Edukira salto egin | Salto egin nabigazioara

Tresna pertsonalak
Hemen zaude: Hasiera Bideoak Emakume espainola: otzana eta xumea, baita dantzan ere

Dokumentuaren akzioak

Emakume espainola: otzana eta xumea, baita dantzan ere

2016/04/26 12:50

"Dantza modernoak? Gazte, dibertitu zaitez beste modu batera!". Horrela zioen Frankismo garaiko lema batek. Genero estereotipoak eraiki eta ezartzeko indar handia egin zuen Frankoren diktadurak Espainian 1940 eta 50eko hamarkadetan. Emakumearen irudia nola eraiki eta zabaldu zen erakusten du Diego Galan-ek zuzendutako "Con la pata quebrada" dokumentalak. 2016ean eskaini da La2 telebista kate espainiarrean dokumentala, eta garaiko zineko irudiak baliatu dituzte berau egiteko, zehazki 180 filmetako zatiak erabili baitira. 

Errepublika garaian eta aurreko urteetan emakumeen berdintasunaren bidean emandako aurrerapausoak eten eta nazioartean zabaltzen ari ziren emakume eredu berrien sarrera oztopatu nahirik, Espainiar emakumearen eredu otzan eta apala asmatu eta zabaldu zuen diktadurak. Dantza eta janzkera borroka horren guda-zelai garrantzitsuak izan ziren.

Aberriak eskatzen dizu

Bitxia da ikustea nola espainiartasunari dei egin zitzaion eredu hori ezartzeko: "Mujer española, que es decir mujer católica. Si siéndolo cediste en usar modas francesas inmorales..., ahora por patriotismo no puedes seguir haciéndolo" eta ondoren, "Decidete hoy a ser Española de verdad. La patria te lo pide". 

Frantziatik eta Ameriketatik zetozen dantzakera eta janzkera modak oztopatu nahirik, "Mujer española, mujer católica" leloa asmatu eta etxeko-lanetan, eta janzkera eta dantzakera apalekin aritzera bultzatu zituzten emakumeak. Dantza likinak Espainiaren gainbeherarekin lotzen zituzten lema horien bidez: "Zer uste duzu, emakume, ohitura immoralek ez dutela zerikusirik Espainiaren zorigaitzekin? Izan zaitez zuhur zure jantziekin, zure ohiturekin, zure giroarekin, zure dibertsioekin... Ez itzazu erakarri zigor gehiago zure immoralitateekin".

Espainiaren aldeko abertzale onak, kristau onak, emazte onak eta ama onak izaten laguntzeko zerbitzu soziala sortu zuten, emakumeen soldaduzka moduko bat, baina armak erabiltzeko baino etxeko lanak egiteko eta emazte otzan, langile eta esanekoa izateko prestatzen zituena. Dantza eta janzkera probokatzailearen ordezko eredu egokia Falange Españolaren Sección Femeninako "Coros y Danzas" taldeen bidez antolatu zen: jantzi erregionalak diseinatu zituzten, estereotipo neurritsu eta otzanarekin bat zetozenak, eta dantza eta dantzakera apalak egokitu eta sortu zituzten, atzerriko dantza lizun eta gordinen aurrean Espainiar ereduzuhur eta apala erakutsiko zutenak.

Femeninoak bai, feministak ez

Sección Femeninaren zuzendariak, Pilar Primo de Riverak zioenez, "femeninoak izan behar gara, ez feministak". Izan ere, emakumeei sortzaile talentua falta omen zitzaien, hori Jainkoak gizonen adimenarentzat gorde baitzuen. 

Sección Femeninako dantza eta abesbatz talde horien inguruan egindako filme baten irudiak jaso dituzte dokumental honetan. Ronda Española da filme hori, 1952 urtekoa, eta lehen ere ikusi izan ditugu filme horretako pasarteak. Oraingoan, besteak beste euskal poxpolin talde bat Espainiako banderarekin Agintariena egiten ageri da, eta ondoren, hainbaten artean "Uno de enero, dos de febrero..." sanferminetako kanta ezaguna abesten ageri dira.

