Zergatik idazten dugun ‘makila-dantza’

Dantza jaialdi bat antolatzen ari gara datorren maiatzaren 19 eta 20ko astebururako. Iaz ezpata-dantzen inguruan aritu ginen bezala makila-dantzen inguruan ibiliko gara aurten. Jaialdiaren inguruko xehetasunak horretarako propio sortutako blogean aurkituko dituzue, baina jaialdiaren izenburuak eta gaiak eragindako hizkuntza eta termino gogoetak, eta horiei emandako erantzunaren arrazoiak bildu ditut hona.

Makila-dantzak  eta makil dantzak; dantza eta hizkuntza kontuak nahasian edo zergatik idazten dugun ‘makila-dantza’

Euskaraz azken urteotan ‘makil dantza’ da gehien zabaldu den izena, halaxe jasotzen baitu Euskaltzaindiaren Hiztegi Batuak. Baina ‘makil dantzak’ berdin balio du makila handiekin (Durangaldeko dantzari-dantzan edo Gipuzkoako brokel-dantzan adibidez) egindako dantzak izendatzeko, zume luzeekin (Zuberoako makil-dantza adibidez) egindako dantzak aipatzeko, edo makila txikiekin (brokel-dantzetakoak, Lapurdiko inauterietakoak, e.a.) egindakoak izendatzeko.

Gazteleraz ‘paloteados’ edo ‘paloteos’ eta katalanez ‘ball de bastons’ aipatzen denean makilekin egiten diren dantzak direla esateaz gain genero berezi bateko dantzak direla adierazten da, talde osaketa, janzkera eta makilen tamaina (txikiak) zehatz bat izendatzen ari dela ematen da aditzera.

Bestalde, makila hitzak azken ‘a’ hori ez du galgarria eta ‘makilakada’, ‘makiladun’, ‘makilaka’, jasotzen ditu Euskaltzaindiaren Hiztegi Batuak, azken ‘a’ galdu gabe. Beraz, hizkuntzaren aldetik ‘makil dantza’ salbuespen litzateke.

Horrez gain, hitz elkartuen idazkerarako irizpideak ezarrita baditu ere Euskaltzaindiak, dantzen izendapenetan ez dago batasunik eta Euskaltzaindiaren Hiztegi Batuan bertan idazkera desberdinak agertzen dira dantza batetik bestera:

• Elkartuta eta marratxo gabe: sokadantza
• Marratxoarekin: brokel-dantza, dantza-soka.
• Banatuta: makil dantza
• Marratxoarekin zein banatuta idazteko aukera emanez: ezpata(-)dantza, sorgin(-)dantza, mutil(-)dantza,...

2001. urtetik ari gara Dantzan.com-en egunero-egunero dantzari buruz euskaraz idazten, eta beharraren-beharraz eta Euskaltzaindiak eskainitako irizpideak eta aukerak kontuan hartu ondoren, dantza izenak idazteko eredu bat adostu genuen. “dantza” izenarekin sortutako hitz elkartuak marratxoarekin idaztea erabaki genuen, eta irizpide hori aplikatzen ari gara: soka-dantza, ezpata-dantza eta brokel-dantza.

Hori guztia kontuan hartuta ‘makila-dantza’ hautatu dugu nazioarteko dantza jaialdi honetarako. ‘Makila-dantza’ izendapenarekin gainontzeko ‘makil dantzetatik’ bereiztu, eta ‘paloteado’ edo ‘ball de bastons’-en familiako dantza bat adierazten ari garela azpimarratu nahi dugu, eta beraz, mota horretako dantzak bilduko ditugula jaialdi honetara.