Orain arteko ekarpenak
Lekeitio: San Pedro 2020 Kaxarranka Asier Uskolaren oinetan
2020/07/10
2003. urtetik dantzatzen du Kaxarranka Lekeition Asier Uskolak. 34 urtez dantzatu zuen Pedro Murelagaren eskutik jaso zuen erreleboa. Uskolak 18. aldiz dantzatu du aurten, adin nagusitasuna beraz dantzan. Kaxarranka nola dantzatzen den azalduz tutoriala grabatzeko eskaera egin diogu, baina erantzun digu berak nola dantzatzen duen azalduko digula, ez "kaxarrankaren tutoriala". Izan ere, kaxarrankak, beste dantza batzuk bezala, badu egitura bat, baina horren baitan, dantzari bakoitzak bere interpretazio pertsonala egiten duela defendatzen du Uskolak, eta berak dantzatzen duen modua ez dela kaxarranka egiteko modu bakarra, Asier Uskolaren dantzatzeko modua baizik. Hona ba kaxarranka Asier Uskolaren oinetan. Irudiak: Idoia Lahidalga, Lekeitioko Udala. Edizioa: Idoia Lahidalga, Kaxarranka Asier Uskolaren oinetan, Lekeitio, 2020-06-29.
Santurik gabeko Tuterako Alde Zaharreko Paloteadoa
2020/07/09
Iruñea: San Fermin 2020 makila handiena
2020/07/09
Tutera: Alde Zaharreko paloteado konfinatua 2020
2020/07/06
Tuterako Alde Zaharrean ezin izan dute paloteadorik eman aurtengoan, baina bideo hau prestatu dute dantza zatitxo batzuekin eta propio sortutako bertsoekin. 2018an estreinatu zuten Alde Zaharreko paloteadoa eta aurten hirugarren aldiz plazaratzekoak ziren. Prestaketen erdi-erdian harrapatu ditu konfinamenduak, ondorioz bertan behera gelditu dira entseguak eta azken emaitza ezin izan da eskaini kalean. Hala ere, azken momentuan zati txiki bat grabatzera animatu dira. Maskarak soinean dituztela, Padre Baztan parkean egin dute grabaketa ikuslerik gabe. Entseatu ere egin gabe dantzatu dutela azaldu digute, bertsoak pare bat egun lehenago prestatu eta erdi inprobisatu dute dena. Karrika-dantza, palitroke eta zinta-dantzaren zatiak dantzatu dituzte. Grabaketa ekainaren 27ko arratsaldeko 20:00etan argitaratu eta zabaldu dute, berez paloteadoa kaleratuko luketen egunean eta orduan. Irudiak: Paloteado Tutera, Sergio Miramon. Itzulpena: Dantzan.eus. Tuterako Alde Zaharreko paloteado konfinatua, Tutera, 2020-06-27.
Zumarraga: Santa Isabel 2020 ezpata-dantza konfinatua
2020/07/03
Antioko ermita inguruetan festa eta jenderik gabe dantzatu dute Zumarragako ezpata-dantzariek. Santa Isabel egunez izan ohi den jai eta jendetzarik ez da izan aurtengoan Antion. Dantzariak segizioan beharrean autobusez igo dira eta ermita barruan bakarrik dantzatu dute. Aurten ezpata-dantzaren zatitxo bat bakarrik plazaratu dute eta aurreskua bertan behera utzi dute. Jairik ez, baina meza ospatu da 120 bat pertsonako edukierara mugatuta. Adirane Peñagarikano azkendarietako batek arraroa eta hotza izan dela gaurkoa azaldu digu. Inoiz baino gutxiago entseatu dutela dio eta hori gorputzak igartzen duela. Sentsazio bereziekin, baina gustura agertu da. Dantzariak autobusetik jaitsi eta txistularien atzetik paseoan igo dira eskaileretan gora ermitako atariraino; atzetik korporazioko kideak zituztela. Horiek hamaketakoa egin dute eta berriro dantzariek lagundu diete ermitako atera. Ezpatekin egindako arku azpitik pasa dira udal ordezkariak elizara sartzeko eta atzetik baita dantzariak ere. Mezaren hasieran, Ama Birjinaren aurrean kapitainak eta hiru azkendariek beren puntuak dantzatu eta kanpora irten da ezpata-dantzari taldea. Irudiak: Idoia Lahidalga, Amaiur Aristi. Ezpata-dantza konfinatua, Zumarraga, Antio, 2020-07-02.
