Oteizaren apostoluek 50 urte betetzen dituzten egunotan 2008an Arantzazun egin zen Apostoluen Dantza berreskuratu dugu. Jorge Oteizaren jaiotzaren mendeurrenaren ospakizunetan, 2008ko abuztuaren 27an, dantzak eman ziren apostoluen aurrean. 

Musika Hamabostaldiaren baitan, Juan Antonio Urbeltzen zuzendaritzapean eta Argia dantzari taldearen eskutik Argia, Duguna, Maritzuli, Arkaitz eta Kezka dantza taldeetako dantzariak eta txistulariak aritu ziren soka-dantzan. Soka-dantzan, Oteizak egindako apostoluak adina dantzari irten ziren, hamalau. 

Sokan desafioa, abarketak eta banango zaharra dantzatu zituzten eta biribilketan irten ziren oholtzatik. Ondoren, oñatiarrek, San Migel dantza eta uztai-dantza egin zituzten.

Irudiak: Eire Vila. Soka-dantza eta Oñatiko Korpus dantzak, Arantzazu, 2008-08-27.

Itziarko jaietako bikoteen aurreskua dugu bideo honetan. Itziarren Kopraixak ospatzen dituzte abuztu hasieran. Jaietan bikoteen eguna osapatzen da eta arratsalde horretan bikoteek aurreskua dantzatzen dute herriko plazan. Bederatzi mutil irten dira sokan plazara eta segituan zerbitzariak aurreskuaren bikotearen bila abiatzen dira. Aurreskuak bere bikoteari agurra dantzatzen dio, dantza bukatzean neska sokara sartzen da. Orduan zerbitzariak atzeskuaren lagunaren bila abiatzen dira eta atzeskuak ere agurra dantzatzen dio; dantzaren ondoren atzeskuarekin batera bikotea ere sokan sartzen da. Bi agurrak dantzatuta, gainerako dantzarien bikoteen bila joaten dira zerbitzariak eta sokan tartekatzen dira aurreskura gonbidatutako neska guztiak. Denek borobila osatu eta mutilak banan-banan borobil erdira sartu eta bikoteari begira banangoaren puntu bat dantzatzen diote bere kideari eta bukaeran denek batera dantzatzen dute azken puntua. Amaitzeko fandangoa eta arin-arina dantzatzen dituzte denek elkarrekin borobilean eta kalejiran irteten dira plazatik. Irudiak: Maite Irizar. Bikoteen aurreskua, Itziar, 2018-08-06.

Lesakan ezpata-dantzari taldea neska-mutilek osatu dute aurten lehenengo aldiz. San Fermin egunez, Lesakan ezpata-dantzariak dira protagonistak. Aurtengoa berezia izan da, historia egin dute Lesakako ezpata-dantzariek, genero bazterketarik gabeko taldea osatuta irten baitira dantzara. Duela hiru bat urte ezpata-dantzarien entseguetan parte hartzeko nahia agertu zuten neska batzuek eta mutilak hasi ohi diren moduan San Fermin  eguneko dantzak prestatzen hasi ziren. Aurten egokitu zaie aukera dantzara ateratzeko San Fermin egunean.

Ezpata-dantzako hiru protagonista bereziren testigantzak jasotzeko aukera izan dugu: Ladis Satrustegi, Lesakako alkatea eta musikaria batetik, Unai Gurrutxaga, ezpata-dantzarien aitzineskua bestetik, eta ezpata-dantzan estreinatu den Leire Pastor dantzaria. Leire Pastor ezpata-dantzariak azaldu digu urduri zirela bezperan, baina dantzan hasi direnean alde batera utzi dituztela nerbioak. San Fermin eguna lesakar batentzat berezia dela dio eta ezpata-dantzari bezala arituta zer esanik ez. Ladis Satrustegirentzat ere berezia izan da oso aurtengo San Fermin eguna, txistulari taldeko atabalaria da, baina baita herriko alkatea ere ekainaz geroztik. Hori horrela, musikari zereginak alde batera utzi gabe atabalarekin aritu da goizean goiz eta arratsaldean eta eguerdiko protokoloan udal ordezkari gisa atera da prozesioan. Unai Gurrutxaga aitzineskuak taldea koordinatu eta zuzen eramatea dela bere lana azaldu digu. Ardura handiko postua da, baina aldi berean, berezia eta polita, gozatzea izaten da bere helburua.

Goizeko 8:00etako arrankadarekin hasi eta goiz osoa dantzan aritzen dira, elizara joan-etorriak egin eta kalerik kale makil-gurutzeak eginez. Plaza Zaharrean eta Ziobiko plazan zeharkakoak dantzatu eta zubigainekoa dantzatzen dute; azkenik, Plaza Zaharreko azken zeharkakoarekin amaitzen dute goizeko saioa. Arratsaldean, berriz, zantzo-monona, esku-dantza, jota eta arin-arina dantzatzen dituzte.

Irudiak: Eire Vila eta Oier Araolaza. San Fermin, Lesaka, 2019-07-07.

Valoniako Queveaucamps herriko Compagnie Galouche ezpata-dantzari taldea dugu irudietan. Anberesko ezpata-dantzaren jaialdian eskaini zuten saioa dugu. Izan ere Anberesko ezpata-dantzak berrogeita hamar urte bete ditu aurtengoan eta urteurrena ospatzeko Europako beste hainbat ezpata-dantzari gonbidatu dituzte, urtero, garizumaren erdian ospatzen duten festara. Martxoko azken asteburuan Anberes hiriko ezpata-dantzariek eta talde gonbidatuek beren erakustaldiak egin dituzte.

