Edukira salto egin | Salto egin nabigazioara

Tresna pertsonalak
Hemen zaude: Hasiera Komunitatea Dantzan Ikasi Zuberoako maskaraden hariari tiraka

Dokumentuaren akzioak

Zuberoako maskaraden hariari tiraka

2014/01/03 12:50
Hitzaldi dantzatua genuen iragarria: hitzez, irudiz, doinuz eta dantzaz gaur egungo Zuberoako maskaraden eta bertan jasotzen diren dantza moldeen nondik norakoak azaldu dizkigu Jon Iruretagoienak (Maritzuli konpainiako beste zenbait dantzari eta musikariren laguntzaz).

Hitzaldi dantzatua genuen iragarria: hitzez, irudiz, doinuz eta dantzaz gaur egungo Zuberoako maskaraden eta bertan jasotzen diren dantza moldeen nondik norakoak azaldu dizkigu Jon Iruretagoienak (Maritzuli konpainiako beste zenbait dantzari eta musikariren laguntzaz).

2013-11-16_dantzan-ikasi_iruretagoiena_2060_IZ

Luis XIV eta dantza akademiaren sorrera

Hasteko, aurrekarien bila Zuberoako maskaradako dantzen hariari tiraka, XVII. mendera arte eraman gaitu Jonek, Luis XIVren gortera eta bertako la bell danse hartara. Zehaztasunez betetako dantzak omen, pertsonaren maila eta kualitate moralaren bereizgarri ziren. Lerrotan nahiz borobilean burutuak, la passepied, la bourre, le menuet, la courante, des branles, eta des gavottes bezalako dantza izenak apuntatu dizkigu. Izan ere, 1661 urtea bereziki azpimarratu digu Jonek, Luis XIVa tronura igo zen urtea hain zuzen. Berehala dantza akademia martxan jartzen du errege jarri berriak eta zenbait urte geroago, bide honetatik, Jean-Baptiste Lullyk opera frantsesa sortuko du, balleta eta garaiko literatura testu konplikatuak uztartuko zituen ikuskizun mota.

2013-11-16_dantzan-ikasi_iruretagoiena_2066_IZ

XVIII. mendea, kontra-dantzaren mendea

Kontestu honetan Ingalaterratik country-danceak sartzen dira kontinentean, zuzenean gorteetan, eta beste zenbait dantza baztertuak izango dira kontra-dantza hauen arrakastak bultzaturik. 1789ko iraultzarekin batera, Frantziak izango duen aldaketa sozio-politikoa dantzetan ere ematen dela jakin arazten digu: azken urteetan gorteetan zaildutako kontra-dantzak burges berriek ere dantzatu nahi dituzte nobleen ondoan. Borobileko dantzak modan jartzen dira eta branleak ere berpiztu egingo dira.

Kontra-dantzak XVIII. mendean eta XIX.aren hasieran bilakatuz nola joan ziren apuntatu digu Jonek jarraian, quadrillearen sorrera eta honen urratsen zailtzea, goi mailako dantzarien esku gelditu arte; Vestris edo Dupont izendatu dizkigu. Haien zailtasunaren ondorioz, XIX. mendean sartu eta bigarren laurdenetik aurrera desagertzen joango dira poliki poliki eta armada izango da quadrilleak bere egiten dituena soldadu gazteen prestakuntzarako baliatzeko.

Kontaketaren une honetan, narrazioan etenaldi bat egin dugu eta esandakoak ilustratzeko, Maritzuliko zortzi lagunek -era egokian musika eta jantzi ikusgarriz atonduta- garaiko kontra-dantza zenbait izan zitezkeenaren hiruzpalau pieza interpretatu dizkigute.

