Txinako hainbat espazio publiko bere egin dituzte emakume dantzariek. Ariketa fisikoa egiteko eta sozializatzeko 100 milioi txinatar, emakumeak eta adinekoak asko, dantzan aritzeko elkartzen dira Txinako kaleetan eta plazetan. Goizean goiz edo iluntze aldera ateratzen dira emakume dantzariak kalera; plazara iritsi, musika ekipoa martxan jarri eta hainbat koreografia dantzatzen dituzte modu sinkronizatuan. 1960ko hamarkadatik dihardute gorputza mugitzeko modu osasuntsu hau praktikatzen. Parte hartzen duten gehienak adineko emakumeak badira ere, gazteak eta gizonezkoak ere hurbiltzen dira dantza saioetara. Badirudi, ordea, auzokide askori ez diela grazia handirik egiten dantza zaleen musikaren bolumenak. Hainbat liskar sortu izan dira auzokideen eta dantzarien artean: leihoetatik pintura, olioa, kakak... mota dizkie amonei, baina ezin izan dituzte geldi arazi. Dantzak eskaintzen duen plazera eta osasunaz oso jakitun dira Txinako emakumeak eta ez daude prest bizi-poz horri uko egiteko.

Oscar Tropp ballet dantzariak 1915ean Dantza Modernoak film suediarrerako dantzatutako Saylor hornpipe koreografia helarazi digu Jon Iruretagoiena dantzari eta dantza-ikertzaileak. Ia 20 minutuko film horretan Oscar Tropp-ek eta Anna Tropp-ek saloiko hainbat dantza erakusten dituzte. Jon Iruretagoiena Maritzuli konpainiako dantzariaren azalpenen arabera hornpipe eta anglaise dantzen (ikusi hemen Maritzulikoek egindako Anglaisen interpretazioa) fundamentuzko urratsetan oinarritutako koreografia da ikusgai dugun hau, eta balleteko urratsak ere sartzen ditu Tropp-ek. Aipatzekoa da baita ere jira galdua urratsa (0:56an) baliatzen duela dantzariak, euskal dantzarako Argiak egindako berreskuraketaren tankera oso gertukoan. Dantza zati honek, ordea, ez omen du hornpipe-aren berezko estruktura errespetatzen. Izan ere, Iruretagoienaren iritziz, Zuberoako dantzetan bezala, dantza horiek sistematikoak direnez, urratsen simetria errespetatu beharko lukete, musikaren estrukturarekin urratsak alde batera eta bestera errepikatzeko. Hornpipe-a Eskozia, Ingalaterra eta Irlandako herri musikan oso ezaguna den dantza da, eta badirudi jatorria marinelen dantzetan duela. Oscar Tropp, Saylor hornpipe, Dantza Modernoak filma, 1915.

1989ko Fustiñanako paloteadoko makila-dantzen zenbait zati dituzue honakoak. Miguel Angel Vitasek hartutako irudiak dira. Fustiñanako jaiak abuztuaren 5etik abuztuaren 12ra ospatzen dira Justo eta Pastor santuen omenez, eta azken urteetan abuztuaren 6an egiten da paloteadoa. 1979an berreskuratu zuen paloteadoa Barde-Ribera dantza taldeak, eta ordutik 1993ra arte plazaratu zuten paloteado osoa; 1995ean antzerkirik gabeko emanaldia egin zuten. Hurrengo urte batzuetan dantza solteak eman bazituzten ere, hamarkada pasatxoko etena izan zuen, eta 2007an berrartu zuten paloteadoa; 2010ean emakumeak ere dantzetan parte hartzen hasi ziren. Irudietan duzuen saioa istripu txiki batekin amaitu zuten dantzariak; dantzariak barru-barruraino sartu zuela hanka esan dezakegu. Irudiak: Miguel Angel Vitas. Paloteadoa, San Justo eta Pastor, Fustiñana, 1989-08-06.

Irudi harrigarri eta bitxiak eskaintzen ditu Carora hiriko Kristo Errege Ikastetxearen jaialdiak. Ikasturte bukaerako jaialdia euskal dantza, doinua, jantzi eta kantekin osatuta dago erabat. 2019ko kurtsoko jaialdiko zenbait irudi bildu ditugu bideo honetan. Venezuelar ikasleek Euskal Herriko hainbat dantza eta aire eraman dituzte oholtzara: ezpata-dantza, jotak, kalejirak, sanferminetako eta sansebastianetako doinuak... Euskal Kulturako kideei esker izan dugu irudi hauen berri eta beraiek argitu dute Jesus Zuazu (Lizarra, 1925-Carora, 2016) apaizaren arrastoak direla honakoak; 1956an Carora joan baitzen apaiz eta urteetan irakasle aritu zen Kristo Errege Ikastetxean, eta bere sorterriko dantzak irakatsi zizkien ikasleei. Gaur egun ere euskal dantzak irakasten jarraitzen dute Caroran, eta ikasturte amaierako jaialdiko osagai garrantzitsuena izan ohi dira. Omenaldi eta ongietorrietan ere ohikoak izaten omen dira euskal dantzak ikastetxe horretan. Irudiak: Jesus Arispe Martinez. Euskal dantzak Carorako Kristo Errege Ikastetxean, 2019.

Artikulua eta bideo osoa: Nola euskal dantzak tradizio bilakatu ziren Venezuelako Carora-n eta aita Jesus Zuazua lizarratarraren marka (Euskal Kultura, 2021-08-05)

Beste behin altxor ederra sareratu du Kanaldudek eta horren aurrerapen txiki bat eskaintzen dizuegun hemen, hortzak zorroztu eta emanaldi osoa jatorrizko tokian ikustera gonbidatuz. 1994ko Itsasuko kabalkadako irudiak dituzue bideotxo honetan; sartzea, antzerkia, makilariaren saioa eta dantzak. Ataitze dantza taldeko kideek dantza-jauziak, makila-dantzak eta dantza-korda ematen dituzte plazan. Xabier Itzainak azaltzen duenez, 1960ko hamarkadara arte ezagutu izan da dantza-korda Itsasun, eta ondoren, 90eko hamarkadan berreskuratu zen, irudi hauetan ikus dezakegun moduan. Mikel Erramouspek filmatu zituen irudi eder hauek sareratu ditu egunotan Kanaldudek. Bideo osoa ikusi nahi izanez gero, Kanalduden duzue ikusgai. Irudiak: Mikel Erramouspe. Kabalkada, Itsasu, 1994.