Edukira salto egin | Salto egin nabigazioara

Tresna pertsonalak
Hemen zaude: Hasiera Komunitatea Dantzan Ikasi Lizarrako larrain-dantza jatorria eta bilakaera aztergai

Dokumentuaren akzioak

Lizarrako larrain-dantza jatorria eta bilakaera aztergai

2016/11/08 08:30
Lizarrako larrain-dantza jatorria eta bilakaera aztergai

Dantzan Ikasi, 2016-04-16. Argazkia: Josu Garate - dantzan CC BY-SA

Lizarrako ingurutxoa edo larrain-dantzaren inguruan, asko dantzatzeaz gain, asko idatzi eta esan izan da, beti ere eztabaidarako lekua utziz. Haren sorrera, aldaerak, bilakaera, dantzakera, musikak... eman dute zeresanik. Hoien inguruan jardun genuen Raquel Ugartondo eta Javier Lanarekin suite erako dantza honen inguruan antolatutako mintegian.

Eztabaidarako inongo asmorik gabeko lana zela aitortuz ekin zion Raquel Ugartondok azalpen tarteari; azken urtetan sortu zaion jakin nahiak bultzatu zuela larrain-dantzaren inguruan dokumentatzera. 1996ko "Lizarrako gaiteroak. Lizarrako Larrain Dantza" diskoa eta 2003an argitaratutako "Baile de la Era de Estella. Tres Siglos de Oro" DVDa oinarrizko dokumentutzat dituztela adierazi zuen jarraian, batez ere bigarren zatian izango genuen dantzaren errepaso praktikoari zegokionerako.

Dantzan Ikasi, 2016-04-16. Argazkia: Josu Garate - dantzan CC BY-SA
Dantzan Ikasi, 2016-04-16. Argazkia: Josu Garate - dantzan CC BY-SA

Musikari eta dantzari lotutako Lizarraren historiaren atzerabegiratu azkar bat egin zuen hasteko. Gaur egungo gaitaren eta haren errepertorioaren aita litzatekeen Julian Romanoren ondotik, XIX. mendean Romano eta Elizaga familia gaitajoleen gora beherak azaldu zizkigun; larrain-dantzaren historia ulertu ahal izateko ezinbesteko pertsonaiak.

Dantza honen erreferentzia historiko bila, 1864 urtean dokumentu zaharretan jasotako "baile de la gaita" edo "ha habido gaita" bezalakoak erakutsi zizkigun, dantzak instrumentuarekin duen lotura hertsiaren adierazle. Oraindik, ordea, ez da "baile de la era" hitz segidarik ageri inon ere ez. 1903an Alfontso XIII.a penintsulatik egiten ari zen bisitari itxaron beharko diogu gaur egungo dantza egituraren aurrekaria izan litekeenaren berri izateko.

Dantzan Ikasi, 2016-04-16. Argazkia: Josu Garate - dantzan CC BY-SA_1
Dantzan Ikasi, 2016-04-16. Argazkia: Josu Garate - dantzan CC BY-SA
Errege gaztearen etorrera behar bezala janzteko eta ospatzeko, besteak beste, dantza berezirik ere eskaini nahi izan zitzaion: lehenago Julian Romanok indibidualki jo izan omen zituen zenbait pieza, haren seme Demetrio eta Anselmo Elizaga gaitero bikote zirenak batu eta suite antzera montatzea erabaki zuten dantzarako. Horretarako dozena bat bikote hartu eta apropos prestatu zuten erregearen erakusgarri izateko. Abuztuaren 29ko ekitaldi haren ostean garaiko prentsa eta udal dokumentuetan jasotako "baile llamado de las eras", "de las Heras" moduko erreferentziak erakusti zizkigun Raquel Ugartondok. Iribastarren baratzean, dantzariek entsaiatu zuten lekuan egindako argazkia ere ikusi ahal izan genuen. Lehen larrain-dantza eman zutenak ote? Deigarriena orduko janzkera zaigu denoi ere, gaur egungo edozein eredurekin zerikusirik gabea. 
Iribastarren baratzea, 1903
Iribastarren baratzea, 1903
Orduko hartan, 1903an, katea, jota eta boleraz osatutako suita dantzatu omen zuten. Izandako arrakastaren ondotik, noizean behin egitura konposatudun dantza hura berriz ematea ekarriko du, batez ere Elizagatar gaiteroek bultzatuta. Anselmok kasu, balsa gehituko zion gerora.

