Xabier Itzainaren hitzaldia EKEk Baionako Museoan antolatutako Artxiboa eta Sorkuntza kolokioan. Ipar Euskal Herriko dantza soinularien historia arakatzeko ikerketan dihardu urte luzez Xabier Itzainak. Dantza-jauzien, kabalkaden eta Besta Berrietako martxen doinuak jo izan dituzten musikarien nondik norakoak ikertzen dihardu. XVII. mendetik XX. mendera bitartean Nafarroa Beherean eta Zuberoan aritzen ziren 100 musikari ofizialen datuak bildu ditu.

Ikerlari batek lanaren aurretik eta ondoren markatu beharreko erronkak azaltzen ditu Xabier Itzainak: iturrien bilaketa, datuen irakurketa eta konparaketa eta bildutako informazioaren zabalkundea. Artxibo iturri sakabanatu eta eskasetik,  artxibo corpus bat osatzeko beharra ikusten du eta horretarako erabili ohi diren metodologiei erreparatzen die. Ikusten du gizarteak bere ekintzei esanahia eman nahi izaten diola eta baduela joera atzera, artxibora jotzekoa. Bestaberrien eta Kalbalkadaren kasuak hartu eta ikusten du atzera begiratu beharra dagoela; sorkuntza garaikidea egiteko historia ezagutu, hainbat hautu egin eta iraganaren berrirakurketa proposatzen da. Artxiboa eta Sorkuntza, EKE, Artxibo gordea: Euskal Herriko dantzarako soinuaren historio soziala nola egin eta nola zabaldu? Xabier Itzaina, Baiona, 2021-06-18

San Martin egunean, Hartzak negua pasatzeko leizerako bidea hartzen duenean dantzatzen dute ezpata-dantza Miarritzen. Lehen aldiz itsasoak aukera eman die Maritzulikoei ezpata-dantza Amabirjinaren Haitzaren parean, itsasoaren ahoan dantzatzeko. Maritzuliko dantzariekin batera Hendaiako Akelarre taldeko dantzari gaztetxoek eta helduek osatu dituzte ezpata-dantzari eta arku-dantzari taldeak. Maite Zabalari esker ona agertu diote San Martineko ezpata-dantzariek euskal dantzaren sustapenean egindako lanagatik eta Abel Iriondo ezpata-dantzaria izan dute gogoan haren familiari ezpata-dantzariek osatutako hartzuloan babesa eskainiz. Irudiak: Oier Araolaza. San Martin ezpata-dantza, Miarritze, 2021-11-14.