San Fermin dantzarik ez da izango aurten ez Lesakan ez Iruñean
2020/07/02
Lekeitio: San Pedro 2020 kaxarranka eta eguzki-dantza konfinatuak
2020/06/30
San Pedro egun berezia ospatu dute Lekeition; leku aldaketa egin eta kofradian eta Abaroa parkean dantzatu dituzte kaxarranka eta eguzki-dantza. Sanpedropean, kofradiako patioan, egin dute goizeko ekitaldia eta kofradiako, udaleko eta elizako ordezkariak bertaratu dira. Gero, Abaroa parkean dantzatu dute. Eremu itxia da eta aurretik zozketaz sarrera egokitu zaien lekeitiarrak sartu ahal izan dira. Asier Uskola aritu da San Pedro egunean hemezortzigarrenez kutxaren gainean dantzan. Jarraian Etorkizuna dantza taldeko dantzariek eguzki-dantza egin dute. Kattalin eta Naia Aranzeta ahizpak aritu dira aurresku eta atzesku lanetan. Inoiz baino entsegu gutxiagorekin dantzatu behar izan dute eta herritarren berotasuna faltan bota dutela diote, baina dantzatu ahal izan dira eta gustura bukatu dute saioa. Irudiak: Idoia Lahidalga. San Pedro, kaxarranka eta eguzki-dantza konfinatuak, 2020-06-29.
Rafa Barraganen azken mutil-dantza
2020/06/29
Pasa den maiatzaren 27an hil da Rafa Barragan Collado, mutil-dantzari eta dantza-maisu baztandarra. Anaia Valentinek bezala, mutil-dantzetarako zaletasun handia erakutsi du Rafa Barraganek. Mutil-dantzen saioetan ohiko dantzaria, dantzarako eta mutil-dantzak irakasteko prest izaten zen beti, bai Baztanen bertan, bai Baztandik kanpo ere, Patxi Larralderekin batera eskainitako zenbait ikastarotan jardun baitzuen dantza-maisu. Rafa Barraganen azken mutil-dantza, 2020-06-29.
Andoain: San Joan 2020 axeri-dantza egokitua
2020/06/26
Jokoak murriztuta eta moldatuta plazaratu dute aurtengo axeri-dantza Andoainen. Kalera irteteko aukera zutela ikusita, hiru taldetan banatu eta maskarak soinean ibili dira San Joan egunez Andoaingo kaletan axeri-dantzariak. Izaskun Beraza kapitainak azaldu digu beldur zirela jende gutxi animatuko ote zen, baina berrogei bat lagun elkartu dira eta oso pozik daude. Berazak talde bat gidatu du eta beste biak Bittor Uria eta Xato Irazuk. Joko batzuetan dantzarien arteko kontaktu handia izaten denez ez dituzte egin, soka-dantza ere aurtengoan ez dute dantzatu eta orratzaren jokoa adibidez moldatu egin dute egoerara. Irudiak: Amaiur Aristi. San Joan, axeri-dantza egokitua, Andoain, 2020-06-24.
