Mila esker zuen erantzunengatik Xabier eta Agustin. Azken aldian bi musikari gazteren berri izan dut, bata jazzaren munduan murgildua, bestea musika experimentazioan ari dena, eta biek ala biek herri-musika eta kantak ongi ezagutu eta maite dituztenak, haietan murgilduta bere sormenerako baliatzen dituztenak. Gutxiespenik gabe, baizik eta tradiziozko musika gozatuz, beren ezaugarri bereizleak balioan jarriz eta haietatik edanez beren ekarpenak egiteko. Beraz, akademizismotik kanpo bada itxaropenik!

Beste behin dantza grabaketa ederra Raices-en altxorretik, Manuel Garrido Palacios-i esker eta Baztango dantza ondare zoragarriaren erakusgarri. Hainbat kontu azpimarratu litezke. Zortzikoa zein ederki markatzen duten danbolinausiek, soka-dantza nola ateratzen duten aitzineskuak neskak sokan direla, Maurizio Elizalderen zortziko segida ederra, doinu batetik bestera jauzi eginez, tartean Gipuzkoako makil txikien dantzarako erabili izan den zortzikoa joz, zapiz lotutako sokan egiten duten karakoiltzia, e.a. Gorputzen dantza ederra, eta mingain-dantza eredugarria: gazteleraz galdetzen dio Manuel Garrido Palacios-ek Jabier Larralderi, eta euskaraz erantzuten dio Jabier Larraldek. Manuel Garridok kultura tradizionalarekin erakusten zuen sentsibilitatea hizkuntzekin ere aplikatzen zuela antzematen da hor.

Alegia, Gabonetako izpiritua 2 milioi euro direla.

Eskerrik asko zuri Patxi, iruzkinagatik. Bigarren desafioko une horri buruz, kasualitate hutsa izan zen. Gurutzatutako desafioa horrela dantzatzen da Oñatin: aurrera begira hasi, elkarri begira jarri eta gurutzatu, parekoaren gonbidatuari begira dantzatu, elkarri begira jarri eta berriz gurutzatu eta nork bere bikoteari begira dantzatu, eta hasi bezala bukatu, aurrealdera begira azken pausoak eginez. Oñatiko 2014ko Korpus igandeko aurreskuan ikusi dezakezu gurutzatuz egiten den desafio hori, 20. minututik aurrera.
https://dantzan.eus/[…]/onati-korpus-dantzak-2014-aurreskua

Esango nuke, gertatu zen arte inor ez zela ohartu hasierako eta bukaerako pauso horiek agintariei begira geratuko zirenik, izan ere, agintariak sokan izatea zen asmoa, ez udaletxe azpian.

Euskal dantzarion konplexuak eta lotsak azken batean. Ez ditugu gure dantzaren gaitasunak ezagutzen eta ez dugu gure dantzaren gaitasunetan sinesten, beraz, modernizatu, mestizatu, nahasi, homologatu beharra sentitzen dugu behin eta berriz.

Asko poztu nau Lizartzan aurreskua bizi-bizi mantentzen dutela ikusteak.
- Janzkera gustatu zait. Allkondara zuri (nork berea), bakero pegatuak, zapia eta abarketak. Sinplea eta erangikorra, tradizio-eguneratua eta erosoa.
- Axeri-dantza arin-arina eran dantzatuta polita da.
- Txistulariak zubipetik pasatzea kontu bitxia da, norbaitek badaki beste inon egiten den?
- Aurresku-atzeskuaren dantzak, molde zaharrean mantendu diren Berastegi, Lesaka edo Berakoen airea dute, oso politak dira. Dantzakera soila eskatzen dute nire ustez, mugimenduak estilizatzen joanez gero grazia galtzeko arriskua dago.
- Txapelik gabe egiten dituzten agurra bukaerako keinu toreroak (9:00) edo desafio hasieran (13:35) txapelak kentzeko egiten dituztenak aztarna koreo-arkeologiko kuriosoak dira benetan.
- Dantza-lekua nahiko arraroa gertatzen da, belardian, kale edo plazaren babesik gabe, jendea arkupeetan terrazan jarrita, sentsazio hotza sortzen du.
- Kalejira korro itxian egitea ez da oso ohikoa gaur-egun eta poztekoa da hori mantentzen ikustea.
- Interesgarria da soka-dantza bukaeran egiten dela kalejira eta ondoren direla fandango eta arin-arina (pastak eta atsedenaren ondoren), nahiz eta bukaera-bukaeran berriz kalejira errepikatu. Kalejira fandango aurretik egitea orden lojikoa da, ze fandango arin-arina soka-dantzan (barkatu, dantza-sokan) sartutako azken piezak dira, eta kalejira aurretik zegoenez, orden hori mantendu da eta atsedena erdian jarri, eranskina bereiztuz.
- Arin-arineko bueltetan txalo egiteko moda horrek ez nau konbentzitzen, baina badirudi errotuta dagoela inguru batzuetan.

Mila esker Xabier elkarrizketa mamitsu honetan zure ekarpena egiteagatik. "Dantza schuhia" ulertzeko eskaintzen duzun bidea Ekaitz Santaziliaren ekarpenean aipatu dugunaren justu aurkakoa da eta zinez interesgarria. Zuzen ari bazara, hortik ondorioztatu liteke bazela 'dantza-luzea' eta bazela 'dantza-xehea' edo laburra.

