Damak eta mozorroak irten dira inauterietako asteartean Erratzun. Hiru egunez ospatzen dituzte inauteriak Erratzun, igandetik asteartera. Azken egunean irten dira damak kalera, beraiek zanbonbak izendatzen dituzten dunbel edo bonboak joaz. Zuriz jantzita, koloretako zintez apaindutako zapela buruan eta aurpegia beloarekin estalita eramaten dute. 

Patxi Irigoien dama eta dominagusiak eman dizkigu hainbat xehetasun. Hasieran dunbalekin jotzen duten erritmoari buruzko azalpenak ere eman dizkigu. Garai batean zanbonba esaten dieten dunbalekin ibiltzen ziren eskean baserriz baserri eta akordeoilariaren laguntzaz. Orain astearte arratsaldean irteten dira damak. Dozena bat irten ohi dira, baina azken urteetan kopurua handituz doa eta aurten inoiz ez bestek hartu dute parte. Garai batean baziren danbor egileak herrian, baina ofizioa galdu da eta orain beraiek egiten dituzte.

Irigoien dama bezala aritu da aurtengo inauterietan, baina horrez gain Danbolin nagusia edo Erratzun esaten duten bezala, dominagusia ere bada. Inauteriak antolatu, sosak bildu, kontuak eraman eta bestak eta iraileko errebestak antolatzea dagokio. Lau dominagusi izaten dira urtero eta bikoteka bi urte egiten dituzte.

Inauteriak, damak eta mozorroak, Erratzu, 2020-02-25.

Koko-dantzariak eta koko-marruak Eibarko Arrate eta Gorosta auzoetako baserrietan aritu dira koko-eskean eta dantzan otsailaren 15ean. Foxtrot eta arin-arina erritmora lotuan eta soltean aritzen dira dantzan kokomarruak eta makila-dantza egiten dute berriz koko-dantzariek. Toribio Etxebarria idazle eibartarrak XX. mendearen lehen partean zioenez makila-dantza egiten zuten Eibarko gazteek aratusteetan. Kokomokoek kuestazioan honako eske-kanta zaharraren bidez egiten dute eskea:

Koko-moko
saria bete moko
gibel-gibel
afarrittarako
dirua baneuka
patrikarako.

Irudiak: Idoia Lahidalga eta Mikel Lahidalga. Edizioa: Idoia Lahidalga. Eibar, Kezka dantza taldeak, koko-dantzak, 2020-02-20.

Lehen aldiz emakumeek parte hartu dute Markina-Xemeingo aratusteetan saragi-dantzan. Aratuste igandean ateratzen dituzte Zerutxu dantza taldeko kideek saragi-dantza eta hartza herriko kaleetara, eta kalez kale aritzen dira dantzan eta hartzaren dantza eta jokoa irudikatzen. Zerutxu dantza taldeko Iraide Antxiak eman dizkigu inauterietako tradizio honen inguruko xehetasunak. Irudiak: Oier Araolaza. Saragi-dantza eta hartza, aratusteak, Markina-Xemein, 2020. 

Pio eta Julio Caro Baroja anaiek Lantzen inauteriak berpizteko sugarra astindu eta lau-bost urtera agertu zen bertara Jaime Albillos kamera eskuan hartuta. Arotzak, txatxoak, zaldikoa, Ziripot, Mielotxin eta beste hainbat mozorro ageri zaizkigu Jaime Albillosek  Lantzeko inauterietan grabatu zituen irudi hauetan. Irudiak bi urtetan grabatuak dira, 1968an eta 1969an. Zehazki, otsailaren 26an eta 27an eta 1969ko otsailaren 25ean. Lantzen inauteriak berreskuratu eta oso urte gutxira hartutako irudiak dira, 1964an hasi baitziren berriro inauteriak ospatzen. Inauterietako astelehenean eta asteartean atera ohi da Lantzen inauteria kalera. 

00:00 Sei mozorro elkarri bizkarretik helduta kalean behera doaz.

00:21 Herritarrak ostatuaren kanpoan mozorroak noiz aterako zain daude eta bat-batean Mielotxin dantzatuz batera korrika irteten dira denak eta txistularien laguntzaz kalejiran hasten dira.

03:35 Ostatura itzultzen dira Mielotxin eta txatxoak.

04:21 Plazako irudiak. Txatxoek plazan zortzikoa, fandangoa eta arin-arina dantzatzen dituzte.

04:46 Zortzikoa eta fandangoa dantzatzen dute plazan.

06:18 Txatxoak ikus daitezke, baita herritarrak ere, horietako asko lehioetatik begira.

07:01 Arotzak.

8:08 Mielotxin eta txatxoak kalez-kale dantzan dabiltza kalejiran.

10: 54 Mielotxin ostatura sartzen dute.

11:01 zortzikoa dantzatzen dute arotzek eta txatxoek plazan.

Jaime Albillos, Donostiako Goizaldi taldeko dantzaria izan zen. 1960ko hamarkadan hainbat euskal tradizio eta festa filmatu zituen eta horietako batzuk ikus daitezke Dantzan-en:

• Oñatiko Korpus dantzak (1967)
• Oñatiko aurreskua (1967)
• Xemeingo ezpata-dantza (1969)
• Bidarraiko Besta Berri (1969)
• Iturengo inauteriak (1969)
• Zubietako inauteriak (1969)
• Leitzako ingurutxoa (1971)

Irudiak: Jaime Albillos. Lantz, inauteriak, 1968-02-26, 1968-02-27, 1968-02-25.

Otsailaren 16an, igandez dantzatu dira 2020 urte honetan Lizartzako inauteri-dantzak herriko plazan. Larunbatean baserriak bisitatu ondoren, igandean, kalez kale puskak biltzen ibili dira eta ondoren eguerdian inauterietako dantzen ziklo osoa dantzatu dute dantzariek: paseoa, lehenengoa, bigarrena, seigarrena, ostiko-dantza, etxe-dantza, lau ostikoak, azken paseoa, makila-dantza eta pala-dantza. Aurtengoan lau talde atera dira Lizartzako plazara dantzara. Lizartzako hiru belaunalditako hiru talde eta laugarrena talde gonbidatua izan da. Lizartzarrek Astigarragako Astigar dantza taldeko kideak gonbidatu dituzte inauterietan beraiekin batera dantzatzera. Irudiak: Otsolar dantza taldea, Astigar dantza taldea. Inauteri-dantzak, Lizartza, 2020-02-16.