Umetatik dabil dantza taldean Mattin Epherre, beraz argi zuen bera eta taldekideak aitzindari lanetan ibiliko zirela aurtengo maskaradetan. Alarma egoera dela eta bertan behera geldituta daude 2020ko maskaradak, irudi hauek otsailaren 9an, lehen saioan hartuak dira. Jean Etxegoien da dantza irakaslea eta berak banatu ditu dantzarien karguak. Zamaltzainaren rola egokitu zaio Mattin Epherreri. Bigarren irakasleak, berriz, predikuen idazketan edo abestiekin laguntzen die eta hark hautatu ditu beltzeriari dagozkion karguak. Hala ere, Epherrek azaldu digu aspalditik zekitela adibidez nortzuk izango ziren Kabana eta Pitxu, batzuk horretarako jaioak direla dio. Maskaradetako lehen egunean elkarrizketatu genuen eta esan zigun denek esaten dutela lehena izaten dela zailena. Egun berezia da lehena, herritarren aurrean dantzatzen baita, Epherrek dioen moduan, gurasoen eta maite duzun jendearen aurrean. Zamaltzaina, Altzürükü, 2019-02-09.

Iganden honetan ez da bolantik ez dantzarik izango Luzaiden. Ez behintzat kaleetan. Guztiz ez-ohiko Pazko igandea izango da, sinestezina luzaidarrentzat. Atsekabea goxatzeko orain justu 50 urteko bolant-egunaren grabazio zoragarria argitaratuko dugu dantzan.eus-en. 1970ko Bolant-egunean Jaime Albillosek egin zuen ia ordubeteko filmazioa bi zatitan argitaratuko dugu eta hemen duzue lehen atala.

Martxoaren 29an ospatu zen Bolant-eguna 1970. urtean. Goizeko 9.00etan hartutakoak dira filmazioaren lehen irudiak. Zurituta ageri dira Luzaideko kaleak, elurra dago kale-ertzetan. Prestaketa lanak, lehen dantzak berotzen hasteko, eta autobusa hartzen dute dantzariek Pekotxetara jaisteko. Makilaria iritsi da, muga zeharkatu eta Arnegin dantzan hasi dira. Ostatuan zerbait hartu eta Luzaidera buelta. Dantzaz dantza pasatzen doa goiza, baserrietara bisitak eginez. Bolant-dantza, lauetan erdizka, muxikoak, lapurtar motxak... 

Aste honetan, bolant-eguna gogoan, oroit-miñez dauden luzaidarrak gonbidatu nahiko genituzke filma ikusi ahala ezagutzen dituzten pertsonak, dantzak, tokiak eta xehetasunak jaso eta erantzunetan uztera, orain 50 urteko Bolant-egunaren irudi hauek ahalik eta aberatsen osatzen joateko. 

Irudiak: Jaime Albillos. Bolant Eguna, Luzaide, 1970-03-29.

1960-70eko hamarkadetan hainbat dantza eta festa jaso zituen Jaime Albillosek. Bere ikus-entzunezko bilduma Eresbilen jaso eta digitalizatu da, eta bere zabalkundea dantzan.eus-en bidez egiteko borondatea erakutsi zuen Jaime Albillosek zendu aurretik.  Bilduma horretatik hainbat altxor argitaratu ditugu dagoeneko Dantzan-en:

• Oñatiko Korpus dantzak (1967)
• Oñatiko aurreskua (1967)
• Xemeingo ezpata-dantza (1969)
• Bidarraiko Besta Berri (1969)
• Iturengo inauteriak (1969)
• Zubietako inauteriak (1969)
• Luzaide: Bolant Eguna (1970) I

Pirinioetako neguko festa eta erritualak jasotzen dituen dokumentala egin du Domingo Moreno zinegile aragoitarrak. Euskal Herriko, Aragoiko, Andorrako edota Roussillongo inauterietako errituak bildu ditu Les Pirinio Masquées (Pirinio maskaratuak) dokumentalean. Euskal Herriari dagokionez, Zuberoako maskaradak, Altsasuko, Zubietatako eta Lantzeko inauteriak ageri dira. Trailerrean 1965ko Lantzeko inauterietan Enrique Ros Piñeronek grabatutako irudiak ikus ditzakegu. Lantzen 1964an berreskuratu ziren inauteriak, beraz, bigarren urtekoak dira dokumentalak jasotzen dituen irudiak.