2013-11-16_dantzan-ikasi_iruretagoiena_2068_IZ

Dantza frantses armadan

Berriz ere armadan utzia genuen kontakizunari helduz, quadrilleez gain danses de caractere ekarri ditu gogora. Hauen jatorria Ingalaterrako character dancetan dagoela azaldu digu, eta hain zuzen ere karakterizaturiko dantzariengan dutela oinarria. Hasieran ballet-pantomime izena hartuko dute -dantza eta pantomimaren arteko uztartzea- eta XIX. mende ingurura arte luzatuko da beren ibilbidea.

Dantza frantses armadan barneratzearen modua ulertze eta osotze aldera, mende bat lehenago Jean-Georges Noverre balleteko maisuak idatzitako Lettres sur la danse et les ballets, dantzaren inguruko teoria liburua, aipatu digu. Garaiko moldeak kritikatu eta dantzariak karaktere dantza hauek dantzatzeko nolakoa izan behar duen jasoko du liburuak (gerora balletaren bilakaeran eragin zabala izango du han idatzitakoak). Lehen aipatutako Auguste Vestris karaktere dantza hauen erakusle nagusienetakoa bihurtuko da; haren dantzakera indartsu, zehatz eta, era berean, arrakastatsua izan ziren armadara jauzi egingo zuena 1792an soldaduen prestakuntzarako baliabide gisa kadrile edota esgrimarekin batera.

Behin dantzak armadaren barruan kokatuta, hemen dantza molde hauetan trebatutako soldaduek prevot de danse edo maitre izateko aukera zutela azaldu digu, erakutsitako mailaren arabera; dantza-maisu alegia. Maisu izateko le anglais izeneko pieza dantzatu beharra zegoela jakin dugu eta prevot izateko berriz vestris-en gabota.

Hona iritsita, Provença aldean oraindik gaur egun aurki daitekeen adibidea ikusi dugu bideo batean.

2013-11-16_dantzan-ikasi_iruretagoiena_2095_IZ

Frantses armadatik Zuberoara

Soldaduzka bukatu ostean, gizon gazte haiek, prevot titulua izan ala ez, dantza heziketa zorrotz batez jantziak bueltatzen ziren etxera, eta jazoera hau zenbait lekutan herriko kulturan txertatu zen, ohituretan eta nola ez, dantzetan; Zuberoan kasu.

Bost dantza maisu edo prevot zuberotar badirela behintzat adierazi digu Jonek eta, haietan azkena, Barkoxeko Martin Hegoburu, armada frantsesak emandako azkena ere izan omen zen. 1870-1890 urteen bitartean kokatzen dira denak ere, armadatik bueltatzen zirela, eta hain zuzen ere garai horretan jasoak ditugu maskaradetan ematen diren aldaketarik nabarmenenak, eta ez dela kasualitatea nabarmentzen du Jonek: zenbait pertsonaia desagertzen dira, beste zenbaiten sorrera eta eraldaketa (aitzindariak kasu) ematen da zeregin berriak hartuz, eta nola ez, armadako teknikaren txertatzearekin, urratsen aldaketa gertatzen da, dantza bera zailduz. Doinu eta dantza berriak ere azalduko dira, gabota adibidez; vestris-en gabota haren usainera Zuberoara XX. mende hasieran heltzen dela uste da Jonek adierazten digunez, 1900-1914 bitartean.

Une honetan, mikrofonoa utzi eta Jonek berak Vestris-en gabota jatorrizkoa izan zitekeenaren erakustaldia egin digu denon gozamenerako. Dantza saioa bukatu eta atsedenaldi bat egin dugu, Jonek arnasa berreskuratu eta ikus-entzuleok hankak luza genitzan.

2013-11-16_dantzan-ikasi_iruretagoiena_2107_IZ

Atsedenaren ostean, berriz gabotarekin jarraitu dugu, baina oraingoan bost aitzindariek Zuberoako gabota  dantzatu digute ia bi menderen osteko vestris-en arrastoari jarrai ziezaiogun, bai doinu eta bai pauso segida ere mantendu direlarik, Jonek ohartarazi bezela.

