Jesus Pomares gogoan, Iruñeko Besta Berriko prozesioa irekitzen duten San Lorentzoko danzanteen irudiak dakartzagu. Karrikadantzarekin gurutzatu dituzte belarrez eta petaloz atondutako alde zaharreko kaleak. Katedraletik abiatu eta, udal-plaza eta San Saturnino eliza pasata, San Lorentzo elizarainoko bidea egiten dute Kale Nagusitik, atzera, katedralera itzultzeko. Prozesioa Korpus eguneko liturgiaren baitan egindako ospakizunarekin amaituta, dantzariek katedral aurreko plazan dantzatu dituzte: fagina, habanera eta kortesia, eta arku dantza. 

1997an ekin zieten San Lorentzoko danzanteek bere ibilbide zaharberrituari, hain zuzen aste honetan zendu den Jesus Pomaresek akuilatuta. Ikerketa eta birsortze-lan sakon baten ondoren, Iruña taldearen 25. urteurrenaren karietara egin zuten beren lehen emanaldia. Urtean zehar zenbait agerraldi finko egiten dituzte: inauterietako kaldererotan, San Ferminetan, San Lorentzo egunean, eta irudiotan ageri den Besta Berri prozesioan 1999tik. Hogeigarren urteurrena bete dute beraz.

Iruñeko prozesiorik zaharrena da Besta Berrikoa edo Korpusekoa.  Berpizkundetik eta XIX. mende arte tokiko eta kanpotik etorritako dantzarien presentzia izan zuen, eta San Lorentzoko Danzanteen Kofradiak berreskuratu zuen ohitura. Katedraleko Sei haurrek edo Infantikoek Sakramentu Santuaren aitzinean Hilarion Eslabaren billantziko bat dantzatu zuten katedraleko presbiterioan eta prozesioan parte-hartu zuten.

Katedraleko emanaldia amaituta, Zapateria kalera joan ziren dantzan Donezar kandeladendaraino. Han dantza batzuk eginda, txorizoa azukrearekin eman zieten jateko, gremioen kofradiek egun berezi horretan prestatu ohi zuten menua alegia. Irudiak: Gari Otamendi. San Lorentzoko danzanteak, Besta Berri egunean: fagina, habanera eta kortesia, eta arku dantza, 2019-06-23.

San Fermin egunerako azken prestaketekin dabiltza Lesakako ezpata-dantzariak. Aste honetan entsegu nagusiak egokitzen dira, astelehenean zubigainera igo dira eta igande baino lehen, ostegunean berriro arituko dira. Unai Gurrutxaga aitzineskuarekin egon gara zubigaineko asteleheneko saioa amaituta. Hirugarren aldiz irtengo da San Fermin egunez dantzara eta aitzinesku gisa bigarrena izango du. Ezpata-dantzari bezala lehenengo aldiz irten eta hurrengo urtean eman zioten buruzagi irteteko aukera, sorpresan hartu zuen proposamena, baina azkenean animatu zen. Lesakar batentzat ezpata-dantzari izatea berezia da oso eta zeresanik ez, aitzineskuaren postua. Gurrutxagak ardura sentitzen badu ere, oso egun polita izaten dela dio. Urduritasunak sumatu ditu dantzarien artean, baina taldea ondo ikusi du zubigainean eta osteguneko entseguaren ondoren, igandean primeran arituko direla dio.

Ekainean elkartu ohi dira taldea antolatu eta entseguak egiteko. Azaldu digu adin bat iristean naturalki hasten direla ezpata-dantzarien entseguetara joaten. Horrela, ezpata-dantzariren batek bere postua uztea erabakitzen duenean izaten dute berriek lekua ordezkatzeko aukera. Aurtengoan bost ezpata-dantzarik utzi dute, beraz, bost dantzarik lehenengo aldiz dantzatuko dute. Horien artean emakumeak ere izango dira estreinekoz. Duela bi hiru urte hasi ziren entseguetan eta aurten hutsik gelditu diren postuak betetzeko aukera iritsi zaie. Igandean goizeko 8:00etan ekingo diote egun osoko lanari, goizean gurutzeak eginez ibiliko dira prozesioan eta plazan zeharkakoa eta erreka alboan zubigainekoa dantzatuko dituzte. Arratsaldean, berriz, zantzo-monona, esku-dantza, aurreskua, jota eta arin-arina. Irudiak: Eire Vila, sanfermin dantzak prestatzen, Lesaka, 2019-07-01.

Gaueko hamarretako kanpaiekin batera, apaizak sua bedeinkatu eta San Joan sua piztu dute Abaltzisketan. Ondotik dantzatzen dira San Joan zortzikoa eta soka-dantza. Janire Otamendi da soka-dantza antolatzeko ardura duen gazteetako bat eta zenbait azalpen eman dizkigu San Joan bezperan dantzatzen dituzten dantzei buruz. Pare bat hilabete lehenago elkartzen dira herritarrak herriko festetako dantzak prestatzen hasteko. Abaltzisketan ez da dantza talderik, propio San Juan bezperako emanaldirako elkartzen dira herriko gazteak. Aurten hiru bat lagun ibili dira gainerakoei erakusten; taldea antolatu eta dantzara animatu diren auzotarrei irakasteko ardura hartu dute.