"Emakume espainola: otzana eta xumea, bereziki dantzan", Con la pata quebrada, Diego Galán, La2, 2016-01-17. 

Etiketak

Jarri bideo hau zure webgunean
Deskargatu

Dokumentuaren akzioak

2016/04/26 15:01
Azken aldian hainbat txokotan bizi-bizi dago neskek dantza egiterakoan prakak ala gona erabili beharko luketen eztabaida. Iruditzen zait debate horietara joan aurretik bideo honek agerian jartzen dituenak modukoak kontuan hartu beharko liratekeela. Emakumearen estereotipoa konstrukzio ideologiko bat da, gizarteko hainbat alorretan kostata, esfortzu eta borroka handiarekin eraldatzeko lanean ari dena. Dantzaren alorrean naturalizatutako estereotipo horien defentsa harrigarriekin topo egiten dugu, feminitatearen izenean maiz, tradizioaren (!) izenean beste zenbaitetan, kontuan hartu gabe bata ala bestea genero ideologia atzerakoienetan oinarrituta eraikiak izan zirela, besteak beste helburu faxistekin, eta ez dutela zerikusirik ez emakumetasunarekin ez eta tradizioarekin ere ez.
2016/04/27 13:50
Nere inguruan ere gona-praka auzitik sortu zaizkit hainbat zalantza. Emakumearen estereotipoa konstrukzio ideologiko bat da, ados. Baina gizonezkoaren estereotipoa ere konstrukzio ideologiko bat da. Eta sensazioa daukat batzuetan guk ez dugula esfortzurik egiten hori deseraikitzeko, mugatuz emakumearen estereotipoa gizontzera. Hau da, emakumeari prakak janzten dizkiogula, baina gizonok gona eta pololorik jantzi gabe. Eta dizkiogula diot, askotan irudipena daukadalako hemen ere gizonenak izan ohi direla erabakiak.
2016/04/27 15:17
Kaixo Mikel,

Dantzaren eremuan, kasu askotan, gizonezko estereotipoa sortzen da emakumezkoarena eraikitzen den unean. Adibidez, korpus dantzariak edo San Joanetako ezpata-dantzariak ez ziren gizon-dantzariak, dantzariak edo ezpata-dantzariak ziren, zapatariak, medikuak edo txistulariak ziren moduan. Une zehatz batean, emakumeen estereotipoa eraikitzen da eta horrekin emakumeei 'dantzari' izateko aukera ukatzen zaie, dantzari emakumearen figura sortuz, eta aldi berean, ordurarteko 'dantzari' figura desagertu egiten da eta 'gizon dantzari' bihurtu.

Beraz, hemen ez gaude bakarrik genero baten konstrukzioa deseraikitzen, sistema bitarra da auzitan jartzen ari garena, eta bi konstrukzioak desegiten. Kasu batzuetan, gonak eta pololoak ez dira feminitatearen ezaugarri, baizik eta genero sistemaren ezaugarri. Niretzat genero kruzeak bultzatzea (emakumeak prakak eta gizonezkoek gonak jartzea) ez du sistema bitarra hausten, baizik eta genero estereotipoak berresten ditu.

Garai batean ez bezala, medikuak gizon eta emakume ditugu gaur egun, medikuntza da alorra eta medikuak horretan jarduten dutenak, ez dago mediku femeninorik ez mediku maskulinorik, eta ez dago mediku izateko modu maskulinorik ez femeninorik. Janzkera gorputzaren araberakoa da (altuagoa, txikiago, argalagoa, gizenagoa, bulartsuagoa, bularrik gabekoa, aldaka zabalduna, estua,...) ez dago emakume medikuaren uniforme bat eta gizon medikuaren uniforme bat. Lehengo emakume medikuek gonak zebiltzaten, baina ez emakume mediku izateko hori behar zutelako, gizarteak (estatuak, elizak eta horien eraginez gizarteak...) emakumeak gona janztera behartzen zituelako baizik.