Nik dantza-luzea beti lotzen nuen dantzaren formarekin, alegia, soka luze batekin. Baina zenbaitetan dantza horiek ordubete hartzen zutela pentsaturik, badu zentzua luzera sokaren tamainarekin bezala, dantzaren iraupenarekin ulertzeak. Eta hari horri tiraka, dantza batzuk luze jotzen bazuten, dantza-luzeak baziren, izango ote zirela laburrak, dantza-xeheak ere bai.

Sagasetak ere zalantza du izenaren jatorriarekin. Dantza-luzea dezente luzatzen zela esan ondoren, dio "Puntu honetara iristean, zalantza bat datorkit burura: dantza honi nondik ote datorkio zehazki Dantza-luze izena, koda luzean ibiltzetik ala dantzak berak luze irautetik?"

Bestalde, Xabier, ekarri diguzun 1727ko testuak dantzaren egituraz egiten duen deskribapena De Lancren epaiketan (1608-1610) agertzen denaren antzekoa da, han esaten baita hiru zati izaten zirela, lehena "a la bohemiene", bigarren "a sauts" eta hirugarrena "tous en long". Larresoron 1730eko testigantzak ere hiru atal aipatzen ditu, "sauts basques", "danse longue" eta "danse mauresque".

"Dantza schuhia", 'luzea' ala 'xehea' nola ulertu behar dugun dantzarien begiekin ari gara, ea Ekaitzek dantzari eta musikariari filologoaren betaurrekoak gehituz argi gehiago eskaini diezagukeen.

Gustoa ematen du hain dotore dantzatutako ingurutxo bat ikusteak. Atentzioa eman dit zein ederki dantzatzen duten denek, jantziak soil baina txukun, mugimendu guztiak oso bateratuta, transizioak zehatz lotuta, Garikoitz Llobregat txistularia ere bikain. Benetan plazer bat. 100 biztanle inguru ditu Ugartek, eta administratiboki Amezketaren auzoa da. Beraz, auzo osoak parte hartu beharko du ingurutxoaren prestaketa eta plazaratzean. Zorionak ugartearrei!

Ttuntturroak, kapela konikoak, txano puntadunak, kapiroteak... Euskal folklorean hainbat testuingurutan ageri dira Lasarte-Oria eta Antzuolako sorgin-dantzaz gain, bai. Joaldunen ttuntturroak (https://dantzan.eus/[…]/2234888924), Arizkungo sagar-dantzariak ( https://dantzan.eus/[…]/2010-02-16_Arizkun-Sagar-Dantza-5475-700p.jpg), Eskoriatzeko Kukumarroa, Lantz-eko txatxoak eta miel otxin bera, Lapurdiko kotilun-gorriak, e.a.

Euskarazko wikipedian orain egun gutxi egin zuen honen harira Kapirotea sarrera ( https://eu.wikipedia.org/wiki/Kapirote ) Luistxo Fernandez-ek ( https://twitter.com/luistxo/status/1004706346120474624 ).

Mila esker Ekaitz Santazilia! Orain arte ezagutzen zen dantza-jauziei buruzko lehen erreferentzia (1823) baino 70 urtez zaharragoa (1753?) izan daitekeena ekarri diguzu. Baina horrez gain beste hainbat ekarpen interesgarri ditu artikuluak eta berau irakurriz bururatu zaizkidan zenbait ohar jaso ditut hemen:

- Euskaldunak dantzan ume-umetatik hasteko duten ohituraren inguruan: "Dez leur tendre jeunesse, yls s’accoutument a des danses fort hautes et trés vives". Euskaldunon dantzarako jaiotzetiko zaletasunaren mitoaren tradizioan koka daiteke Belarena. Ia 100 urte lehenago, 1659an, Le Pays-ek zioen euskal ume batek lehenago ikasten zuela dantzan bere aitari zein zaintzaileari deitzen ikasi aurretik: "un enfant y sçait danser avant que de sçavoir appeller son papa ny sa nourrice". Belaren esaldia tradizio horretan uler liteke.

- Emakumeak plaza publikoan dantzatzen direla. "Les femmes grosses dansent dans les places publiques comme les filles et, apeine les enfans peuvent marcher seuls, qu’yls sont admis dans les cercles, et leus premiers pas sont fomés en cadence (a)". Hainbat testigantza dira emakumeek dantza egiten zutela agerian jarri dutenak, baina XX. mendean hori ukatu egin zenez pozik hartzen ditugu horren berri ematen diguten aipu guztiak. Bestalde, hemen berriz ere umeak ageri dira, oinez hasten direnetik dantza borobilean onartuak direla esanez, lehen oharrarekin bat eginez.

- Elizgizonek plazako dantzak debekatzu eta ondorioz dantzaldiak ezkutuan egiteak oker handiagoa, lizunkeria nabarmenagoak zekartzala salatzen du Belak, garai eta norabide berean Manuel Larramendik eta beste zenbaitek adierazitakoaren hildo berean.

- "Dantza schuhia"-ren auziaz. Bat nator courante eta dantza-luzearekin egiten duzun loturarekin Ekaitz. Nik ere sumatzen dut hortik joan daitekeela 'xuhia' horren esanahia. Belak dio 'dantza schuhia' berez 'curante' bat dela: "une curante qu’yls apellent Dantza schuhia". Louis Horst-en esanetan 'Courante' dantzaren aitzin-forma 'corrente' zitekeen ('curro' latinetik eratorria, korrika), eta izan zituen aldaeren artean, bazen bat zenbaitetan "luzea" oharrarekin zehazten zena: "Esta forma de la corrente que lleva a veces la indicación de 'largo'".

Esandakoa Ekaitz, eskerrik asko eta segi hariari tiraka!