90 minutuko dokumentalak, lekukotasunean oinarritutako bidaia antropologikoa egiten du. Besteak beste, inauterietan adituak diren Josefina Roma, Thierry Truffaut, Juan Antonio Urbeltz eta Roberto Boschi eginiko elkarrizketak jaso dira, eta baita inauterietako protagonistenak ere bai, Mixel Etxekopar eta Batitte Berrogain zuberotarrak tarteko. Inauteriak lurraldeen arteko lotura moduan planteatzen dira. Neguko hainbat festetako pertsonaiak, sinboloak, estetika, musika eta dantzak konparatzeko aukera ematen du; protagonistetako bakoitza bere hizkuntzan ari da: euskaraz, katalanez, frantsesez eta gazteleraz. Proiektu eder honetan parte hartzeko aukera izan du halaber Dantzan-ek, Eire Vilak lagundu baitu euskal inauterietako filmazioetan, elkarrizketetan eta itzulpenetan.

Otsailaren 24an emititu da lehenengo aldiz FR 3 Occitanie Frantziako telebista katean. Momentuan geldirik dago zabalkundea, baina emisio gehiagoren aurretik irudiak grabatu diren zonaldeetan aurkezpenak egiteko asmoa dutela azaldu digu Domingo Moreno zuzendariak.

Pirinio maskaratuak, Domingo Moreno, trailerra, 2020.

Aurtengo Altzürüküko maskaradetako kantiniersetako bat dugu Maider Jauri. Sei urterekin hasi zen dantzan. Lehendabizi aitarekin, dantzaria baita aita ere. Alarma egoera dela maskaradak bertan behera utzi behar izan dituzte. Lehen emanaldian, herrian bertan, elkarrizketatu genuen Jauri, goizeko lanak amaitu ondoren. Lehen aldia izanik, lotsa pixka batekin hasi zuela saioa kontatu zigun, baina barrikadetan pixkanaka sartu eta gustura bukatu zuen saioa. Prestaketa eta entrenamendu asko eskatzen dutela maskaradek dio. Bideoan entzun ditzakegu Jauriren azalpenak eta bere hitzekin batera barrikadetan eta arratsaldeko saioan dantzan ere ikus dezakegu. Kantiniersa, Altzürükü, 2020-02-09.

Lesakan, San Fermin eguneko goizean egiten diren dantza irudiak ikus daitezke 1950eko hamarkadako irudi hauetan. Bandera jaistea, bandera-dantza, segizioko irudiak eta azkenik, nola ez, zubigainekoa ageri dira. Makil-gurutzeak goitik grabatuta daudenez esku-aldaketak ongi ikusteko aukera eskaintzen dute irudiek. "Basque Country - Fiestas en Lesaka, 1950" izenburupean Valentin Eizagirrek sarera igotako irudiak ditugu hauek. San Fermin dantzak, Lesaka, c. 1950.

Alarma egoera dela eta aurten Pazko igandean ez da izango Luzaiden bolant egunik. Apirilaren 12an ziren ospatzekoak luzaidarrak urteko ospakizun handienetakoa, baina Luzaideko Bolanten batzordeak bertan behera utzi behar izan du jaia oraingoz. Hori dela eta aurreko urtean Pierre Latasak hartu zituen irudiak jaso nahi izan ditugu. Kaleko martxakoak eta arratsaldeko frontoiko saioko irudiak daude. Bolant-martxa, lapurtar-motxak eta dantza-luzearen zati batzuk ikus ditzakegu. Irudiak: Pierre Latasa. Bolant eguna, Luzaide, 2019-04-21.

