39. Marexalak

Ondoren etorriko diren argazkiekin ere aitortu behar dizuet Maretxalak argazkiak ateratzean nolabait urrutien ikusi ditudan pertsonaiak: mutuak izanik, arratsaldeko saioan lehendabizikoak ere parte hartuz, … argazkiak hautatzean azkenekoen artean geratu zitzaizkidan. Hala eta guztiz ere, besteek bezain toki ona merezi dute. Hemen dator ordaina. Azalpen handienak Auñamendi Entziklopediarako Javier Santamariak eginikoak dira.

Eta nortzuk dira Marexalak?

Irudian Küküileroen aurretik dantzatzen ari dira. Ferratzaileak dira Marexalak, zaldiak, mandoak eta astoak ferratzeaz arduratzen ziren pertsonak dira. Ofizio horrek garrantzi handia izan zuen Europa osoan Erdi Arotik eta Ipar Amerikan XVIII. mendetik industria-iraultzaraino, zaldi-azienda ugari baitzegoen. Zelaiaren industrializazioari eta automobilaren agerpenari esker, zaldi-aziendaren kopurua asko murriztu zen. Herri askotan ferratzailea bazen, baina baziren herririk herri animaliak ferratzen ibiltzen ziren ferratzaile ibiltariak ere. Ohikoa zen herrietan ferratze estira egotea, eskuarki harriz eta egurrez egindako egitura bat, non animaliak lotzen ziren ferratzailearen lana errazteko. Ferratzaile lana oso gogorra zen, ferratzean hartzen den postura dela-eta. Hogei urte ferratzen aritu ondoren, lanez kanbiatu behar zuten.

Maskaradako pertsonaiok Maskarada Gorrikoak dira. Ferratzaileak dira, eta Zamaltzaina ferratzea dute helburu. Normalean lau dira, patroia eta hiru morroi. Patroiak ferratzeko tresnak daramatza: kurrikak eta mailua, eta, batzuetan, baita larruzko amantala ere.

Xehetasun horiez gain, jantzi guztiak berdinak dira: jaka gorria, galoi urreztatuz apaindua; petxera zuria, zinta eta perla urreztatuz apaindua; praka beltzak gehienetan, nahiz eta batzuetan praka zuriak eraman; zapatila beltzak; buruan txano gorri luze bat daramate, belarri gainera erortzen zaiena, edo beste batzuetan txapel gorri bat kolore bereko borla batekin.

Salaberryk 1899an egindako deskribapena Hérelle-k 1914an egindakoarekin bat dator, marexalek zeramatzaten kazamoskak gaur egun ez direla ikusten salbuespena barne.

Barrikadetan parte hartzen dute, bai goizekoetan, bai arratsaldeko plazan, Laboraria eta Laborarisaren atzean; normalean denak batera dantzatzen dira; Aintzindarien taldekoak ez direnez, ez dute haiek bezain dantzari onak izan behar, egiten dituzten urratsak zailtasun gutxiagokoak baitira.

Baina bere jarduera garrantzitsuena bere lanbideari lotuta dago, Zamaltzaina ferratzeari.

Arratsaldeko funtzioan, Marexalen ofizioa antzezten den lehenetarikoa da. Plazara irteten dira, Zamaltzainarekin batera, aurretik Txerreroa dutela. Dantza bat egin ondoren (Godaletaren musikarekin), morroiek Zamaltzaina geldiarazten dute, besoetatik helduz, patroiak ferratu ahal izan dezan. Lehenengo saiakeran, lana ez da ondo egiten, eta Zamaltzaina herrenka ateratzen da. Berriz ere, lana errepikatuko dute, oraingoan behar bezala eginda geratzen dena, eta Zamaltzaina, morroiek besoetatik helduta, salto handiak eginez irtengo da plazatik.

Hérelle-k, 1914an, iraupen luzeagoko eta desberdintasun dezenteko ofizioa deskribatzen digu: lehenik eta behin, marexalak Txerreroz arduratzen dira, eta, hainbat ihesaldiren ondoren, ferratzea lortzen dute. Zamaltzaina harrapatzea zailagoa da; oinei heltzeko, Marexalek makurtu egin behar dute; une horretan hasten da ostikok ematen; Kantiniersa eta patroia Zamaltzainari jaten ematen saiatzen diren arren, hark ez du onartzen. Horrela jarraitzen du, Buhame Jauna eta bere tribua plazara sartu eta Zamaltzaina harrapatu eta geldiarazten duten arte. Hemendik aurrera, gaur egungo deskribapenaren arabera jarraitzen du.

Marexalak, Lore saltzaileak desagertu ondoren, herriko agintarien etxeetatik eskaintzak jasotzera pasatzeaz ere arduratzen ziren.

Iturria:

• Marexalak Javier Santamaria – Auñamendi Entziklopedia -
  

• Ferratze estira - Wikipedia -
  

• Ferratzailea - Wikipedia -