2013-11-16_dantzan-ikasi_iruretagoiena_2118_IZ

Maskaradako aldaketen narrazio honetan godalet dantza nabarmentzen da, nola funtsezko parte izatera pasatu den, lehengo moldeari kontrajarriz dantzarien bakarkako lana nabarmenduz.

Lehenagoko aitzindariak berriz erdigunera atera zaizkigu orduan eta godalet dantza burutu dute pasartea osotzeko.

2013-11-16_dantzan-ikasi_iruretagoiena_2150_IZ

Amaitzeko, ordura artekoak laburbildu dizkigu Jonek, eta atzetik parte hartzaileek luzatutako galdera eta komentarioeri erantzunez joan da azken zatia. Esker onak ere banatu ditu Jonek lan horretarako akuilu izan dituenak gogora ekarriz, eta bukaerako tarte honetan, Claude Iruretagoienak (Jonen aitak) ere parte hartu du maskaraden gaineko zenbait pertsonaiaren gaineko interpretazio interesgarriak hara hurbildutako guztiokin konpartituz.

2013-11-16_dantzan-ikasi_iruretagoiena_2198_IZ

Dokumentuaren akzioak

Mikel Sarriegi
2014/01/29 15:58

Osagarri moduan, joan den larunbatean Espainiako Radio Clásican euskal dantzaren eta balletaren arteko harremanaz egin zuten saio hau:

http://www.rtve.es/alacarta/audios/en-otros-lugares/otros-lugares-25-01-14/2346007/

Enrique Jordák Cuadernos de Etnología y Etnografia de Navarran argitaratu zuen artikulu batean jasotako hainbat datuetan oinarrituta dago.

dantzan.com
2014/02/04 19:12

Mila esker Mikel! Halaxe da, eta Enrique Jordá-ren artikulu hori orain gutxi sareratu dugun sorta honetan aurki daiteke:  Dantza Cuadernos de Etnologia y Etnografia de Navarra aldizkarian

 

Erantzun

Erantzuna emateko identifikatu egin behar zara, gure webgunean erabiltzaile bat sortuz.

Dantzan Ikasi

Dantzan Ikasi

Dantza tradizionalaren irakaskuntzan laguntzeko asmoz Gipuzkoako Foru Aldundiak abian jarritako programa da Dantzan Ikasi. Gipuzkoako Dantzaguneak dantza sustapenean egiten dituen ekintzen baitan, dantza tradizionala irakasgai duten irakasleei eta ikasten jarraitu nahi duten dantzariei, beren formazioan sakontzen jarraitu ahal izateko aukera eskaintzea da helburua. http://dantzanikasi.com

__ __ __

Dantza irakasleen lan-poltsa

 

Hurrengo saioak

 

Egindakoak

2023

Ikastaroa: Dantzan irakasteko baliabideak Eibar // Kronika

Ikastaroa: Aragoiko jota // Bertan behera

2022

Aurkezpena: Euskal Herriko plazetarako dantza berriak // Kronika

Ikastaroa: Haurrekin dantzan jolasteko baliabideak // Kronika

Dantzan Ikasi Topaketak 2022 // Kronika

Hitzaldi dantzatua: Jon Olazkuaga: Pamperruque // Kronika

Ikastaroa: Dantzan irakasteko baliabideak Eibar I // Beasain // Eibar II // kronika // Bideoa