Josu Garatek eta Quico Pugesek abiatu zuten #EutsiDantzan proposamena martxoaren 13an, oraindik konfinamendu neurri zorrotzenak indarrean ez zeudela. Fandangoa eskaini ziguten orduan, baina fandangoaren ondotik arin-arinak behar duela eta, segidan grabatu zuten bigarrena. Harrezkero beste hainbat dantzari eta dantza irakaslek eskaini dizkigu bere proposamenak, baina gaur hasierakoengana itzuli eta Garatek eta Pugesek grabatu zuten arin-arinerako gonbidapena eskaintzen dizuegu. Quico Pugesen txeloaren doinura, ezkotixetik arin-arinera bidaiateko aukera eskaintzen digu Josu Garatek etxean dantzan jarraitzeko proposamen honetan. Hona hemen beraz, etxean soltean dantzatzeko beste pauta batzuk. 

Eutsi dantzan, etxetik atera gabe dantzari eusteko proposamenak:

• Eutsi dantzan 01 fandangoa: Josu Garate eta Quico Puges
• Eutsi dantzan 02 100 alargunen dantza: Patxi Laborda
• Eutsi dantzan 03 zortzikoa: Aritz Ibañez
• Eutsi dantzan 04 arin-arina: Gari Otamendi
• Eutsi dantzan 05 Jondane Johaneren branlea: Ihitz Iriart
• Eutsi dantzan 06 hanketako ariketak: Maialen Araolaza
• Eutsi dantzan 07 zazpi-jauziak: Jon Iruretagoiena

• Eutsi dantzan 08 bilantzikoa: Kattalin Ezkerra
• Eutsi dantzan 09 Igartzako ezpata-dantza: Aurtzaka
• Eutsi dantzan 10 Lapurdiko fandangoa: Jon Olazkuaga
• Eutsi dantzan 11 Axuri Beltza: Itziar Otamendi
• Eutsi dantzan 12 foxtrota eta arin-arina: Miren Hazas

• Eutsi dantzan 13 arin-arina: Josu Garate eta Quico Puges

Etxeko itxialdian, toki askorik gabe ere egin daitekeen dantza bat, foxtrot bat, proposatu digu Miren Hazas dantzariak #EutsiDantzan atalean. Inauterietan, Eibarko koko-dantzetan mozorroek dantzatzen duten dantzetako bat da hau, koko-dantza bat beraz. Bi zati ditu, lehenengo foxtrota eta ondoren arin-arina. Eutsi dantzan, foxtrota eta arin-arina, Miren Hazas, Eibar, 2020-03-25.

Eutsi dantzan, etxetik atera gabe dantzari eusteko proposamenak:

• Eutsi dantzan 01 fandangoa: Josu Garate eta Quico Puges
• Eutsi dantzan 02 100 alargunen dantza: Patxi Laborda
• Eutsi dantzan 03 zortzikoa: Aritz Ibañez
• Eutsi dantzan 04 arin-arina: Gari Otamendi
• Eutsi dantzan 05 Jondane Johaneren branlea: Ihitz Iriart
• Eutsi dantzan 06 hanketako ariketak: Maialen Araolaza
• Eutsi dantzan 07 zazpi-jauziak: Jon Iruretagoiena

• Eutsi dantzan 08 bilantzikoa: Kattalin Ezkerra
• Eutsi dantzan 09 Igartzako ezpata-dantza: Aurtzaka
• Eutsi dantzan 10 Lapurdiko fandangoa: Jon Olazkuaga
• Eutsi dantzan 11 Axuri Beltza: Itziar Otamendi
• Eutsi dantzan 12 foxtrota eta arin-arina: Miren Hazas