Beasain: San Joan bezpera 2020 esku-dantza
2020/06/25
San Martin basilikan eta ikusleak mugatuta dantzatu da Beasainen San Joan bezperako esku-dantza. 2008an plazaratu zuten dantza eta urtetik urtera indarra hartzen joan dira San Joan bezperako errituak. Garazi Mujika eta Ane Mendizabal Aurtzaka dantza taldeko dantzariek azaldu dizkigute urteroko erritua eta aurtengo aldaketak. 13-14 urteko neskatoek goizean belar eta loreak biltzen dituzte buruko koroia egiteko eta denak batera apaintzen dira. Arratsaldean Igartzan dantzatzen dute eta ibaiko urarekin bustitzen dute aurpegia. Gauean Barrendaingo plazan aritzen dira dantzan sua piztu aurretik. Sua aurreko urtean erabilitako koroiekin pizten dute.
Aurten herrian ez da festa eta surik izan, baina dantzatu dute esku-dantza herritik aparte dagoen Loinazko San Martin ermitan. Dantza eta erritua laburtu behar izan dituzte eta maskarak soinean eta zapiekin lotuta dantzatu dira. Ikusleen sarrera ere mugatua izan da dantzari bakoitzeko bi gonbidaturekin. Egun berezia izan ohi da ekainaren 23a, lagunartean dantzan ematen diote urtaro berriari ongietorria eta aurtengoak aldaketak egin behar izan badituzte ere gustura bukatu dute saioa. Esan daiteke giro berezia sortu dela ermitaren atarian, batzuk “magikoa” izan dela era esan dute. Dantzarien familiartekoak eseri eta isiltasuna zen nagusi, nabarmena zen ezohiko egoera zela. Isiltasun hori segituan hautsi dute, ordea, dantzarien kantak eta musika alaiak.
Idiazabalgo Urtsuaranen Juan Garmendiak jaso zuen letra hau erabiltzen dute dantzariek sarreran:
“San Juan dala, San Juan dala zapatu arratsaldean.
Hamalau atso tronpeta jotzen zazpi astoren gaiñean.
Hiru ale ta gaztaina kaskalik ez, gaztañeri hontan sorginik ez.
Hemengo batek horko biri, balio badek etorriari!”
Irudiak: Amaiur Aristi. San Joan bezpera, Aurtzaka, esku-dantza, Beasain, 2020-06-23.
Orain arteko erantzunak
Dantzan on Erromeria izango da ardatza Inpernuko Poza jardunaldian
2020/10/22
Dantzan on Aurreskua eta dantzari-dantza 1946
2020/10/21
Dantzan on Dantza kinka larrian jarri du pandemiak
2020/09/29
https://dantzan.eus/albisteak/dantzarako-protokoloa
Dantzan on Lantz: Inauteriak 1968-1969
2020/09/29
Aspaldi irakurri genuen Patxi Monterok Dantzan.eus atarian argitaratutako idatzia, eta bertan galdetzen zuen ea Sabin Egigurenek Lantzeko Zortzikoa dantzatzeko moduari buruzko argibiderik eman edo egin zezakeen.
Irakurri genuenetik, erantzutea pentsatu genuen, baina atzeratu egin gara bizi izan ditugun egoera batzuen ondorioz.
Ez dugu Patxi Montero ezagutzeko plazerrik.
Berak bere idazkian esaten digu:
«Bertan, Lantzeko zortzikoa dantzatzeko forma bat erakutsi zigun Egigurenek, Lantzeko Fermin Martikorena danbolinteroaren semearengandik jasotakoa»
Dantzan ikasiren bidez Gipuzkoan eman genuen ikastaro horretan, esan genuen Lantzeko Zortzikoaren aldaeretako bat ikasi genuela Fermin Martikorena txistulari eta Lantzeko Dantza-maisu zenaren seme batekin. Semea, Angel Mari Martikorena, duela gutxi zendua, dantzari bikaina zen eta aitaren eskola bera mantentzen zuen.
Baina inola ere, ez genuen esan irakasten ari ginena, iraganean Martikorena jaunarengandik jaso genituen irakaspenetatik zetorrenik.
Lantzeko Zortzikoaren beste lau aldaera ditugu, aparteko lau dantza-maisurengandik jasoak (Martikorena familiakoaz gain), eta horietako bat da Gipuzkoan irakatsi genuena.
