Dokumentuaren akzioak
Usurbilgo ordenantzak (1888)
Usurbilgo ordenantzak. 1888. urtea.
Sarrera
Gauza jakina da euskarak leku apala izan duela izaera administratiboko testu ofizialetan (ikus Treviño, 2001). Udal ordenantzen kasuan, XVIII. mende erditsuko Eibarko Ordenanza Municipalac Eusqueras, Elecinuetaracoz bazter utzita (Mújica, 1908: 731-733), XIX. mendekoak dira ezagun zaizkigun bakarrak (Elosegi, 2002: 195, 201-202): Berakoak (XIX. mende hasiera; Idoate & Ezquieta, 1981), Goizuetakoak (1825 eta 1897; Satrustegi, 1996), Tolosakoak (c. 1875) eta Usurbilgoak (1888), hain zuzen. Gainera, gaztelaniatik itzuliak dira.
Oraingoan Usurbilgoak begiz joko ditugu; izan ere, inprentara eraman ziren bakarrak dira. Orduko Donostiako giro euskaltzale bete-betean, ordenantzak Josefa Barojaren inprentan argitaratu ziren, eta itzulpen lanak Euskal Itz-Jostaldien Batzarreak gainbegiratu zituen (itzulpena egiteko irizpide interesgarriez, ikus Zabaleta, 1985).
Horretaz guztiaz landara, ordenantzok orduko gizarte-ohituren (kontrolaren) erakusgarri bikaina dira. Jarraian, ohiturekin, dantzarekin eta musikarekin loturik dauden pasarte batzuk bereiziko ditut. Nolanahi ere den, dena da interesgarria, eta, inork testu osoa ikusi nahi badu, hemen ditu dokumentu osoaren irudiak.
Dantza, musika eta bertsoak
Gai batzuek buruak nahasten eta grinak txartzen dituzte
Soinu-jotzaileen bertsoek (ahozkoek zein idatziek) eta kontakizunek gai batzuk ezin uki ditzakete: hilketak, urkamendia, ezkontzatik kanpoko harremanak...
Aritzeko baimena
Agintarien baimena beharrezkoa da, kantuan eta dantzan eskean ibiltzeko.
Dantzak garbia eta morala izan behar du
Kanpotik etorritako dantzak ez dira egokiak. Edana dagoenari ez zaio dantzan sartzen utziko.
Ilunabarreraino
Ilunabarreko otoitzaren tenorean, danbolin-hotsak bukatuko dira, baimenik izan ezean.
Zintzarrotsak
Moralaren ikuspegitik ezegokiak diren gertakarien protagonistei zintzarrotsen bidez laido egiteak giroa txartzen du.
Inauteriak
Mozorroak: ez noiznahi ez zeinahi
Ezin mozorrorik jantzi ez elizkizunak daudenean, ezta gauez ere. Ezin dira, gainera, agintarien moduko jantziak mozorrotako baliatu.
Aurpegiko estalkia kentzeko baimena
Agintariek baino ezin diezaiokete inori aurpegiko estalkia ken, jokaera desegokia duenari.
Irudiak: Koldo Mitxelena Kulturunea. Gipuzkoako Foru Aldundiko Biltegi Digitala. http://hdl.handle.net/10690/106091. CC-BY-SA.
Dokumentuaren akzioak
Erantzun
Ekaitz Santazilia
Jasotako azken erantzunak
- Ekaitz Santazilia on Usurbilgo ordenantzak (1888)
- Oier Araolaza on Usurbilgo ordenantzak (1888)
- Dantzan on Dantzei buruzko aipu bat Belako zaldunaren bi eskuizkributan 2018/05/14
- Oier Araolaza on Dantzei buruzko aipu bat Belako zaldunaren bi eskuizkributan 2018/05/14
- Jon Olazcuaga Garibal on Dantzei buruzko aipu bat Belako zaldunaren bi eskuizkributan 2018/05/14
Usurbilko ordenantza horien berri Imanoltxuren bidez, gazterik hil zen gure lagun eibartarraren bidez izan genuen. 2001ean argitaratu zuen Imanol Trebiñok "Administrazio zibileko testu historikoak" izeneko lana eta handik ekarri genuen Dantzan-era 2015ean Usurbilko ordenantzen aipamena: https://dantzan.eus/kidea/kuarrenta/imanoltxun-liburukuak
Usurbilko ordenantza horiek dituzten hainbat pasarte interesgarritan begirada berriz ezartzera bultzatu nauzu eta bere garaian ikusi ez nituen txinpartak ikusi ditut zuri esker. Adibidez, konturatu gabe nintzen zintzarrotsei eskaintzen dien arretaz, 32. artikuloko "zinzaralderik" forma hori ez nuelako identifikatu, ziur aski.
28. ataleko soinu-jotzaileei bertso-jarrietan debekatzen zitzaizkien gaiek ―"iltzalleen kondairak", "urkamendikoak" eta "gizon ta emakume arteko bear ez bezelako adiskidetasunaren gainean ipiñitako"― zintzarrotsen hotsa ekarri didate baita ere.
Mozorroen inguruko 17. artikuluak ere badu heltzeko moduko hari-muturrik. Batetik polita da zomorro darabilela ikustea, gaur egun baitirudi mozorro nagusitu dela inauterietarako eta zomorro ostera intsektuak izendatzeko. Eta bestalde, "eleiz-jantzirik" baliatzeko debekua ere azpimarratzekoa iruditzen zait, horrela koko-janzteko ohituraren berri ematen baitu debekuaren bidez.
interesgarriak, gureari doakionez.