1996an Ezkozen (Akitania) ospatu zituzten San Juan festetako dantza irudiak ditugu irudietan. Kadrilearen berreskuraketaren emaitza. Ez-ohiko orduan dantzatu zuten kadrilea, mezaren ondoren, eta ez gaueko dantzaldiaren amaieran, gauerdian, ohitura omen zuten orduan. Bi korru edo dantzari multzotan antolatu dira: bata lau bikotekoa, eta bestea bost bikotekoa.

Kadrileak eta dantza-lotuak

Dantzari zaharren oroimenean, kadrilea omen zen jaietako une dibertigarriena, eta dantzari kopuru handiena parte har zezakeena. Ez zuten beti hartzen frantses kadrilearen ohiko antolaketa, lau bikoteko lauki itxian. Ireki zezaketen dantzaren antolaketa borobil handi batetan, bikote guztiak hartuta. Gaueko dantzaldiaren amaierakoa izaten omen zen, gauerdian. Jaia amaitu ohi zuten galop-ean herriko kaleetan gora-behera, gaztaroaren indarraz eta dantza sozialaren plazeraz.

Bost figura erabili ohi zuten kadrilean:

1.- Le paso (pasodoblea edo martxa)

2.- Le rondo (borobila): aldiro bikotea aldatzen. Lau bikoteko kadrile itxian ez zenean egiten, baina bikote guztiak borobil bakarrean, dantzari bakoitzak ez zuen amaitzen hasierako bikotearekin, eta hura berreskuratzera jotzen zuen amaitutakoan.

3.- Les presentations (agurrak)

4.- La polka (polka soilean normalean; edo pikatua ere bai)

5.- Le galop

Figura guztietan amankomuna, hasieran, erdian eta amaieran, kontradantza itzuliak.

Jakina, kadrileen dantza-moldea oso sinpletuta ageri da hemen. Baina sinpletasun horrek aukera ematen zuen kopiatze hutsaz ikasteko, eta borobilean bikote guztiak hartuta, erakartzen zituen dantzan ondo pasatzeko gogoa zuten guztiak, dantzari hobe edo kaskarragoak izanda ere. Hala eutsi zioten ohiturari 1960ko hamarkadara arte, dantzaren alde sozial eta ludikoa nagusi. 60ko hamarkadan zaletasunen aldaketa etorri omen zen, moda berrien eraginez.

Kadrile figuren sinpletasun horrek gogora ekarri digu Aiziritzeko beste bideo hau. 1989ko kabalkadarako, Burgaintzi dantza taldekoek kabalkadako hainbat dantza (baita kontradantzak ere) Amikuze eskualdeko dantzari helduen laguntzaz prestatu zituzten. Bideo honetan ageri diren bost kontradantzak ere sinpletasuna dute oinarrian, Ezkozeko-etan bezala.

Antwerpeneko Lange Wapper taldeko emakumeen ezpata-dantza dugu irudietan. Anberes hiriko ezpata-dantzaren 50. urteurrena ospatu dute martxoko azken asteburuan. Duela 50 urte sortu zen Antwerpen-eko ezpata-dantza, orduan gizonezkoak bakarrik hasi ziren dantzatzen. Gerora, beste hiru ezpata dantza atera dituzte: emakumezkoena, adinekoena eta gaztetxoena. Irudietan ageri zaiguna emakumezkoek dantzatzen dutena da. Ezpata-dantzaren festa garizuma erdian ospatu ohi dute. Aurtengoa data esanguratsua izan denez, Europako beste zenbait ezpata dantzekin batera atera dituzte Antwerpen-eko lau ezpata-dantzak. Irudiak: Eire Vila. Lange Wapper, emakumeen ezpata-dantza, Anberes, 2019-03-31.

An Encounter, akrobazia, dantza eta antzerki fisikoa uztartzen dituen ikuskizuna da. Jordi L. Vidal belgikarraren zuzendaritzapean Youri De Gussem eta Julie Querre ikusi ditzakegu dantzan. Dferia azokan aurkeztu zuten emanaldiko irudiak jaso ditugu bideoan eta asteburu honetan Leioako Umore Azokan izango ditugu. Bi pertsonaren elkartze samur eta beroa irudikatu nahi dute, umoretik, irribarre eta sorpresak beteta. Ostiral eta larunbat honetan izango dugu ikusgai emanaldia Leioako udaletxean, maiatzaren 17an 18:00etan eta 18an 21:00etan. Irudiak: Eire Vila. Jordi L Vidal, An encounter, Dferia, 2019-03-11.

Baroja anaiek grabatutako Lesakako zubigainekoa dugu irudietan. Julio eta Pio Caro Baroja anaiek "Navarra: las cuatro estaciones" izeneko dokumentala zuzendu zuten 1971an. Nafarroako hainbat ohitura eta dantza jaso zituzten dokumentalean. Filmeko irudiak lan horretakoak dira. Lesakan San Fermin egunean dantzatzen den zubigainekoa ageri zaigu. Kapitaina ikus daiteke dantzan aurrena eta ondoren ezpata-dantzari taldea zubi gainean. Jarraian, bandera-dantza ere jaso zuten.

Uztailaren 7ko goizean, Lesakako ezpata-dantzariek dantzatzen duten dantza-zikloko hirugarren dantza dugu, makil gurutzea eta zeharkakoaren ondoren dantzatzen dena. Dantzariak ibaiaren alde banatan kokatzen dira eta petrilaren gainean dantzatzen dute. Zeharkako dantzan erabiltzen den melodia berarekin dantzatzen da eta oinarrizko pausoak ere dantza horren antzerakoak dira. Petril gainean dantzatzeak aurre-atzera mugitzera behartzen dituenez, urratsen batzuk aldatzen dira.