Eta Patxi Montero jaunak honela jarraitzen du:
«Egigurenek aldarrikatu zuen horixe zela Lantzeko zortzikoa dantzatzeko modua.»
Guk ez genuen esan orduan irakasten ari ginena Lantzen dantza egiteko modua zenik. Izan ere, irakasten dugun aldaera hori, bakarra eta dantzatzeko zaila baita, eta oso polita ere bai. Baina bai esan genuen, hori zela bere aldaeretako bat Lantzeko Zortzikoa dantzatzen denean.
Gure Folkloreak urrats asko eta estilo ezberdinak ditu dantzetan. Estilo forma horiek dira bereganatzen ez direnak.
Lantzeko Zortzikoa dantzatzeko hainbat aldaera edo modu daude, zuzenak eta tradizionalak denak. Batzuk beste batzuk baino ikusgarritasun gutxiagokoak dira, eta badira beste batzuk Lantz bertan, aldaera deitu ezin zaienak, zeren eta, dantzatzen dutenek gaizki interpretatzen baitute ez dutelako erraztasun eta grazia hori beren Zortzikoa behar bezala dantzatzeko.
Zortziko honek Baztango Zortzikuaren nolabaiteko antza du, baina ezin da inola ere esan berdinak direnik. Bien artean ezberdintasun garrantzitsuak daude, eta euskal dantza-maisu onak berehala jakingo du horiek zeintzuk diren.
Lantzeko Zortzikoa, dantzari onenak dantzatzen ikusiz ikasten zen. Horiek, ia beti, gizon zaharrenak izaten ziren, urteetan Zortzikoa ezagutu eta asteburuetan hiriko ostatuan praktikatzeko aukera izaten zutenak afaltzeko elkartzen zirenean edota Fermin Martikorena txistulari eta Dantza-maisuarengana joaten zirenak, lagun ziezaien.
Kontuan izan behar da Lantz eta Luzaiden, beste herri askotan bezala, ez zela inoiz dantza talderik izan.
Luzaiden, aitarekin edo beste senitartekoren batekin ikasten zen, baita dantzari onenak dantzan ikusiz ere.
Lantzen, inauterietan bere Zortzikoa dantzatzeko eskakizun bakarra, bertakoa izanik, mozorrotzea zen. Gaizki edo ondo dantzatzea mozorrotuaren edo Txatxoaren arazoa zen, eta da.
Duela urte batzuk, gure ezaguna den Lantzeko Maria Pilar Urriza andreak, Zortzikoa dantzatzen irakatsi zien gazteei. Emakume horrek, lan garrantzitsua eginez, Lantzeko gazteek euren Zortzikoa dantzatzeko moduak asko hobetzea lortu zuen, eta era berean, denek berdin dantzatzea ere bai. Lantzeko herrian inoiz eman ez den egoera bat. Eta, beharbada, urteak aurrera, Zortzikoan aldaera berririk ez agertzea eragingo duena.
Adineko dantzariek, oso ondo dantzatzen dute eta beraien artean inork ez du berdin dantzatzen. Horien seme-alabek, bere garaian, aipatutako irakaslearekin ikasi zuten dantzatzen, euren aiten eskolak jaso aurretik, nahiz eta hauek, hobeto eta aldaera politagoekin dantzatzen zuten.
Lantzek, bere Zortzikoaren aldaeren artean, pauso benetan ederrak ditu, eta beste batzuk ez hainbeste, baina denak dira baliozkoak eta tradizionalak.
Bestalde, eta zoritxarrez esan behar dugu, bai plaza zein agertokietan, Lantzeko Zortzikoa gehien dantzatzen den euskal Dantza Tradizionaletako bat izanik, %98an gaizki dantzatzen dela. Hobeto esanda, oso txarto dantzatzen dela.
Eta gauza bera esan beharko genuke gure Baztango Zortzikuarekin.
