Santa Ageda bueltako kinto dantzariak

Santa Ageda bezperan eta egunean, otsailaren 4an eta 5ean, ohitura da Euskal Herriko herri askotan eske-errondak egitea: jan-edana, kantua eta dantza. Puska biltze horiek, zenbait herritan, kintoek egiten dituzte, urte horretan 18 urte beteko dituzten gazteek. Izan ere, garai batean, urte horretan soldaduskara joatekoak ziren gazteak bildu eta egunetako festak egiten zituzten, despedida moduan edo. Usadio horri eutsi eta eguneratuta txoko bat baino gehiagotan kintoek beren festak antolatzen dituzte adin nagusitasuna betetzen duten urtean.

Udan zein neguan ospatu ohi dira kintoen jaiak, baina Santa Ageda eta inauterien bueltan dezentek ospatzen dituzte. Besteak beste, Amurrio, Urduña, Oñati, Antzuola, Olazti, Bakaiku, Ziordia, Iturmendi, Urdiain, Eskoriatza, Altsasu eta Aretxabaletan. Azken lauetan, eskean eta festan aritzeaz gain, kinto guztiak banan-banan plazara ateratzen dira dantzara. Sokan ateratzen dira gazteak herritarren aurrera; Altsasun eta Urdiainen zortzikoa deiturikoa egiten dute eta Aretxabaletan eta Eskoriatzan aurreskua. 

Altsasu

Erregeen egunean, Santa Agedaren festarako errege-erreginak eta bigarren errege-erreginak hautatzen dira zozketaz kintoen artean. Lau gazte horiei festak antolatzeko ardura egokitzen zaie. Santa Ageda egunaren goizean eskean eta opilak saltzen ibiltzen dira kintoak. Eta arratsaldean, bazkalostean, zortzikoa hasten da plazan, erregea izaten da lehendabizikoa dantzatzen. Festak gazte guztiek zortzikoa banan bana dantzatu ahal izateko behar duten adina denbora irauten du. Mutilak arropa zuriz eta neskak baserritar jantziarekin, guztiek lau zapi lepoan dituztela ibiltzen dira jaietan.

• [Elkarrizketa] Luis Mari Lopez de Goikoetxea: "Altsasuko gazte batentzat bizitzako festa garrantzitsuena da Santa Ageda"
• [Bideoa] Altsasu: Santa Ageda 2014 zortzikoa
• [Bideoa] Altsasu: Santa Ageda 2017 zortzikoa
• [Bideoa] Altsasu: Zortzikoa 1976 (Joseba Salegi)
  

Urdiain

Kintoen jaiak ospatzen dira Urdiainen. Hamazazpi, hemezortzi eta hemeretzi urteko gazteek elkarrekin ospatu ohi dute Santa Ageda bueltako asteburua. Hiru egun eskean, festan eta jan edanean pasatzen dituzte, eta, azkenik, igandean, zortzikoa dantzatzen dute plazan. Larunbatean, urte horretako kintoez gain, gainerako belaunaldietako herritarrak ere bazkaritarako elkartzen dira bakoitza bere kintoekin. Azken urteetan duela 25 urte kinto izandakoek ere zortzikoa dantzatu izan dute.

• [Erreportajea] Maialen Galarza: "Protagonismo gabe, badirudi ez zaiela interesatzen"
• [Bideoa] Urdiaingo zortzikoa 2014

Aretxabaleta

Santa Ageda bezperan baserriz baserri kantuan eta eskean atera ohi dira baserritar jantziarekin. Santa Ageda egunean, berriz, herriko kaskoan egiten dute eske erronda, eta iluntzean herriko plazan aurreskuan dantzatzen dira. Egun horretan zuriz, txapela eta gerriko gorriekin eta koloretako zapiak lepoan daramatzatela irten dira kalera. Aurreskua Santa Ageda egunean eta inauteriak bitarteko igande guztietan dantzatzen dute. Eskean bildutako diru eta janariekin bazkariak egiten dituzte igandero. Inauterietako igandean, txino-dantza kaleratzeko ardura ere kintoena da.

