Bizitzari buruzko pieza da Dead, Lasala konpainiaren azken ikuskizuna. Dferian aurkeztu ondoren Judith Argomaniz konpainiako zuzendaria elkarrizketatu dugu. Lau emakumeren bizitzaren bitartez erakutsi nahi izan dituzte emakumeek bizi behar dituzten hainbat zama: bakardadea, kontrola, karga eta itxura. Eta bizitzari buruzko hausnarketak edo galderak luzatu nahi dituzte: nola iritsi zara heriotzara? Aprobetxatu duzu zure bizitza, aukeratu duzu nola bizi? Dantzariak: Garazi Etxaburu, Leire Otamendi, Miren Lizeaga eta Paula Parra. Testua: Puy Barral. Irudiak: Gari Otamendi. Dead, Lasala, Judith Argomaniz, Donostia, 2021-03-18.

San Fermin Aldapakoaren ezpata-dantzarekin abiatu dute Dugunakoek Oñatiko plazako frontoiko erakustaldia. 2009an Iruñeko San Fermin txiki jaietan plazaratu zuten lehen aldiz eta 2019. urtera arte urtero dantzatu dute Alde Zaharreko karriketan. 2020an ezin izan zuten Iruñea Zaharrean kaleratu eta Lodosako Cerverako urmaelean eman zuten. Aurtengo irailean ez dakigu ezpata-dantza plazaratzeko moduan izango diren, baina, behintzat, Oñatin Iruñeko ezpata-dantzariak ikusteko aukera izan dugu.

Aritz Ibañez kapitain dutela ezpata-dantzari hauek aritu dira dantzan: Leire Leza, Hasier Moreno, Idoia Egozkue, Maialen Ziaurriz, Ainara Ranera, Irene Abrego, Amaia Sorbet, Auritz Garzia, Aitor Puig, Jone Torres, Akier Akerreta, Osel Molinet, Maria Izal, Jon Urmeneta, Irantzu Irigoien, Edurne Turrillas, Itxaso Martinez, Haizea Ruiz, Mikel Garzia, Saioa Seminario. Azkendariak, berriz, ezpata txikiekin Oier Santamaria, Bittori Elizalde, Mikel Tristan eta Itziar Gonzalez dantzatu dira. Shanti Diazek dantzatu du bandera eta Iñaki Tristan ibili da Bobo paperean. Musikariei dagokienez, Aitor Huarte, Eiande Aranburu eta Iñaki Sagardoi aritu dira txistuarekin eta Julen Leuza atabalarekin.

Oñatiko Oñatz dantza taldearen 50. urteurrena dela eta antolatutako jaialdiko irudiak dira honakoak eta Dugunako dantzariekin batera Iurretako dantzarieak ere gonbidatu dituzte urteurrenera oñatiarrek. Irudiak: Oier Araolaza, Amaiur Aristi. San Fermin Aldapakoaren ezpata-dantza, Duguna, Oñati, 2021-03-17.

Sabela Caamaño soinujotzaileak eta Antía Ameixeiras arrabitariak osatzen dute Caamaño & Ameixeiras bikote musikal galiziar hau. Barrenetatik ateratzen zaien musikarekin osatu dute Florencio jota eder hau. Lurrari lotuta darraiten emakume eta gizonak dituzten protagonista bideoan, musika egiten laguntzen zein dantzan, beren bereak dituzte aire eta erritmoan. Florencio izena jarri diote piezari, hain zuzen, "Florencio, o Cego dos Vilares", alegia, Florencio, Vilares de Pinheirako itsuaren errepertorioko doinuak erabili baitituzte. Musikari, kantari, eta kasu honetan, arrabitari itsuen tradizio luzean azkenetakoa izan zen Florencio, Vilaresko itsua. Caamaño & Ameixeiras-ek 2021ean argitaratu dute Aire! diskaren piezetako bat da honakoa. Caamaño & Ameixeiras, Florencio, Aire!, 2021.

Oinetako lur hau jabilt ikara, lau haragiok berean berala. Santxa Otxoa Ozaetakoak Martin Bañez hildako senarrari kantatu zion eresia dantzan dabil karibuen mamurren artean. Azken glaziaziotik, zeruan izarrak bezala mugitzen doazen pikortxoz betetzen dituzte karibuek paisaia zurituak. Atsedenean gelditzen dena lagun-izoztua da aiene batean. Elur-oreina ez da inoiz gelditzen, lurra jiraka nola ari da beti hara-honakoan. Agian horregatik, inora joateko asmorik ez duenean zirkuluan segitzen du, Esne Bideko izar bihurtuta, helmugarik gabeko espiralean jira-biran. Karibuen dantza hipnotikoak sufien Dhikr errituala gogorarazi digu, edo gertuago etorrita Tuterako La Revoltosa, edo Bermeoko Arrantzale Eguneko arroskue, edo ahazten hasi zaigun garai ez-pandemiko hartan edozein herriko plazetako egiten genuen larrain-dantza. Zirkuluan dantza egitea esperientzia mistikoa da giza-kulturetan, emozionalki konektatu, mugimendua bateratu, arnasketa sinkronizatu eta banakotasunetik taldera garamatzan erritual magikoa. Espiralak Minotauroaren labirintora garamatza, baina ikusteko dago bizitzaren matazan kateatuta, Ariadnaren hariari tiraka argira askatzeko gai izango garen berriz. Ez dakigu karibuen pausoak beren lurreko pasajean gidatzen dituzten espiritualtasunik ba ote duten, baina mirotzaren talaiatik ikusita karibuen eresia mistikoa gertatzen da mundua bera jira-biran daukagun honetan. Irudiak: Bazabazon. Karibuen eresia, 2021-04-27. 

Joseba Sarrionanadiaren Hnuy illa nyha majah yahoo poema liburuaren 25. urteurrena aprobetxatuta, berriro heldu dio Kukai konpainiak Hnuy illa ikuskizunari. Dferian aurkeztu aurretik Jon Maya konpainiako zuzendaria elkarrizketatu dugu. Kukai eta Tanttaka Teatroak 2008. urtean elkarrekin sortutako lana da Hnuy illa, eta azaldu digu nolakoa izan den ikuskizuna berririo bisitatzea. Irudiak: Gari Otamendi. Hnuy illa, Kukai, Jon Maya, Donostia, 2021-03-17.

Aspaldiko partez euskal dantza jaialdi bat plazan ikusteko aukera izan dugu asteburu honetan. Oñatz dantza taldearen 50. urteurrena dela eta oñatiarrek Iruñeko Duguna dantza taldea eta Iurretako dantzariak gonbidatu dituzte. Bi taldeek emanaldia eskaini dute Oñatiko plazako pilotalekuan. Iruñeko dantzariek eta musikariek Aldapako San Ferminen ezpata-dantza eta trokeo-dantzak eman dituzte eta iurretarrek dantzari-dantza osoa eta erregelak. Soka-dantzan aurresku eta atzesku lanak Iurretako dantzariek egin dituzte, baina sokan iruindarrek lagundu diete iurretarrei dantzatzeko. Irudiak: Oier Araolaza. Oñatz 50. urteurrena, Duguna eta Iurretako dantzariak, Oñati, 2021-04-17.