Garaiko dokumentuetan oinarrituta, larrain-dantza aipatzen duten zenbait data edo mugarri bota zizkigun jarraian Ugartondok. 1928an Iruñean izandako dantza lehiaketan "baile de la era" delakoak irabaziko du, baina egitura aldatuz itxuraz. Honek Hilario Olazaran musikari kaputxinoaren haserrea ekarri eta, 1929an, "Baile de la Era de Estella" izeneneko pianoarendako partiturak argitaratu zituen. 1933an Elizagatarrek bultzatuta, larrain-dantzaren aldeko batzordea sortzen da Francisco Beruete ere gerora, 1944an, udal folklore taldea martxan jarri zuena– bertan zela. Larrain-dantza, berak bakarrik, udal taldeari "jaten" emateko gutxi zenez Beruetek dantza berriak sortu zituen, gaur egun oraindik dantzatzen diren "El desmayo" edo "Las ballestas de San Juan" esaterako. Bien bitartean, gerra garaian eta gerra oste hurbilean Seccion Femeninaren eskutik emandako dantza saioren bat edo beste baino ez omen zen izan. Gaur egunera hurbilduz berriz, Tito Sanchezen eskutik –udal taldearen gainbeherak eta Berueterekin zituen desadostasunak tarteko– Larraiza taldea sortu zen udal taldeari erreleboa hartuz. Hemendik sortu zen 1980an Ibai-Ega dantza taldea, Lizarrako gaiteroekin elkarlanean 2003an kronika honen hasieran aipatzen genuen erreferentziazko DVDaren egile.

Dantzan Ikasi, 2016-04-16. Argazkia: Josu Garate - dantzan CC BY-SA_3
Dantzan Ikasi, 2016-04-16. Argazkia: Josu Garate - dantzan CC BY-SA
Raquel Ugartondoren azalpenak bukatuta, mahai inguru interesgarria sortu zen aipatutako eta aipatu gabekoen harira; azken hori, dantzak Euskal Herri osora izandako
zabalkundearen ingurukoa izan zen batez ere. Horrek dantza bere horretan eta une konkretu batean "ixtean" izan zezakeen eragina atera zen mahai gainera eta baita zabalkunde horrek ekarritako bertsioen arteko afera interesgarria ere. 

Dantzan Ikasi, 2016-04-16. Argazkia: Josu Garate - dantzan CC BY-SA_2
Dantzan Ikasi, 2016-04-16. Argazkia: Josu Garate - dantzan CC BY-SA

Eseritakoak bukatuta dantzarako ondoko dantza-gelara pasa ginen. Ahozko parteak denbora asko jana zigun eta beraz astirik galdu gabe binaka jarri eta azkar-azkar Raquel Ugartondok eta Javier Lanak gaur egun Lizarran dantzatzen eta erakusten duten "larrain-dantza" erakutsi ziguten. Dantzarako era "askegoa" proposatzen zuten biek ere, edozeinek burukomin larregirik gabe dantzatu ahal izateko bestekoa; beti ere baina erreferentziazko DVDan jasotako kaiolaren barruan. Kaiola horren burdinen arteko tarteak zeinen handi ala txiki ote diren, duda horixe gelditu zitzaigun airean. Azken kalejiraren ostean, giro onean eta asmoa zen legez larrain-dantzaren inguruko ate guztiak irekita utziz, hurrengo batera arte elkar agurtuz bukatu genuen mintegia.

Dantzan Ikasi, 2016-04-16. Argazkia: Josu Garate - dantzan CC BY-SA_6
Dantzan Ikasi, 2016-04-16. Argazkia: Josu Garate - dantzan CC BY-SA

Dantzan Ikasi, 2016-04-16. Argazkia: Josu Garate - dantzan CC BY-SA_10
Dantzan Ikasi, 2016-04-16. Argazkia: Josu Garate - dantzan CC BY-SA

Dantzan Ikasi, 2016-04-16. Argazkia: Josu Garate - dantzan CC BY-SA_7
Dantzan Ikasi, 2016-04-16. Argazkia: Josu Garate - dantzan CC BY-SA

Dantzan Ikasi, 2016-04-16. Argazkia: Josu Garate - dantzan CC BY-SA_8
Dantzan Ikasi, 2016-04-16. Argazkia: Josu Garate - dantzan CC BY-SA

Dantzan Ikasi, 2016-04-16. Argazkia: Josu Garate - dantzan CC BY-SA_9
Dantzan Ikasi, 2016-04-16. Argazkia: Josu Garate - dantzan CC BY-SA

Horra Larrain-dantza, Lizarrako ingurutxoaren mintegiko argazki gehiago.

Dokumentuaren akzioak

Erantzun

Erantzuna emateko identifikatu egin behar zara, gure webgunean erabiltzaile bat sortuz.

Dantzan Ikasi

Dantzan Ikasi

Dantza tradizionalaren irakaskuntzan laguntzeko asmoz Gipuzkoako Foru Aldundiak abian jarritako programa da Dantzan Ikasi. Gipuzkoako Dantzaguneak dantza sustapenean egiten dituen ekintzen baitan, dantza tradizionala irakasgai duten irakasleei eta ikasten jarraitu nahi duten dantzariei, beren formazioan sakontzen jarraitu ahal izateko aukera eskaintzea da helburua. http://dantzanikasi.com

__ __ __

Dantza irakasleen lan-poltsa

 

Hurrengo saioak

 

