Mozorrotzeen kronika bat

Eguen zurian hasi esan dut, baina lan kontuekin berandurarte ibili nintzen ostegun gizenean, eta inauteriei usainik ez nien hartu ostiralararte. Kaldereroen etorrera ospatzen dugu Eibarren barixaku erregularrean. Badira 16 urte kaldereroen jaia berreskuratu zela Eibarren, eta berreskuratu diot, gerra zibilaren aurretik ere ospatzen baitzen kaldereroen jaia Eibarko aratosteetan. Aurten gonbidatu bereziak Zuberoatik iritsi dira Eibarrera. Mauleko Tokia Theatre antzerki konpainiaren eskutik Kauterak ikusgarria eskaini da kaldereroekin batera. Maskaradetako kauteretatik abiatuta, inauterieetako iruditeria eta pertsonaiak baliatuz, eta antzerki garaikidearen moldeak eta su-baliabideak egokituz, kale ikusgarri ederra paratu dute Tokia Theatrekoek. Kalderero eta Kauterak inauterien etorrera elkarrekin ospatu genuen Eibarko kaleetan.

Zaku-zarrak

Igande arratsaldea Lesakan. Pilotaleku ondoan aurkitu ditut herriko gazteak mozorroak prestatzen. Lasto tontor bat dago bazter batean eta zaku-zar-gaiak zakuen barrualdea laztoz betetzen ari dira. Dozena bat argazkilari klik, klik, klik, klik ari dira, eta erdi-erdian telebista kamera pare bat, horietako bat, steady-cam batekin, hiru lagun argiztaketa lanetan, bestea jirafa-mikro batekin. Zine plato bat dirudi honek. Hasi naiz ikasten inauterietan, kalejira eta emanaldiak beste, mozorrotze prozesuak berak direla festa eta ikusgarri. Mairu batzuk eta goitar batzuk ere bertan dira mozorrotzea gertutik jarraitzen.

Hanka bakoitza zaku batean sartu eta lastoz bete. Gorputza beste zaku batean sartu eta hori ere lastoz bete. Ondoren, emakume talde batek hanketako zakuak enborreko zakuarekin josten dizkiete. Aurpegian zapi txuria jarri eta guraizeekin zuloak ebakitzen dizkiete. Begientzat zuloak ondo datoz, baina presa gehiago dute gazteek ahoko zuloa irekitzeko. Garagardo botilak biberoiak bailitzan hustutzen dituzte. Ez dakit lasto barruan bero dagoelako den, etxetik egarrituta etorri diren, ala ondoko erakustaldi fisikorako hidratatzen eta depositoa gasolinaz betetzen ari diren.

Hasi da zaku-zar taldea lerroan jarri eta martxan jartzen. Ez ditut kontatu baina 40 inguru izango direla kalkulatzen dut. Gehienak mutilak, baina badira bospasei neska tartean. Makil luze bat du eskuan lerro buruak eta beste makila luzea darama azkenak. Atzetik musika banda dute. Musika hastearekin batera hasi da zaku-zarren martxa. Puxikak batera eta bestera indarrez astintzen dituzten eta erritmo biziz gurutzatzen dituzte Lesakako kaleak. Aurretik, inguruan eta atzetik ikusle, argazkilari eta festazale talde zabala. Aldian behin gelditu eta fandangoa dantzatzen dute zaku-zarrek, besoekin, oin astun horiek altxatuko dituenik ez baitago. Makina bat zaku-zar altxatzen lagunduta, ipurdia puxikek ondo berotuta eta zaku-zarren segida osoaren irudi indartsua gogoan utzi dugu atzean Lesaka.

