Ez da inongo zalantzarik, Aritz eta konpainia. Bai bata bai bestea, “gipuzkoar” sistemako Paseoko/Boastitzeako urrats edo mugimenduen familiakoak dira.
Juxtu azkenekoz Carles Mas antzinako dantzen adituarekin egin genuen lan-saioan, besteak beste mugimendu-multzo honetaz ari ginela, prezeski Lesakako paseoaren parekotasun honetaz aritu ginen, Aritzen begi zorrotzari oraingo honetan ihes egin ez diona.
Interesgarriena zera da, Lekarozko dantzari horiek ia ziur 1910eko hamarkadan bertan dantza-maisu aritu zen Justo Irastorza ordiziarraren arabera dantzatzen dutela, eta aurreko batean aipatu nuen bezala (https://dantzan.eus/[…]/frantisek-pospisil-euskal-dantzak-1927), Beasainen gorde den ezpata-dantza ia berbera dela. Are gehiago, bai Lesaka bai Berako dantza-sistemetan badago harremana duten elementu gehiago ere, Iztueta-Goierrikoekin.
Honelako lotura asko eta asko daude hor zehar “galduak” edo erdi galduak. Iztuetaren sistemarekin adarkatzen diren eta periferikoki erradiatzen diren aldaera mordoxka da, hain zuzen ere, egiten ari naizen lana luzatzearen arrazoi nagusia!
Oso ariketa polita da bi bideoak elkarren parean jarri ahal izatea. Lekarozkoari Loinazkoa ondoan jarriz gero ondo asko nabarituko lirateke egituraren berdintasuna, eta apaingarrietan dauden ñabardurak, besteak beste:
https://dantzan.eus/[…]/beasain-loinazko-ezpata-dantza-2014-1

Eskerrik asko Pierre!
Beti dator ondo informazio osagarriak jasotzea. Argazki horri tiraka lehen artikulu bat idatzi genuen, eta beste osatuago bat prestatzen gabiltza. Ea lehenbailehen ezagutzera ematerik daukagun.

Ona!
Argazki hauetan banderatxoak nolakoak ziren zehatzago ikusten da gainera.

Jose Inazio Ansorenari zor diogu artikuluan txertatu berri dudan beste datu interesgarri hau: Garai bateko danbolintero zaharrei jasoa omen du, Boastitzea mutilek dantzatzen zuten garaian erabiltzen zituztela banderatxoen antzeko batzuk.

Ikastaroa bertan behera geratu dela jakinarazi didate, izenemate nahikorik izan ez delako. Bai pena.