• [Argazkiak] Banakoa (Ekaiz Zilarmendi)
• [Erreportajea] Bizitzan behin bizitzen dugun esperientzia da kinto izatea
• [Argazkiak] Aretxabaleta: Santa Ageda 2020
• [Bideoa] Aretxabaleta: txino-dantza 2008

Eskoriatza

Santa Ageda bezperan eta egunean eskean ibiltzen dira baserrietan eta auzoetan baserritar jantzia soinean. Santa Ageda egunean, berriz, zuriz, gerriko eta txapela gorriekin eta koloretako zapia lepoan dutela irteten dira, eta eskea herriko kaleetan egiten dute. Kintorik zaharrenak eta gazteenek txapela eta gerrikoa beltza ibiltzen dituzte. Iluntze aldera, herriko plazara aurreskuan ateratzen dira. Santa Ageda Eguneko hurrengo igandean ere dantzatzen dira.

• [Bideoa] Santa Ageda eta kintoak Eskoriatzan (Badihardugu Euskara Elkartea)

• [Bideoa] Nesken parte hartzea Santa Agedatan (Badihardugu elkartea eta Eskoriatzako Udala)

Kinto gehienak otsailean ateratzen dira plazara dantzara, baina ez da kintoek dantzatzen duten urte sasoi bakarra. Lakuntzarrek, esaterako, San Sebastian Egunean, Korpusetan eta Lakuntzako Pertzaren Egunean abuztuan dantzatu ohi dute alkate-dantza. Etxarri Aranazko kintoek, berriz, ekainean dantzatzen dute dantzakia, San Kiriko eta San Adrian egunetan.

Lakuntza

Kintoak hiru aldiz plazaratzen dira plazara alkate-dantzarekin. Lehenengoz San Sebastian egunean, eta, ondoren, Korpusetan eta Lakuntzako Pertzaren Egunean. Horrez gain inauteriak ere elkarrekin ospatzen dituzte. Eske errondak egiten dituzte, dirua bildu eta jan edanean aritzen dira egun osoan zehar. Hamaiketakoak, bazkariak, meriendak eta afariak egiten dituzte. Egun horietan Tolosako eta Altsasuko inauterietara ere joaten dira kinto guztiak elkarrekin parrandara.

• [Erreportajea] Festak ez dira ospatu, baina alkate-dantza egin dute Lakuntzan
• [Bideoa] Lakuntza: Alkate-dantza 2015 (Maider Betelu)
• [Bideoa] Lakuntza: Alkate-dantza 2011

• [Bideoa] Lakuntza 1987 alkate-dantza

• [Bideoa] Aralar: Lakuntzako Pertza 2014 makil-dantza (Bierrik Fundazioa)

• [Bideoa] Lakuntza 1987 alkate-dantza
  

Etxarri Aranatz

San Kiriko (ekainak 13) eta San Adrian (ekainak 16) egunetan dantzatu ohi dute dantzakia Etxarriko hemezortzi urteko gazteek. Sokan, denak elkarri eskutik helduta atera ohi dira dantzara. Gabon Gauean, inauterietan, San Kiriko eta San Adrian festetan eta Ama Birjinaren egunean hainbat ekintza egiten dituzte. Besteak beste, dantzatu, ekintzak antolatu, antortxero lanak egin, giroa sortu...

• [Elkarrizketa] "Etxarrikoentzat hemezortzi urtez itxoiten zauden momentua da dantzakia"
• [Bideoa] Etxarri Aranatz: San Kiriko 2020 dantzakia

Egun, adin guztietako herritarrek ospatzen dituzten zenbait erritu garai batean herriko gazteen edo kintoen jaiak ziren. Kaskarotak dira Lapurdiko inauterietako tradizio nagusienetakoa; gazte koadrilak eskean, kantuan eta dantzan ibiltzen dira. Garai batean, gehienetan, kintoak izaten ziren urtarrila eta martxoa bitarteko asteburuetan etxez etxe festan ibiltzen ziren lapurtar gazteak. Gesaltza Añanan ere, Ostegun Gizen Egunean Kintoek dantza egiten zuten, kintoek baitziren inauteri garaiko festak ospatzen zituztenak.

Gesaltza Añana

Duela hainbat urte Gesaltza Añanako kintoak inauterietako lehenengo egunean, Ostegun Gizen edo Jueves de Lardero egunean, festan eta dantzan ibiltzen ziren kalez kale.