Aurreko sarrera batean mintzatu nintzen Belako zaldunak (Maule, 1709/07/08-Paue, 1796/03/15) idatzi Memoires Pour servir a l’histoire des Basques avec un abbregè du Regne des Roys de Navarre eskuizkribuaz, eta horretan dantzei buruz esandakoaz.
Oraingoan musikari buruzko pasarte bat dakart, eskuizkribu horretatik beretik aterea. Herri barbaroez mintzo dela, zerabilzkiten musika tresnak aipatzen ditu Belak. Flautaz ari, oin-ohar hau erantsi zuen (11v eta 12r folioak):
Transkripzioan eta itzulpenean duda batzuk ditut; beraz, horra nire proposamena, ea denon artean hobetzerik dugun. Irudia handiago ikusteko, sakatu gainean eskuineko botoiaz.
Transkripzioa
Puntuazioa eta hitzen banaketa gaurkotu ditut.
Dudazko kasuetan (?) eman dut.
Lampridius, dans la vie d’Alexandre ſevere, aſsure que l’uſage de la flutte a trois trous, qui eſt la même du tambourin Basque, etoit dès lors propre et particulier aus Peuples, et qu’ils en joüoient avec beaucoup de delicateſse.
Yl y a une grande difference entre le Tambour et le tambourin Basque que l’on a coutume de confondre ordinairement. Tambour, que l’on apelle en langue Basque Tabal, eſt un petit tambour d’un pié de diametre, qui eſt enfonzé(?) par un bout en forme de crible, et qui a des ſormettes(?) et des petites plaques enchaſsées dans des fentes faites dans ſon corps. Le Tambourin, que l’on nomme demême Thambouria, est une quaiſse carrée de 2 piés, 7 a 8 pouces de long. de 7 p. de largueur dans le haut et 5. p. au bas, construit dans la forme qu’on peut voir dans las attributs que j’ay joint a la carte des paÿs Basques. Yl a ſix cordes, dont trois ſont montées en geresol. Un baton // couvert d’une peau preparée avec lequel on frape ſur les ſix cordes forme une baſse continue. Cet instrument, accompagné de la flutte, est de tous les instrumens que l’on connoiſse le plus vif et le plus gay.
Itzulpena
Oharrak parentesi karratuen artean ([ ]) geitu ditut.
Alexandro Seberoren bizitzan [enperadoreari buruz idatzitako biografian], Lanpridiusek dio hiru zuloko flauta, euskaldunen danburiarena bera dena, Herrien [herri barbaroez ari da] berezkoa eta partikularra zela ordutik, eta finezia handiz jotzen zutela.
Alde handia dago danborraren eta euskal danburiaren artean, baina maiz nahasteko ohitura dugu. Danborra, euskaraz tabal deitzen duguna, oin bateko diametroko danbor ttiki bat da, bahe formako soka baten bidez tinkatua, eta gorputzean egindako zirrikituetan ahokatuak XXXak eta plaka ttikiak dituena. Danburia, thambouria ere deitzen duguna, kaxa karratu bat da, 2 oin eta 7-8 hazbete luze dituena, 7 hazbete zabal goiko partean eta bost hazbete behekoan; egina Euskal lurraldeen mapari erantsi dizkiodan atributuetan ikus daiteken eran [zoritxarrez, ez dirudi dokumentu hau guregana ailegatu den]. Sei soka ditu, horietatik hiru ge re-sol-en montatuak [sol klabeari edo tonuari deritzo hala]. Landutako larruz estalitako makil batez sei sokak kolpaturik, baxu jaraitu bat eratzen da. Musika tresna hau, flautaz lagundurik, ezagutzen diren musika tresna guztien artean biziena eta alaiena da.
Ekaitz Santazilia