Guzti honek oso luzerako eman dezake, baina aipatu dituzuenei buruzko gogoeta txiki batzuk momentuz, abiadura aprobetxatuz:
1. Boastitzearen erabilerari buruz:
Dokumentu zaharretan Paseoa izeneko dantza beti agertzen da brokel-sailaren hasieran (Iztuetaren liburuan, dantza jaialdien egitarau zaharretan, …). Zergatik? Ziur asko plaza hartzeko pieza edo dantza zelako. Dantza, “paseo” bezela (txingo luzeko paseoa) ezagutzen dugun aldairaren errepikapenez osatzen da, eta bere ezaugarria da desplazamenduak egitea, eta honek bihurtzen du egokia dantzariak eta hauekin batera talde osoa lekuz aldatzeko. Angel Muruak idatzia da: “el paseo inicial parece indicar que se refiere a la forma de entrar los dantzaris en la plaza y que puede ser la que todavía se utiliza hoy en Lizarza, Berastegi y Aduna”. Badu interesik ere Antzuolako makil-txiki hasierako paseoak, ezpata-dantzarenerako transizio moduko bat erakusten baitu egikera aldetik.
Eta fokoa zabalduta, gure Paseoak badu funtzio-parekidetasunik, esate baterako Luzaideko martxekin, kaleetan zehar joateko erabiltzen direnak eta gorputza alde batera eta bestera mugituz markatzen dena. Gure Paseoan Ordiziako Pujanaren beso mugimendu horren berri jakiteak, giltza ematen digu beste herrietako dantza-tradiziokoekin oso interesgarriak diren loturak egiteko: San Asensioko dantzariek egiten duten “pasacalles”ak mugimendu beretsua iradokitzen du: “Durante la procesión, los danzadores realizan varios números coreográficos con los que van progresando al ritmo de las castañuelas, principalmente los conocidos como "El pasacalles" y "La danza de atrás". El primero de ellos sirve para el avance de la comitiva,” QUIJERA PEREZ, José Antonio 1992. Ikusi https://dantzan.eus/bideoak/danzas-de-la-rioja-san-asensio (1:10tik aurrera)
Talde modernook berriz, funtzio horren berri izan gabe, dantza emankizunetan biribilketa “arrunt” eta zozoak erabili izan ditugu hau bera egiteko.
Hari honi jarraituz, funtzio honek seguru aski, kokatzen du Paseoa baita ere bi dantza hauen hasieran: jorrai-dantzan eta ezpata-dantzan. Izan ere, nahiz eta geroago bi dantza hauek Brokel-dantzen sailaren barruan sartu izan diren, Iztuetak aparte zerrendatu zituen eta bakoitzak bere izaera isolatua zeukan.
Eta honek beste afera potzolo batera garamatza: brokel –dantzen hasierako zortzikoetara. Esate baterako, joan den mendeko lehen erdiko Segurako dantzari txikiek, Pujanaren ikasleek hain zuzen, brokel-dantza guztiak hasten omen zituzten paseoarekin, zortzikoarekin egin beharrean. Ordiziko Pujanaren ikasleek berriz, ez zituzten zortziko horiek gaur egungo eskemarekin egiten. ”Txistulari 146-Dantzariak-1991” aldizkarian luze eta zabal aztertzen dira kontu hauek (J.I. Ansorenaren "Gipuzkoako dantzak" artikulua), eta hemen oraindik jorratu beharreko alor zabal handi bat irekitzen zaigu. Izan ere, brokel-dantzetako joku bakoitzari aurretik zortziko jakin bat eranstea, eta modu honetan dantza bakoitza finkatuta uztea, gauza “berria” dela esan daiteke, eta argitzeko daukagu nortzu izan ziren horren agente zuzenak: Pujanatarrak, Ireneo Rekalde bezalako ondorengoak edota Goizaldiren hastapenak? Guzti hau aztertze fasean daukagu oraindik.
Gure taldean momentuz, adibide gisa eta guzti honen ondorioz, badira urte batzuk Pujanak Ordizian utzi zuen Paseo zahar hori egiten hasi ginela, Brokel –dantzen saioen hasiera bezela: https://www.youtube.com/watch?v=59QzVUJyR1A

2. Boastitzeako Paineluarena:
Ahotan darabilgun bideoak ematen dit giltza hipotesi hau botatzeko: Pujanak ezpata-txikiekin boastitzea egiten baldin bazuen, neskentzako dantzak “moldatu” zituenean/zirenean ezpatak neskentzan “egokiak” ez zirela iritzita, ez al zituzten ezpata-txiki horiek kenduko baina zapiak eskuetan mantenduz? Horrela balitz, bitxia izango litzateke prozesua, Eliza barruan armarik eramateko debekuari aurre egiteko dantzariek inkorporatu zituzten zapiak, gero genero aurriritziagatik ezpatak desagertu eta zapi bihurtzekoa.

3. Lau ilarako ezpata-dantza:
Ondo azaldu du Oierrek lau ilarekin gertatutakoa. Pujanak Goierrin ez zuen lau ilarakoa erakutsi gerra ondoren, ziurrenik horretarako nahikoa dantzari ez zuelako ((12-)16 behar dira gutxienez, gehi buruzagi ta azkendariak) eskura izaten. Eta horri zor dakioke bizpahiru hamarkadatan ia desagertu izana.