Lantzeko Zortzikoa, Lantzetik kanpo, lanztarrak baino ez ditugu ikusi ondo dantzatzen.
Euskal dantza taldeetako zuzendariek ez al dute, bizitzan behin bada ere, Lantzeko Iyotia bere jatorrian ikusi behar, horrela, beren taldeek jendaurrean aurkezten dutena Euskal Kultura Tradizionalaren kaltetan doala konturatu ahal izateko?
Batzuk, beren ikuskizunetan aurkezten dituzten dantza erabat balletizatuak, euskal Dantza Tradizionalak direla diote. Zoritxarrez, errealitate hori, herri honen Kultura Tradizionaletik oso urrun dago. Urte asko dira honela gabiltzala, egoera zuzentzeko borondaterik ez dugula ikusten.
Jaime Albillos Arnaiz gure lagunaren filmari buruz ere hitz egingo dugu.
Lagunak izan gara duela berrogeita hamar bat urte, elkar ezagutu genuenetik.
Gure Kultura Tradizionalaren defentsan oso lotuta geunden, eta esan dezaket gure Folklorearen egoera eta galeragatik ere sufritzen hil zela.
Hil baino hilabete bat edo bi lehenago, Donostian elkarrekin geundela, eta medikuarenera laguntzen niola, zera esan zidan:
«Sabin nos están quitando hasta nuestra indumentaria para bailar».
Eta hori esaten zuen, zeren gure Dantza Tradizional gehienak, aspaldi kendu baitzizkiguten.
Hain zuzen ere, bion artean, gure euskal Dantza Tradizionalen benetakotasunaren aldeko Manifestu bat egin nahi genuen.
Patxi Monterok Jaime Albillosen filmazioak aurkezten digun dantza egiteko moduari buruz egiten dituen zehaztapenei dagokienez, esan behar diogu azterketa horretatik nekez atera daitekeela berak atera nahi duen ondorioa; izan ere, kontuan hartu behar da hasiera batean audiorik gabeko film baten aurrean gaudela, gainera, kasuren batean, Zortzikoaren hasiera moztuta dagoela eta denbora gehienean ez zaiela oinik ikusten dantzariei.
Halaber, kontuan hartzen badugu Maurixio Elizaldek Zortzikoa nahiko luzea jotzen zuela eta Jaime Albillosek erabiltzen zuen Kodak karreteak hiru minutu irauten zuela... argi dago Zortziko horrek iraun zezakeenetik oso gutxi ikusten dugula.
Horri guztiari gehitu behar diogu dantzari batzuen kalitatea eskasa dela, eta, beraz, pelikula hau aztertzerakoan, zailtasun handiak ditugula.
Lantzeko Zortzikoa bizirik eta oso bizirik dago Lantz herrian.
Eta, gainera, oso dantzari onak ditugu Lantzen, adinez oso aurreratuta eta oraindik bizirik daudenak, eta Patxi Monteroren galderari ederki erantzun diezaioketenak.
Lantzeko herritik buelta bat eman dezan da gure aholkua eta bere zalantza guztiak argituta aurkituko ditu.
Baina bai esango diogu, Lantzen inoiz ez dela dantzatu, eta inoiz ere ez esaten dugu, lehenengo Bueltak eta gero Luzia.
Bada denbora, Bizkaiko Leioako Udalak Lantzeko Zortzikoaz egindako bideo-tutorial baten harira, Dantzan.eus-en agertu zen artikulu bat zela eta, Nafarroa Garaiko Euskal Dantzarien Biltzarrak nire iritzia eskatu zida- la. Eta hau da esan niena:
Lantzeko dantza modu tradizionalak horrelakoak izan dira eta dira beti.
Lantzeko Zortzikoa:
Gaur egun Lantzeko Zortzikoa dantzatzeko bi doinu jotzen dira.
