Ezkoze, Escòs okzitanieraz, Bearnoko Ortheze kantonamenduan dago, Euskal Herritik gertu, garai batean Nafarroako parte zen. XX. mendean ohitura izan dute herriko jaietan eta dantzaldietan jauziak, kadrile forma batzuk eta lotuan dantzatzeko. Bigarren mundu gerraren ondoren ere eutsi zioten ohiturari 1960ko hamarkadara arte.

Ezkozeko Lo Larèr elkarteak 1996. urtean ikerketa eta bilketa lanari ekin zion herriko nagusien artean dantza molde horiek berreskuratu asmoz. Helburu horrekin, bertako zein inguruko adineko dantzarien eta musikarien topaketa ere antolatu zuen herriko dantza-gelan (gizarte etxean) eta hala gerra aurreko jauzi, kadrile eta bikote dantzak eta haien doinuak grabatu ahal izan zituzten.

Bideoan ikus daitezke dantzari helduak doinuak aukeratzen, entseatzen, dantzak gogoratzen... Kadrileetako bost figurak dantzatzen ageri dira, eta ondoren baita lotuan ere: polka, mazurka, exkotix eta baltseoan.

Dantzari zaharren gustuko doinuak aukeratzeko, Donibane Garaziko "Ramuntxo" orkestraren grabaketak baliatu zituzten, XIX. mendeko Frantziako kadrileak, eta 5. figurarako berriz Sauveterre de Bearn-eko kadrilearen doinua.

Irudiak: Ezkozeko Lo Larèr elkartea. Kadrileak eta dantza lotua berreskuratzeko topaketa, Ezkoze, 1996.

Eskoziako Teries in Tartan dantza taldea ari zaigu dantzan irudiotan. Martxoko azken asteburuan Anberesen ospatu den ezpata-dantzaren jaialdian taldeak dantzatutako bi ezpata-dantzak ikus ditzakegu. Garizumaren erdian dantzatzen da Anberesko edo Antwerpeneko ezpata-dantza. Aurten berrogeita hamar urte bete ditu dantzak eta bertako ezpata-dantzariek, Europako beste zenbait ezpata-dantzari talde gonbidatu dituzte jaira. Teries in Tartan taldea Eskoziako Hawick herriko dantzari eta musikari gazteek osatzen dute. Hawick Scottish Borders eskualdean kokatzen da, Eskozian itsasotik urrutienetakoa dagoen herria da, Antzinako Roxburghshire konderriko hiririk handiena. 2009. urtetik Eskoziako dantza tradizionalak dantzatzen dituzte Teries in Tartan taldeko kide gazteek. Anberesko katedralaren aurrean, bi ezpata-dantza eman dituzte. Lehenengoan, lau neska aritu dira dantzan. Lau ezpata lurrean dituztela gurutze bat osatuz, ezpata horien inguruan dantzatzen dute, eskuak goian hainbat desplazamendu eta gurutzaketa eginez, tartean entrexat modukoak ere egiten dituzte. Jarraian, neska-mutilez osatutako taldea irteten da plazara. Batak bestearen ezpatari eutsita, katean dantzatzen dute. Oinezko urratsak sendo markatuz, desplazamenduak, gurutzaketak eta zubiak egiten dituzte. Bukaeran, Europako ezpata-dantza ugaritan agertzen den arrosaren figura osatzen dute ezpata-dantzariek. Irudiak: Eire Vila. Ezpata-dantza, Teries in Tartan, Anberes, 2019-03-31.

Eskoziako dantzen irudi zaharrak ageri dira filma honetan; tartean Zuberoako satan-dantzariak ere badira. "Jamieson Scottish Border Dances, 1930s" izenburu duen pelikulako irudiak dira. Ion C B Jamieson eskoziarrak grabatuak eta Joan Flett eta Tom Flet senar-emazte berreskuratuak. Joan Flett eta Tom Flet dantzari eta ikertzaile eskoziarrek dantzaren historiarekiko interesa agertu zuten eta Eskoziako dantza tradizonalak biltzen ibili ziren herrialdean zehar 1950eko hamarkadan. Adinekoekin hitz eginda galdutzat jotzen ziren zenbait dantza jaso zituzten. 1964an "Dantza tradizionala Eskozian" liburua kaleratu zuten. Lehenengo Mundu Gerra aurreko dantzen historia kontatu zuten. Dantza taldea ere sortu zuten "Marlowe Scottish Dancers" izenekoa. Dantza talde horrek Eskozian zehar jaso zituzten dantzak dantzatzen zituen, Albert Hall eta Llangollen Eisteddforden egin zituzten erakustaldiak.

Eskoziako dantzen ikerketan buru-belarri zebiltzala, jakitun ziren aurretik Ion C B Jamiesonek ere ikertu zituela dantzak. Bere emaztearekin harremanetan jarri ziren eta bere gizonak hil aurretik eginiko lana eta materiala utzi zien. Eskoziako dantza tradizionalak jasotzen zituen pelikula bat ere bazela esan zien, baina ez zuela berak esku artean. Han eta hemen galdetu eta eskoziar musikan aditua zen Francis Collinsonek zuen 9mm-ko pelikula, kaxoi batean apartatuta. Filmak Eskoziako hainbat dantza jasotzen ditu, landa eremuan, eskolan edota dantza lehiaketa bateko irudiak ageri zaizkigu. Bukaeran, berriz, Bretainiar dantzari bezala izendatuta agertzen diren Zuberoako dantzariak ikus ditzakegu. Arkaitz Pascuasi esker izan dugu pelikula honen berri.