Sua piztearekin batera San Juan zortzikoaren doinua entzuten da plazan. Iñaki Eguren, Hernaniko txistularia aritzen da azken urteetan musikari lanetan. Txistuaren melodia hasi bezain pronto, udaletxea atzean dutela, suari begira kokatu eta zortzikoa dantzatzen dute. Jarraian, mutilek soka osatu eta aurreskuari ekiten diote. Aurten hogei dantzaritik gorako soka osatu dute, gaztetxoak eta herriko gazteak sartu ohi dira sokan. Lehen buelta alkatea sokan dela egiten dute, aurreskuaren atzean kokatzen da, sokaren bigarren postuan. Segidan, aurreskua eta alkatea sokatik irten eta aurreskuak alkateari desafio erdia dantzatzen dio. Zati horren ondoren dantzatzen dira beste guztiak. Honako zatiak dantzatu dituzte:

• alkateari desafio erdia
• desafioa
• alpargatak
• agurra
• desafio gurutzatua
• fandangoa
• arin-arina
• kalejira

Irudiak: Eire Vila. San Joan bezpera, zortzikoa eta soka-dantza, Abaltzisketa, 2019-06-23.

San Pedro egunean Berrizko ezpata-dantzariek dantzatutako banangoa dugu irudietan. Egun handia izaten da San Pedro eguna Berrizen eta herriko dantzariek dantza dantzari-dantza eta erregelak dantzatu ohi dituzte festa egunean, eguerdian eta iluntzean dantzatzen dute. Bideoan jasotako irudiak 20:00etako emanaldikoak dira. Aurtengoa historikoa izan da, emakume batek dantzatu baitu lehen aldiz. 2016an, Berrizko dantza ekitaldi nagusietan emakumeen parte hartzea bermatzeko neurriak hartu zituzten udalak eta herriko bi dantza taldeek. Hori horrela, ordura arte gizonezko ezkongabeei bakarrik ematen zitzaien plazan dantzatzeko aukera eta ordutik herritar guztiei ireki zaie atea, generoa eta egoera zibilagatik inor baztertu gabe. Dantzariak: Unai Zabala, Gorka Otaduy, Beñat Albizuri, Unai Areitiurtena, Gontzal Arregi, Amaia Uzuriaga, Jon Aresti eta Ernesto Milikua. Txistularia: German Aldekoa. Irudiak: Eire Vila eta Oier Araolaza. San Pedro, banangoa, Berriz, 2019-06-29.

LaRutan konpainiak Dferia azokan aurkeztutako Out of the blue II dantza pieza duzue honakoa. Maria Andres eta Denis Martinez dantzariak ikus ditzakegu dantzan zilar eta urdin koloreko gona bereziak soinean. Andresek azaldu digunez, koreografiaren bigarren bertsioa da irudietan duguna. Lehenengoa, kalean, festa giroan dantzatzeko pentsatutakoa da eta bigarren hau, berriz, espazio baten barruan egitekoa. Dantzan disfrutatzeko beharretik sortutako koreografia da, dantzan libreki mugitzeko, deskonektatzeko beharretik, egunerokotasuna eta aurrez ezarritakoa hausteko nahitik. Dantzariek nahi dutena da ikusleak beraiek bezain beste disfrutatzea, barre egitea, txalo egitea eta pieza gidatzen duen eszitazioaren erritmoa sentitzea. Out Of The Blue izango litzateke, bilatzen ez duzunean aurkitzen duzun hori. Ezerezetik sortzen dena, ustekabean agertzen dena, abisatu gabe datorrena. Zuzendaria: Maria Andres Dantzariak: Maria Andres eta Denis Martinez Musika: Plastikman. Irudiak: Eire Vila. LaRutan, Out of the blue II, 2019-03-11.

Gaur aurkeztuko da 'Pioneras IV' dokumentala; sanferminetan duten zeregina aldatu zuten emakumeen laugarren historia kontatzen duen ikus-entzunezkoa. Los de Bronce Iruñeko peñak bultzatutako proiektua da, Festa ekimenaren baitan, San Fermin jaietan emakumeen presentzia aktiboa azaleratzea helburu dutena. Horrela, gizon eta emakumeen berdintasunari buruzko hausnarketara gonbidatu nahi dute publikoa. Azken lan honetan, Iruñeko neska dantzariei eman zaie protagonismoa. Orain dela 70 urte, San Saturnino egunean, Iruñeko udalbatza udaleko dantzari taldearekin atera zen lehenengo aldiz. Dantzari taldean emakumeak aritzen baziren ere, emakumeak ekitaldi instituzional batean ateratzeko berrogeita hamar urte igaro ziren. 1999. urteko sanferminetan lortu zuten emakumeek espazio publiko eta instituzionalean dantzatzea. Hori lortzeko bidean eredu izan diren emakumeen eta 1999. urtean dantzara atera zirenen ibilbidea eta testigantzak jaso dira dokumentalean. Ordura arte gizonena bakarrik zen espazioa berreskuratzeko hartu zuten erabakiaz eta bideaz dihardute.

Festa ekimenak Iruñeko emakume dantzarien lan hori aitortu nahi izan du eta zehazki eredu izan diren emakume hauek sarituko ditu: Maria Sagrario Aranburu, Teresa Paños Baztan, Camino Paris Aristu, Fefa Paris Aristu, Conchi Paris Aristu, Maribel Olazaran Aristu, Camino Zamarbide Valles, Sagrario Zuazu Jauregi, Ainara Ibañez Lusarreta y Aniana Alfaro Nicolas. Uztailaren 11n jasoko dute saria. Dokumentala gaur aurkeztuko da 20:00etan Nafarroako Filmotekan.

Pioneras IV, Los de Bronce Peña, 2019-06-27.