Egindakoak

2023

Ikastaroa: Dantzan irakasteko baliabideak Eibar // Kronika

Ikastaroa: Aragoiko jota // Bertan behera

2022

Aurkezpena: Euskal Herriko plazetarako dantza berriak // Kronika

Ikastaroa: Haurrekin dantzan jolasteko baliabideak // Kronika

Dantzan Ikasi Topaketak 2022 // Kronika

Hitzaldi dantzatua: Jon Olazkuaga: Pamperruque // Kronika

Ikastaroa: Dantzan irakasteko baliabideak Eibar I // Beasain // Eibar II // kronika // Bideoa

2021
Sorkuntzaren bideak: Argiaren Martin Zalakain // Kronika // Bideoa
Topaketak 2021: Dantzaren transmisioa, proposamenak eta lanketak // Kronika
Maialen Araolaza: Dantzaren onurak // Bideoa
Oier Araolaza: Genero-identitate euskal dantzan II // Bideoa II
2020
Ikastaroa: Lau urrats eta kitto!  // Kronika
Oier Araolaza: Genero-identitate euskal dantzan I // Bideoa I
Ikastaroa: Dantzan irakasteko baliabideak // Bertan behera
Gaskoiniako herri-dantzak // Kronika
2019
Gogoeta saioa: Sorkuntzaren soka // Kronika
Bisita-dantzatua Patxi Labordarekin // Kronika
Urbeltz, Arregi, Sarriegi: Soka-dantza // Kronika I, Kronika II, Kronika III
Lantzeko zortzikoa Bizkai Elkartea // Kronika
Gaskoiniako herri-dantzak // Kronika
Ibis Albizu: Euskal dantza eta balleta // Kronika
Dantza-luzeak Carles Mas // Kronika
2018
Zuberoako dantzakera // Kronika
Arantzako dantza-luzea // Kronika
Thierry Truffaut: Lapurdiko inauteriak // Kronika
Mikel Alberdi: XIX. mendeko euskal aisia  // Kronika
2017
Berastegiko San Juan dantzak // Kronika
Rapper ezpata-dantzak // Kronika  
Makilaria // Kronika 
Hirunangoak: balsa, mazurka, fandangoa eta ingrutxoak // Kronika 
Patxi Perez: Mutxiko dantzaldien bilakera aztergai // Kronika
2016
Kontra-dantzen sistema // Kronika
Dantza lotua aberasten // Kronika
Larrain-dantza, Lizarrako ingurutxoa // Kronika
Gipuzkoako dantzak IV // Kronika
Gipuzkoako dantzak III // Kronika
2015
Berpizkundeko dantza-maisuen sistema // Kronika
Gipuzkoako dantzak I // Kronika
Dantzan irakasteko baliabideak // Kronika
Dantzan irakasteko baliabideak  // KronikaJean Michel Guilcherri esker ona // Kronika
Zuberoako dantzak // Kronika
Zuberoako dantzak // Kronika
2014
Antton Luku: Dantza libertitzeko? // Kronika
Gipuzkoako urratsak, aldairak eta dantzak // Kronika
Arabako dantzak // Kronika
Durangaldeko dantzari-dantza // Kronika
Erromerien bidaiak // Kronika
Nafarroako Erriberako Paloteadoak // Kronika
Dantza-jauzietatik aitzineko püntüetara //Kronika
Lesakako dantzak // Kronika Ikastaroa eta bisita
2013
Nondik nora // Kronika
Luzaideko dantzak // Kronika
Nafarroa Behereko dantzak // Kronika
Emakumea euskal dantzan // Kronika
2012
Lizartzako dantzak // Kronika
Lau urrats eta kitto // Kronika
Lapurdiko inauteriak // Kronika
Axeri-dantza // Kronika
2011
Ingurutxoak // Kronika
Musika eta dantza // Kronika
Haur folklorea // Kronika
Rapper dantzak // Kronika
2010
Zarauzko folklorea // Kronika
Dantza kantatuak borobilean// Kronika
Xemeingo ezpata-dantza// Kronika
Araba Errioxako dantzak // Kronika
Gorputz prestaketa // Kronika
Dantza-jauziak // Kronika
2009
Zuberoako dantzak // Kronika
Argiaren inguruan // Kronika
Pedagogia // Kronika
Goierriko dantzak // Kronika
Mutil-dantzak // Kronika
Jotak // Kronika

Boletinak
Dantzan Ikasi 1(pdf) - Apirila 2009
Dantzan Ikasi 2(pdf) - Urria 2009
Dantzan Ikasi 3(pdf) - Apirila 2010
Dantzan Ikasi 4(pdf) - Azaroa 2010

Dokumentazioa
Dantza curriculuma(pdf) - 2010
Gipuzkoako dantza irakasleak(pdf) - 2010

Dantzan Ikasi Gipuzkoako Foru Aldundiaren ekimena da. Dantzan elkartea arduratzen da egitasmoaren kudeaketa teknikoaz. Gipuzkoako Euskal Dantzarien Biltzarra eta Ikerfolk elkarteek gainbegiratzen dute proiektuaren ibilbidea Dantzan Ikasiren Jarraipen Batzordetik.

Dantzan Ikasi
ikasi@dantzan.com
Tfnoa. 943 53 04 40
www.dantzanikasi.com

logoa