Orain zaila da irudikatzea, baina orain 50 urte ez zegoen emakume txistularirik. Txistulari izatea, txistua jotzea gizonezkoen jarduera zen. Lehenengo emakume txistulariek gonarekin jotzen hasi ziren. Zure herrian bertan orain gutxi arte emakumeek txistulariek gona jantzi dute. Ez dago txistua jotzeko modu femenino ez maskulino bat. Txistua musika da, eta mila modutakoa izan daiteke, baina ez du generorik. Ez lukeena zentzurik izango da genero estereotipoak deseraikitzeko gizonezkoak gona jartzea txistua jotzeko.

Tradizioan errotua dagoen tokietan gonak ez du genero markarik. Oñatiko Korpusean, Villabuenako dantzetan edo Iturengo joaldunetan, gizonezkoek gona janzten dute. Emakume jantzita daude? Ez, horixe. Dantzari jantzita daude. Emakumeek horietan parte hartuz gero (gehienetan ari dira) ez dute "emakume dantzariaren" estereotipoa eraiki beharrik. Dantzaria generorik gabeko kategoria baita testuinguru horietan, ez dago genero marka erreproduzitu beharrik, dantzari izan eta kitto: batzuk argalago, beste batzuk altuago, norbait gizenago, halako txikiago... dantzariak denak.
2016/04/27 17:15
Zaila egiten zait gai honen inguruan daukadan nahasmahasa azaltzea egia esan; formakuntza femnista falta batetik eta patriarkatuarne logika muineraino sartua bestetik. Zure erantzuna irakurtzen dut eta dos nago Oier, sistema bitarra hausten saiatzearen ideia hori. Baina gizartea orokorrean gero beste modu batera antolatzen da, eta badago botere-asimetria bat gizon-gizonak gailurrean dituena. Anbulategian, ikastetxean, fabrikan, eta dantza taldeetan ere bai. Begiratu bestela nor arduratzen den arropak zaintzeaz, edo nork plantxatzen dituen etxean, edo zergatik diren zakilak nagusi zuzendaritzetan. Edo hemen bertan eztabaidan, eremu publikoan. Eta hori ez da konpontzen denok berdin jantzita bakarrik.
Galdera litzateke niretzat, guk gizon (gizon-gizon, edo ia-gizon, edo erdi-gizon) moduan orain arte monopolizatu dugunok espazio publikoa eta boterea oro har, zer egin behar dugu aurrerantzean? Zein pauso eman behar ditugu atzera?
2016/04/28 14:56
Bai, ulertzen dut diozuna Mikel. Ni saiatzen naiz ez planteatzen gizon eta emakumeen arteko auzi moduan, baizik eta feministen eta mat... tira, feminista ez direnen artean ;-) Beraz, bat nator gizonezkook monopolizatzen ditugun botere-eremuak utzi behar ditugula, baina hori egiterakoan jarrera feministak jarrera ez feministekin ordezkatzeko arriskua badago, eta hor kezka daukat horren onuraz. Alegia, parekidetasuna bultzatzeko prest dauden gizonezkoak botere guneetatik alboratzeak ez dakit aukera edo arrisku moduan identifikatu behar dugun. Ideala biak batera ematea litzateke, noski, gizonezkoak eta ez feministak botere guneetatik urrundu emakumezkoak eta feministak sar daitezen. Bestetik, niretzat gizonezkoak erabat desagertzeak ere ez dio mesederik egiten parekidetasunari, eta hori gertatzen ari da hainbat dantza taldetan, gizonezkook botere posizioan izan dugun protagonismoa parekidetasunarekin kolokan ikustean interesa galtzen dugula eremu horretan eta utzi. Horren ondorioak ere ez dut uste parekidetasunarentzat onak direnik, eta gutxiago "neskek dantzatzen dute mutilek ez dagoelako" moduko azalpenekin osatzen badira.

Erantzun

Erantzuna emateko identifikatu egin behar zara, gure webgunean erabiltzaile bat sortuz.