Ia 50 urte ditu dagoeneko filmazio honek, eta bost hamarkadetan dantzan gertatu diren aldaketa txikiak bistaratzen ditu. Adibidez, zubigainean dantzan ari direlarik ezpata-dantzariak, oinarrizko pausoan, aurrerantz urratsak bukatu eta biratu aurretik, dantzariek oina kanpoalderantz ateratzen dute 1971ko irudi hauetan, eta gaur egun ordea, kanpora atera beharrean beste hankaren atzean gurutzatzen dute. Orain mende erdiko ezpata-dantzarien mugimenduak ikusita nabarmentzen den beste kontu bat petrilaren gainean egiten dituzten joan-etorrien tamaina da: irudietan ikusten diren desplazamenduak txikiagoak dira gaur egun egiten direnak baino, orain gehiago mugitzen dira aurrera eta atzera, eta garai batean ez bezala, desplazamenduaren lehen pausoan hanka nabarmen altxatzen da orain. Azken deian ere aldaketak nabarmenak dira: 1971koan ikusten da tokian mugitu gabe lau pauso markatzen dituztela eskuinarekin hasita eta oinak gora altxatuz, laugarrenean ezkerrarekin eskuineko oina zapalduz muriska egin eta txapelarekin agurtu aurretik. Gaur egun Gipuzkoako sentzilloaren antzerako pauso bat egiten da muriska eta txapelarekin agurtu aurretik.

Ezpata-dantzaren ondoren, banderaren astintzea ikus dezakegu bideoan. Bandera arbolatzea zubiaren gainetik egiten da Bandera arbola izeneko melodiaren erritmora egokituta.

Julio eta Pio Caro Baroja, Navarra, las cuatro estaciones, zubigainekoa eta bandera-dantza, Lesaka, 1971.

Filmean Bretainiar dantzari gisa izendatuak badira ere, argi dago Zuberoako dantzariak direla irudiotakoak. Doinurik gabe ezin ziur esan, baina badirudi satan-dantza egiten ageri direla hiru dantzari zuberotarrak. Dotore ari dira dantzan, nabarmentzekoa da ze batera mugitzen diren hiru dantzariak. Ederra da ikustea nola mugitzen dituzten besoak puntu bakoitza ixterakoan, manera zaharrean.

Noizko irudiak izan zitezkeen miatzen jarri eta Jean Mixel Bedaxagarren 'Aitzina Pika' liburuan topatu dugu erantzuna. 1935eko urtea, ospakizun urtea izan zen Erresuma Batuan Jorge V. eta Edinburgoko Maria errege-erreginen zilarrezko ezteiak medio. Hori ospatzeko, Inglaterrako folklore dantza eta kantuen elkarteak (English Folk Dance and Song Society-k) nazioarteko dantzen jaialdia antolatu zuen. Violet Alford jaialdiko idazkaria, Willian Boisel Zuberoako dantzarien sustatzaile izan zenarekin harremanean jarri zen, aitzindari talde bat bertaratu zedin, baina aurrekontu arazoak tarteko, azkenean ezin izan zuten Inglaterrara bidaiatu.

Baina hortik gutxira bai, 1936ko urtarrilean, Zuberoako aitzindari talde batek Royal Alber Hall antzoki famatuan dantzatu zuen eta bidai harenak izan daitezke bideoan ikus ditzakegun irudiak. Honako honetan ingelesek hartu zituzten haien gain bidai gastuak eta hartara, honako dantzariak izan ziren Albert Hallen dantzatu zirenak:

• Zamaltzaina: Jean Harbustan (Barkoxekoa)
• Entseinaria: Pierre Harbustan (Barkoxekoa)
• Kantiniersa: Barthélémy Cachau (Barkoxekoa)
• Gateroa:Jean Pierre Karrikiri (Barkoxekoa)
• Txerreroa: Jean Copen (Irurikoa)
• Xirularia: Arnaud Laxague (Liginagakoa)

Ion C B Jamieson eskoziarrak egindako film bateko irudiak dira, beraz, goikoak. Hamar urte zituela dantza-maisu ibiltari baten klaseak jaso zituen bere familia eta auzokideekin batera. Handik urte batzuetara inguruetako lekuko dantzak jasotzen hasi zen eta bere dantza taldea ere sortu zuen. Talde horren dantzak eta beste zenbait dantza jasotzen dituen filma egin zuen eta Arkaitz Pascuasen bidez izan dugu filma horren berri. Pelikularen amaieran nazioarteko jaialdi batean eta zenbait ikuskizunen hartutako irudiak ageri dira, tartean, Zuberoako dantzarien saio hau.Pena bakarra, motz gertatzen direla irudiak. Ion C B Jamieson, hiru satan-dantzari, 1936.

Dunquerqueko In de Kring dantza taldea ezpata-dantza dantzatzen ageri da Anberesko katedralaren aurrean hartutako irudiotan. Frantziako flandestarrak dira Dunquerquekoak, eta haien ezpata-dantza Renaat Van Craenenbroeck-ek prestatu zuen orain 40 urte. Martxoko azken asteburuan Anberes hiriko ezpata-dantzaren festa izan da, garizuma erdian ospatzen baita, eta aurten 50. urteurrena zela eta, Antwerpen bertakoekin batera Europako zenbait ezpata-dantzari talde gonbidatu dituzte bertara, tartean In de Kring. Bideo honetan Frantziako Flandriako Dunkerke hiriko In de Kring ezpata-dantzari taldea ikus dezakegu dantzan. Irudiak: Eire Vila. Ezpata-dantza, In de Kring, Anberes, 2019-03-31.