain urrun joan eta zure jakinmin nekaezinarekin espilu harrigarria atontzen hartutako lanengatik.

Ene ba. Bada mundu oso bat gure begiek ikusten duten horren ezkutuan. Guaquitepec-era iristeko bidea eta tseltal hizkuntzan bizi den kultura horren errito eta ohiturak harrigarriak dira goitik behera. A ze bizipen harrigarriak Xabier. Baduzu jakintza eta kemena haien berri izan eta haiengana iristeko hiri-bizitza eta jakintzetako erosotasunak atzean utzita. Muturreko kirola, bai horixe! Sabela osorik ekarri zenuen bueltan? Mila esker esperientzia horiek umore eta jakintzarekin partekatzeagatik.

Ene ba, a ze bidaia harrigarria eta jakingarria oparitu diguzun orain ere Xabier. Dantza kontu soil zirudiena antropologia, soziologia, ekonomia, erlijioa eta funtsean, politika dela hain zuzen ere, politika dela dantza hasi eta buka.

Zortzi orduz dantzan aritzen direla irakurrita gogoratu ditu Oñatiko Korpus dantzariak hiru egunez nola aritzen diren behin eta berriz dantzan, 70-80 aldiz errepikatuz dantza nagusietako batzuk. Mendian hamaika orduz korrika ibiltzeko egungo modak badituela dantza maratoietan bere aurrekariak?

Jesuitek beraien eskolen bidez dantza munduan zabaldu zutela ezaguna bada ere, agian ez diegu horrenbeste begiratu fraide dominikoek ebanjelizazio tresna modura erabilitakoari. Orain, tokikoen erlijioak desagerrarazteko erabilitako mairu eta kristauen pastoralak ez ote dira bihurtu sinesmen horiek eusteko tresna?

Ze harrigarria den Moctezuma dantzan jartzea hainbeste mende berantago. Europara ere ekarri zituzten XVII. mendean haren irudira egindako dantzak. 1693an Juan Antonio de Castro dantzari beltzak arrakasta handia eskuratu zuen Sevillan Moctezuma izeneko dantza eskainiz. 330 urte berantago bizirik dirau Moctezumak dantzarien oinetan.

Otsagiko bobo edo Guardiako katximorroen lehengusuak, Nafar erriberako paloteadoen testu errimatuen parekoak, eta zein eder eta bizi Doña Marina eta Malinchen jota dantza! Lesakako ziharkoakoa ikusteko etorri beharko gara hurrengoan Teotitlanera eta dantzaren irakaskuntza zorrotz hori ere behatu hincado, picado eta sobrepasaren ikasteko.

Mila esker Xabier!

Tradizioen patrimonializazioaz eta identitatea elikatzen duten osagai kulturalen merkantilizazioaz Jean eta John Comaroff-ek (2009) idatzitakoak etorri zaizkit gogora hegalarien profesionalizazioa eta merkaturatzeaz irakurrita. Identitatearen industriaz mintzatzen dira eta nola zenbaitetan kulturaren salmentak ordezkatu duen lanaren salmenta.

Interesgarria da halaber betaurreko horiek gure zilborrera begira jartzea eta gogoratzea ez dugula oraindik ikuspegi ekonomikotik aztertu gure euskalduntasuna eraikitzeko gako izan diren hainbat ikur, hala nola Etxahun-Iruri, Maurizia ala Jose Lorenzo Pujana.

Papantlako hegalariek behinola txapela gorriarekin hegal egin zutela jakinda ezin dugu aldarrikatu erritoan euskaldunok badugula ere partea eta souvenirrak saldu?