Hauei guk honela deitzen diegu:
1. Soinua eta 2. Soinua.
1. Soinua: guk Luzia deritzogun urratsa exekutatzen da eta bi aldiz egiten da, bere melodia bezala. Hala ere, lehenengoa, kasu honetan, dei gisa erabil daiteke, eta ez dantzatu, eta horrela, bere errepikapenean dantzan hasi.
2. Soinua: guk Bueltak deritzogun urratsa exekutatzen da eta bi aldiz egiten da bere melodia bezala.
Lantzek beste bi doinu ere bazituen aspalditik bertan jotzen ez direnak.
Bere partitura Dantzariak aldizkarian argitaratu genuen, 8. zenbakian, “Euskal Dantza Herrikoiaren Soinua” atalean.
Zati hori, esan bezala, gaur egun ez da Lantzen jotzen, eta bi zati ditu: 3. Soinua eta 4. Soinua deitu ditugunak.
Bi doinu hauek 1. Soinua eta 2. Soinua bezala dantzatzen dira, hurrenez hurren.
Melodien zati bakoitza eta dagozkien urratsak adieraziko ditugu. Horrela izango litzateke:
1. Soinua: Luzia, bi bueltekin.
2. Soinua: Bueltak, hiru bueltekin.
3. Soinua: Luzia, bi bueltekin.
4. Soinua: Bueltak, hiru bueltekin.
Lantzeko dantzaririk onenek, bai duela urte asko bizi izan zirenek eta bai oraingo onenek ere, beti erabiltzen zituzten eta erabiltzen dituzte haien orpoak Luzia eta Bueltak egiteko.
Dantzari onenek, oro har, ez dute batere dantzatzen oin-puntekin, itzulietan izan ezik.
Eta besterik gabe, kasu honetan gure iritziak balio izatea espero dugu.
Bilbon, 2020ko irailaren 23an
Sabin Egiguren Apraiz
Dantzan on Jagoba Astiazaran: “Garrantzitsua da guretzat dantza taldeek jakitea material hau hor dagoela”
2020/09/18
Dantzan on Biarritz 1948 Dantzak Eusko Ikaskuntzaren kongresuan
2020/04/01
Dantzan on Inauteriak 2020 oinarrizko egutegia
2020/01/23
Dantzan on Ezpata-dantzarien alarde bat 1934an. Non da?
2020/01/10
- Pablo Izagirrek esan digunez "artikulu batean topatu dut, 1933ko ezpatadantzarien alarde oso handia egin zela Bilboko Ibayondo futbol-zelaian". https://dialnet.unirioja.es/servlet/articulo?codigo=157657
Informazio honekin osatu du Pablok kokapen aukera: "Nik arakatutakoaren arauera, Ibayondo (Ibaiondo) estadioa Getxoko udalerrian egotea da aukera fidagarriena, Areeta auzoan, Leioako udalerriko mugatik hurbil. Gaur egun desagertua dago futbol zelai hori. El Arenas futbol taldearen futbol zelaia izan zen urte horietan. Bitxia da, orduko artikulugileek Bilbon egin zela esatea, nahiz eta beste udalerria izan, kasu honetan Getxo. Oso ohikoa da arrain handiak arrain txikia jatea. Zein herri inportantea dago ondoan? Bilbo, ba Bilbon izan zela esatea. Atxikitutako argazkia, Areetako Ibaiondo estadiokoa da, eta antza handiak ditu filmazioko irudiekin: harmailak, zuhaitzak... Bestetik, sasoi horretan, 1930eko hamarkadan, Areeta ondo komunikaturik zegoen hainbeste lagun inguruko herrietatik hara hurbiltzeko ( Bilborekin, Erandiorekin, trenez; Ezkerraldearekin, itsasontziz, Portugaleteko Zubi Eskegiaz, itsasadarra zeharkatzeko... )
- Ignacio Elezcanok beste artikulu hau:
https://www.ehu.eus/[…]/18484
Eta Andoni Elezkanoren "Retratos de hierro y agua" lanean 70-71. orrialdeak begiratzea proposatu digu.