Ziripot mozorrotzen

Esan dut lehen ere. Mozorrotze prozesua bera ikuskizun eta festa da inauterietan. Astelehen eguerdia da Lantzen. Kaleetan gora eta behera dabiltza hainbat ikusle, eta baita bizpahiru eskolatako ikasle mordoska bat ere, asper-asper eginda. "12.00etarako etorri gara eta bagoaz Iruñea aldera", esan digu irakasle batek. Inauteria hasi orduko 14.00-14.30ak izango dira eta ikasleek dagoeneko ongi miatu dituzten Lantzeko lau kaleak txangorako zeramaten paga xahutzeko denda bila. Iruñean gastatu beharko dute.

Ostatuan hamaiketakoa bukatzen ari dira herriko gazteak. Ostatuaren lehen solairuan bertan, Fermin Garaikoetxeak txistua atera du eta Fermin Salaberri atabala prestatu du soinean. Lantzeko Zortzikoaren lehen doinuekin hasi dira gazteak mahaitik altxatzen eta zortzikoari lehen bueltak ematen. Gorputza piska bat berotu ondoren, ganbarako atetik ezkutatzen hasi dira. Irripartsu eta atsegin agurtu gaitu Mintxok ohi bezala. "Nahi duzu gora igotzea?". Jo du ganbarako atea eta atezainaren adar-jotzeak gora-behera sartu gara eskilaretan gora.

Ganbara ilun eta zabalean sartu gara. Garo sikua lurrean, eta leihoko argi txuriak lagunduta gazte bat ari dira jazten beste bospasei lagunen artean. Hanketako zakuak garoz bete dizkiote lehenengo. Gorputzeko zakuak lan gehiago izan du. Bizkarrean belarmeta oso bat sartu behar diotela dirudi. Atezainak ganbarako atea ireki duela dirudi eta jendez lepo dago. Eutsiko al dio egur zaharreko lur honek gu guztion pisuari?? Argazkilari guztiak Ziripot izango denaren inguruan ari dira. Gaur ez dago telebista kamerarik, eskerrak, horien foko indartsuek argi naturala izorratzen dute. Ganbara erdian, zutik, eta bakar-bakarrik dago Mielotxin. Ondoan jarri eta izugarria dela konturatu naiz. Hiru metro erraz.

Perratzaileak agertu dira dagoeneko Lantzeko kaleetan. Itxura beldurgarria dute. Halako batean eztanda egin du inauteriak. Txatxoak bazter guztietatik atera dira, zaldikoa eroantzean dabil batetik bestera ihesean, Ziripot behin eta berriz bultzatu eta lurrera botatzen du, eta Fermin eta Ferminek txistu, danbolin eta atabala dantzarazten dute. Lantzi itzulia egin ondoren pilotalekura iritsi eta zortzikoa dantzatu dute. Bai luze dantzatu ere. 10 minutuz ariko ziren zortzikoa dantzatzen. Segidan fandangoa eta arin-arina jo dute txistulariek, eta handik ostatura erretiratu dira mozorroak.

Zomorroak Goizuetan

Kezkatuta dabiltza Goizuetako gazteak, inoteak asteartean ospatzea gero eta zailago gertatzen zaielako. Aurten inauteri aurretik bilera egin dute herrian, eta adinekoek esan dute horrela behar duela, asteartez, eta beraz, gazteek ahalegina egin dute tradizioari eusten. Bazkalostean, kafea luzatu gogotan aurkitu ditugu Goizuetako gazteak.

Nagitasunak astindu eta mozorro edo makilariak hasi dira tabernatik ateratzen. Baita zomorro edo ikazkinak ere, zagia bizkarrean eta aurpegia beltzez eta begi eta ezpainak gorriz margotuta dituztela. Soinujoleen erritmora Goizueta mutur batetik bestera gurutzatu dute, kale-mutur bakoitzaren aurrean geratu eta zagi-dantza eginez. Zomorroek neskak harrapatu eta muxu emanez hauei aurpegia belzten diote.

Zagi-dantzaren doinua burutik kendu ezinda pasa ditugu Goizuetatik irteteko pasa beharreko seirehun errebueltak. Sardinaren ehorzketa ospatzen ariko dira dagoeneko hainbat tokitan. Etorriko dira inauteriak datorren urtean ere.