Guzti hauek hipotesiak dira, jakina, baina nire ustez, hemen azaleratzen ari garen kontu hauek aztertzeko orduan, txip aldaketa bat egitea beharrezkoa dugu, gauzak nondik nora joan diren aurrejuzkurik gabe aztertu ahal izateko.
Beti pentsatu dugu, gehienoi horrela erakutsi digutelako, halako dantza, “horrela” zela, eta hasi eta bukatu, egitura eta koreografia jakin bat duela beren-beregia, auskalo noiztik.
Eta seguru asko ahazten zaigu, Iztuetak ez zuela apenas dantzen koreografi finkorik eman, baizik eta aldaera jakin batzuk, nahierara konbinatu zitezkeenak. Are gehiago, banaka dantzatzeko zortziko eta soinu-zaharretan, “inprobisaketa” lehenesten du nolabait, ia erabat gure dantzetan desagertu den araubidea.
Aztertzeko dagoen kontua da, taldeko dantzek zein egitura izan duten denboran zehar (Iztuetaren garaian berrikuntza gertatzen ari zen alor honetan), zenbateraino ziren finkoak edota zenbateraino jarraitzen zieten arau orokor jakin batzuei, eta horren barruan malgutasunik zegoen. Nire ustetan, garbi dago azken honen antzeko zerbait gertatu izan dela. Eta horregatik ikusten ditugu, dantza-maisu eta herri bakoitzak bere moldaketak ezagutu dituela.
Bide honetatik, Gipuzkoako dantzen beste alorretan bezala, badirudi Pujanatarren eta Goizaldi taldearen ibilbidean zehar, brokel-dantzen saileko dantzek halako finkatze bat ezagutu zutela, eta horrek eragin duela denok daukagun ondorengo pertzepzio hori.

Lehen kolpe batean identifikatutako beste zantzu batzuk:

- Hasierako besoen mugimendu hori, Ordizian Jose Lorenzo Pujanak erakusten zuen Brokel-dantzetako Paseoko bera da, baina ezpata-txikiekin egina.
- Bukaeran txapela bi eskuekin helduta agurtzea, gaur egun Beasaingo Loinazko ezpata-dantzan egiten den berbera da, belaunikatu gabe.
- Ezpata-txikiek daramaten txaleko itxuraz zuri-gorri hori, geroago behintzat Ordiziako Txapel Gorri elkarteko brokel-dantzariek erabili zutenaren berdina dirudi.

Ez litzateke beraz harritzekoa izango, hor ageri den dantza-maisua Pujana aita bera izatea, 1924 inguruan izendatu bait zuten Donostiako Udal Eskolako Dantza-maisu.

Ongi diozuen moduan, altxorra da bideoa!

Txantxa gutxi dantza egin nahi ez zutenekin. Kartzelarik ez, baina Beasaingo Udalak ere 1894an garai hartako 5 pezetako isuna jarri zien herriko jaietako ezpata-dantzan parte hartzeari uko egin zioten gazteei. Bolondresen faltan, zozketaz izendatu zituzten.

Eskerrik asko Aritz, badakizu dantzariontzako izaten dela ederra eta ohorea dantzatu ahal izatea bera. eta egia da bai, estu antzean sentitu ginela, diozun moduan, momentuarekin.
Gero, jai giroan egun paregabea pasatzeko aukera eman zigun, eta ondo bukatu ditzazuela feriak!

Polita bideoa. Andevalo eskualdeko ezpata-dantza interesgarrien erakusgarria da.
Zuzenketa txiki bat deskribapenari: gidari lanak egiten dituena ez da "rabeador"a. Azken hau, sokaren azkenekoa izan ohi da, kasu honetan behintzat kontrako oinarekin urratsak markatzen dituena.
Huelvako dantza erritual hauek denak Andaluziako Juntak interes orokorreko ondare izendatuak dauzka. Hemen ikusi dezakezue izendapena (http://www.juntadeandalucia.es/boja/2011/67/41) eta bertan egiten den rabeador eta gidarien deskribapena:

"Dentro de cada grupo sobresale una persona que es la que marca el ritmo de los pasos y la secuencia de las mudanzas y figuras. El nombre con el que se denomina a este danzante generalmente es el de «cabeza», aunque también se le conoce como «guión», «manijero», «capitán» o «cruz», papel desempeñado normalmente por el más habilidoso, distinguiéndose en algunos lugares por algún rasgo o matiz en la indumentaria, generalmente un color diferente a los demás en algunas de sus prendas (chaleco, mantoncillo, banda o faja). En las danzas interpretadas con espadas, lanzas y garrotes destaca el último de la fila conocido como «rabeaor», «rabero» o «rabeón», cuyos movimientos implican cierta distinción con respecto al resto (balancear, raspear en el suelo, chocar con el resto de las espadas, etc.)."