Navarra: Las cuatro estaciones

1970-1971 urte bitartean Caro Baroja anaiek, Pio eta Juliok grabatu zuten Navarra: Las cuatro estaciones pelikula. Orain DVD formatuan berrargitaratu du Nafarroako Gobernuak. Urtaroen erritmora Nafarroako bizimodu tradizionalen hainbat irudi bildu zituzten Caro Baroja anaiek. Inauteriak, erromeriak, artisau-lanak, dantzak, jaiak eta prozesioak agertzen dira bata bestearen atzean. Dantzen artean aipatzekoak dira Lantzeko inauteria, Otsagabiako dantzak, Lesakakoak, Lizarrakoak, e.a.

DVDa oso interesgarria da dantza horiek orain 30 urte nola egiten ziren ikusteko aukera ematen baitu. Benetan ederra Lantzen adineko gizon talde batek dantzatzen duen zortzikoa. Otsagabiko dantzen irudiek ere interes handia dute niretzat. Jakina da dantza gehienak aldatzen joaten direla urteen poderioz, nahiz eta maiz dantzariek inolako aldaketarik egin dutenik ukatu. Baina errealitatea (eta polita gainera) da dantzak bizirik daudela eta nahita ala nahigabe dantzak beti ari direla aldatzen, bizirik baitaude. Batzuetan aldaketa horiek agerikoak izaten dira eta adibide politak eskaintzen dituzte.

Otsagabiako dantzena da aldaketen testigantza utzi digun horietako bat. Rosa Villafranca eta Angel M. Aldaia-ren Danzas de Ochagavia. 300 años de historia liburu ederrean irakur daiteke horren berri. 1974an Francisco Arrarás folklore ikertzaile iruindarrak hainbat aldaketa egin zituen Otsagabiako dantzetan. Jantzietan eta modorro dantzan egindako aldaketak izan ziren nabarmenenak. Praka beltzak eta zapatilla beltzak jarri zizkien Arrarasek. Modorron dantzariek makilak lurrean kolpatzen dituen mugimendua bira bakarra eginez dantzatzen zuten ordurarte Otsagabian. Arrarasek bikoiztu egin zuen mugimendua, makilak lurrean kolpatuz bi bira eginaraziz, bat alde bakoitzera. Jantzien aldaketak hiru urte iraun zituen eta 1977an lehengora itzuli ziren. Modorron egindako aldaketak gaurdaino iraun du.

Guk adibidez Argia dantzari taldearen bidez ikasi ditugu Otsagabiako dantzak, eta Urbeltz eta konpainia 1966an izan ziren Otsagabian bertako dantzak ikasten, hau da Arrarasek aldaketak egin aurretik. Beraz, guk buelta bakarrarekin ikasi dugu modorro eta halaxe dantzatzen dugu gaur ere. Beti izaten da pello-ren bat "hori ez da horrela, gaizki egiten duzue" esanez hasten dena, eta egia da gaur egungo Otsagabiko dantzariek ez dutela horrela egiten, bi bueltarekin baizik. Baina niri iruditzen zait aberatsa eta interesagarria dela modu hori gordetzea, bi bueltarekin egiten duten dantza taldeak nahi beste baitaude Otsagabia bertakoez gain, eta buelta bakarrarekin egiten jarraitzea, dantza eder horien historiaren zati bat gordetzea bezalakoa baita. DVD hau 1970-71 bitartean grabatu zenez Musikaldako ermita ondoan Otsagiko dantzariak modorroa buelta bakarrarekin egiten ikusteko aukera eskaintzen digu.