Pelikulan dantza irudiak honela daude izendatuta:

• The Duke of Perth
• Jennie’s Bawbee – in quick time
• Lassie with the Yellow Coatie – an old Border dance
• ‘Dancie’ Reid teaching. Taking a Highland Class at St. Andrewus Summer school
• The Shepherd’s Crook
• Country & Highland Dancing at de "Games"
• Breton Dancers

Ion C B Jamieson, Eskoziar dantzariak, Eskozia, 1930.

Iker Murillo (Pasaia, 1978) ballet klasikoko dantzaria ETB1eko Gure Kasa saioan izan da gonbidatu gisa. Pasaitarraren ibilbide profesionala ezagutzeko aukera izan da pasa den maiatzaren 14ko saioan. Horrez gain, balleteko pelikulen edota gizonezkoek dantza munduan izan ditzaketen oztopoen inguruan aritu da Murillo. Julen eta Antton Telleriak dantzariari eginiko elkarrizketako zenbait zati bildu ditugu bideo honetan. Txiki-txikitatik gustatu izan zaiola dantzatzea azaldu du Murillok. Hori horrela bost urterekin euskal dantzak ikasten hasi zen. Hamaika urterekin, berriz, balleteko ibilbidean zentratzea erabaki zuen. Hamabost urte zituela, dantzari profesional izateko helburuarekin, jaioterria utzi eta Madrilera joan zen ikastera. Horrela, hamazazpi urterekin dantzako lehenengo kontratu profesionala sinatu zuen. Munduko antzoki onenetan dantzatu du Murillok. Bere ibilbidearen gailurrean Suitzako Béjart Ballet Lausannen ari zela, ordea, Euskal Herrira itzultzeko beharra sentitu zuen. Hori horrela bera eta senarra Vitali Safronkine koreografoa, Euskal Herrira etorri ziren. Hemen Uniqart konpainia eta Pasaiako Studio 24 dantza eskola sortu dituzte. Dantza egiteari ez dio utzi, baina batez ere dantza irakasle dihardu orain Murillok. Balleta, garaikidea eta hip hopa ikasteko aukera eskaintzen dute akademian. Irudiak: ETB1, Gure Kasa. Iker Murillo, 2019-05-14.

Burgaintzi dantza taldeko dantzariak ostalerrak jauzia dantzatzen ageri zaizkigu bideo honetan. Aiziritzeko frontoian duela hogeita hamar urte eman zuten kabalkadako irudiak dira; Maritzuli konpainiako Claude Iruretagoienak grabatutakoak. Burgaintziko kideak, hilabete lehenago, kabalkada prestatzeko Amikuzeko dantzari helduekin bildu ziren. Topaketa hartako irudiak ere jasoak ditugu, hainbat dantzen artean, ostalerrak dantzatzen ikus ditzakegu dantzari beteranoak. Bideo honetan urratsen-segida ere entzun daiteke:

• Erdizka lauetan
• Zote eta erdizka
• Dobla eta erdizka
• Ezker eta eskuin
• Ezker hiru
• Erdizka bietan
• Eskuin eta ezker
• Eskuin hiru
• Erdizka bietan

* Segida osoa errepikatzen da.

Irudiak: Claude Iruretagoiena, Kabalkada, Aiziritze, 1989-02-12.

Anberesko Lange Wapper dantza taldeko ezpata-dantzari helduenen dantza irudiak jaso ditugu bideo honetan. Anberes hiriko ezpata-dantzak 50 urte bete ditu aurten. Orain dela mende erdi, Renaat Van Craenenbroeck (1937-2001) ezpata-dantzen ikertzaile eta sustatzaileak 1979an Antwerpeneko ezpata-dantza sortu zuen Lange Wapper dantza taldearekin eta ordutik urtero dantzatzen da garizuma erdian. Hasiera batean ezpata-dantza bakarra ateratzen zen, baina egun, lau dira Anberesko Lange Wapper taldeak kaleratzen dituen ezpata-dantzak: gizonezkoena, emakumezkoena, gaztetxoena eta gizon helduena. Azken hori da bideo honetan ageri zaiguna. Urteurren borobila ospatzeko, aurtengo ezpata-dantzaren jaira, bertako lau ezpata-dantzekin batera dantzatzera Europako beste hainbat ezpata-dantzari talde gonbidatu dituzte. Martxoko azken asteburuan ospatu da jaia eta jaialdiko azken egunean Anberesko katedral aurrean dantzatu dute talde denek. Kasu honetan, Anberesko helduen taldeko bost ezpata-dantzari eta kapitaina ari dira dantzan. Musikaririk gabe, dantza-gidariaren zintzarrien eta dantzariek oinetan daramatzaten eskalapoien soinua da entzuten duguna. Aurrena, bakoitzak ezpata bana hartuta buruzagia agurtu eta bere inguruan hainbat desplazamendu egiten dituzte. Ondoren, eskuineko eskuarekin ezpata heldulekutik helduta eta ezkerrekoarekin alboko kidearen ezpataren punta eutsita hasten dira mugitzen eta figura eta zubiak osatzen. Azkenik, Europako ezpata-dantza askotan ageri zaigun arrosa osatuta amaitzen dute dantza. Irudiak: Eire Vila. Lange Wapper, helduen ezpata-dantza, Anberes, 2019-03-31.