Zortzi dantzariak ilaran kokatuta daudela danbor hotsa hasten da eta instrumentuaren erritmoan banan-banan aurreratzen dira eta plazaren erdian borobilean kokatzen dira. Horrela, danbor soinuei gaita gehitzen zaie eta dantzariak itzuliekin hasten dira. Beren burua aurkezten dute ezpata altxaz eta itzuli bat emanez. Jarraian gurutzaketak eta zubiak egiten dituzte hainbat figura osatuz ezpatekin. Dantzariak dantzan ari diren bitarte horretan otsoa agertzen da plazara eta beraien inguran biraka ibiltzen da, zenbait momentutan dantzara ere animatzen da. Animaliak dantzariak distraitu eta molestatu nahi ditu. Dantzariek otsoa harrapatu eta zintzarria egiten diote, otsoari lepoa moztea irudikatzen dute. Hildako otsoa borobilaren erdian hartu eta lurrean etzanda dela, bere inguruan dantzan jarraitzen dute. Azkenean, ordea, otsoa berpiztu egiten da eta ezpatekin osatutako parrilan altxatzen dute. Otsoak parrilaren goian dela bandera astintzen du.

Irudiak: Eire Vila. Compagnie Galouche, ezpata-dantza, Anberes, 2019-03-31.

Jesus Pomares gogoan, Iruñeko Besta Berriko prozesioa irekitzen duten San Lorentzoko danzanteen irudiak dakartzagu. Karrikadantzarekin gurutzatu dituzte belarrez eta petaloz atondutako alde zaharreko kaleak. Katedraletik abiatu eta, udal-plaza eta San Saturnino eliza pasata, San Lorentzo elizarainoko bidea egiten dute Kale Nagusitik, atzera, katedralera itzultzeko. Prozesioa Korpus eguneko liturgiaren baitan egindako ospakizunarekin amaituta, dantzariek katedral aurreko plazan dantzatu dituzte: fagina, habanera eta kortesia, eta arku dantza. 

1997an ekin zieten San Lorentzoko danzanteek bere ibilbide zaharberrituari, hain zuzen aste honetan zendu den Jesus Pomaresek akuilatuta. Ikerketa eta birsortze-lan sakon baten ondoren, Iruña taldearen 25. urteurrenaren karietara egin zuten beren lehen emanaldia. Urtean zehar zenbait agerraldi finko egiten dituzte: inauterietako kaldererotan, San Ferminetan, San Lorentzo egunean, eta irudiotan ageri den Besta Berri prozesioan 1999tik. Hogeigarren urteurrena bete dute beraz.

Iruñeko prozesiorik zaharrena da Besta Berrikoa edo Korpusekoa.  Berpizkundetik eta XIX. mende arte tokiko eta kanpotik etorritako dantzarien presentzia izan zuen, eta San Lorentzoko Danzanteen Kofradiak berreskuratu zuen ohitura. Katedraleko Sei haurrek edo Infantikoek Sakramentu Santuaren aitzinean Hilarion Eslabaren billantziko bat dantzatu zuten katedraleko presbiterioan eta prozesioan parte-hartu zuten.

Katedraleko emanaldia amaituta, Zapateria kalera joan ziren dantzan Donezar kandeladendaraino. Han dantza batzuk eginda, txorizoa azukrearekin eman zieten jateko, gremioen kofradiek egun berezi horretan prestatu ohi zuten menua alegia. Irudiak: Gari Otamendi. San Lorentzoko danzanteak, Besta Berri egunean: fagina, habanera eta kortesia, eta arku dantza, 2019-06-23.

San Fermin egunerako azken prestaketekin dabiltza Lesakako ezpata-dantzariak. Aste honetan entsegu nagusiak egokitzen dira, astelehenean zubigainera igo dira eta igande baino lehen, ostegunean berriro arituko dira. Unai Gurrutxaga aitzineskuarekin egon gara zubigaineko asteleheneko saioa amaituta. Hirugarren aldiz irtengo da San Fermin egunez dantzara eta aitzinesku gisa bigarrena izango du. Ezpata-dantzari bezala lehenengo aldiz irten eta hurrengo urtean eman zioten buruzagi irteteko aukera, sorpresan hartu zuen proposamena, baina azkenean animatu zen. Lesakar batentzat ezpata-dantzari izatea berezia da oso eta zeresanik ez, aitzineskuaren postua. Gurrutxagak ardura sentitzen badu ere, oso egun polita izaten dela dio. Urduritasunak sumatu ditu dantzarien artean, baina taldea ondo ikusi du zubigainean eta osteguneko entseguaren ondoren, igandean primeran arituko direla dio.

Ekainean elkartu ohi dira taldea antolatu eta entseguak egiteko. Azaldu digu adin bat iristean naturalki hasten direla ezpata-dantzarien entseguetara joaten. Horrela, ezpata-dantzariren batek bere postua uztea erabakitzen duenean izaten dute berriek lekua ordezkatzeko aukera. Aurtengoan bost ezpata-dantzarik utzi dute, beraz, bost dantzarik lehenengo aldiz dantzatuko dute. Horien artean emakumeak ere izango dira estreinekoz. Duela bi hiru urte hasi ziren entseguetan eta aurten hutsik gelditu diren postuak betetzeko aukera iritsi zaie. Igandean goizeko 8:00etan ekingo diote egun osoko lanari, goizean gurutzeak eginez ibiliko dira prozesioan eta plazan zeharkakoa eta erreka alboan zubigainekoa dantzatuko dituzte. Arratsaldean, berriz, zantzo-monona, esku-dantza, aurreskua, jota eta arin-arina. Irudiak: Eire Vila, sanfermin dantzak prestatzen, Lesaka, 2019-07-01.