2021
Sorkuntzaren bideak: Argiaren Martin Zalakain // Kronika // Bideoa
Topaketak 2021: Dantzaren transmisioa, proposamenak eta lanketak // Kronika
Maialen Araolaza: Dantzaren onurak // Bideoa
Oier Araolaza: Genero-identitate euskal dantzan II // Bideoa II
2020
Ikastaroa: Lau urrats eta kitto!  // Kronika
Oier Araolaza: Genero-identitate euskal dantzan I // Bideoa I
Ikastaroa: Dantzan irakasteko baliabideak // Bertan behera
Gaskoiniako herri-dantzak // Kronika
2019
Gogoeta saioa: Sorkuntzaren soka // Kronika
Bisita-dantzatua Patxi Labordarekin // Kronika
Urbeltz, Arregi, Sarriegi: Soka-dantza // Kronika I, Kronika II, Kronika III
Lantzeko zortzikoa Bizkai Elkartea // Kronika
Gaskoiniako herri-dantzak // Kronika
Ibis Albizu: Euskal dantza eta balleta // Kronika
Dantza-luzeak Carles Mas // Kronika
2018
Zuberoako dantzakera // Kronika
Arantzako dantza-luzea // Kronika
Thierry Truffaut: Lapurdiko inauteriak // Kronika
Mikel Alberdi: XIX. mendeko euskal aisia  // Kronika
2017
Berastegiko San Juan dantzak // Kronika
Rapper ezpata-dantzak // Kronika  
Makilaria // Kronika 
Hirunangoak: balsa, mazurka, fandangoa eta ingrutxoak // Kronika 
Patxi Perez: Mutxiko dantzaldien bilakera aztergai // Kronika
2016
Kontra-dantzen sistema // Kronika
Dantza lotua aberasten // Kronika
Larrain-dantza, Lizarrako ingurutxoa // Kronika
Gipuzkoako dantzak IV // Kronika
Gipuzkoako dantzak III // Kronika
2015
Berpizkundeko dantza-maisuen sistema // Kronika
Gipuzkoako dantzak I // Kronika
Dantzan irakasteko baliabideak // Kronika
Dantzan irakasteko baliabideak  // KronikaJean Michel Guilcherri esker ona // Kronika
Zuberoako dantzak // Kronika
Zuberoako dantzak // Kronika
2014
Antton Luku: Dantza libertitzeko? // Kronika
Gipuzkoako urratsak, aldairak eta dantzak // Kronika
Arabako dantzak // Kronika
Durangaldeko dantzari-dantza // Kronika
Erromerien bidaiak // Kronika
Nafarroako Erriberako Paloteadoak // Kronika
Dantza-jauzietatik aitzineko püntüetara //Kronika
Lesakako dantzak // Kronika Ikastaroa eta bisita
2013
Nondik nora // Kronika
Luzaideko dantzak // Kronika
Nafarroa Behereko dantzak // Kronika
Emakumea euskal dantzan // Kronika
2012
Lizartzako dantzak // Kronika
Lau urrats eta kitto // Kronika
Lapurdiko inauteriak // Kronika
Axeri-dantza // Kronika
2011
Ingurutxoak // Kronika
Musika eta dantza // Kronika
Haur folklorea // Kronika
Rapper dantzak // Kronika
2010
Zarauzko folklorea // Kronika
Dantza kantatuak borobilean// Kronika
Xemeingo ezpata-dantza// Kronika
Araba Errioxako dantzak // Kronika
Gorputz prestaketa // Kronika
Dantza-jauziak // Kronika
2009
Zuberoako dantzak // Kronika
Argiaren inguruan // Kronika
Pedagogia // Kronika
Goierriko dantzak // Kronika
Mutil-dantzak // Kronika
Jotak // Kronika

Boletinak
Dantzan Ikasi 1(pdf) - Apirila 2009
Dantzan Ikasi 2(pdf) - Urria 2009
Dantzan Ikasi 3(pdf) - Apirila 2010
Dantzan Ikasi 4(pdf) - Azaroa 2010

Dokumentazioa
Dantza curriculuma(pdf) - 2010
Gipuzkoako dantza irakasleak(pdf) - 2010

Dantzan Ikasi Gipuzkoako Foru Aldundiaren ekimena da. Dantzan elkartea arduratzen da egitasmoaren kudeaketa teknikoaz. Gipuzkoako Euskal Dantzarien Biltzarra eta Ikerfolk elkarteek gainbegiratzen dute proiektuaren ibilbidea Dantzan Ikasiren Jarraipen Batzordetik.

Dantzan Ikasi
ikasi@dantzan.com
Tfnoa. 943 53 04 40
www.dantzanikasi.com

logoa