Amaiur (1522-2022): 500 urteurrenean, dantzariak protagonista

Nafarroako Erresumako Amaiurko gazteluko gudaren 500. urteurrenean, Euskal Herri osotik etorritako dantzariz bete zen Amaiurko herria.

Uztailaren 16-17ko asteburua asteburu garrantzitsua izan zen Baztanen, zalantzarik gabe. Alde batetik, eta urtero bezala, Baztandarren Biltzarra ospatu zelako igandez, baina bestetik, bezperan urteurren berezia ospatu zelako Baztango Amaiur herrian: Amaiurko gazteluaren konkistaren 500. urteurrena. Hainbat dira urte guztian zehar urteurren honen harira egiten eta ospatzen ari diren ekintza eta ekitaldiak. Hauetan garrantzitsuenetakoa, joan den uztailaren 16an ospatu zen ekitaldi instituzionala izan zen, Euskal Herri osoko ordezkari instituzional eta politikoak bildu zituena. Eta hauekin batera, baita ere Euskal Herri osoko dantzariak bildu zituena.

Amaiurko herritarrek, bertako Gaztelu Elkarteak eta Aranzadi Zientzia Elkarteak auzolanean antolatutako ekitaldian, dantzak berebiziko protagonismoa izan zuen. Izan ere, gure herriaren historian hain erabakigarria izan zen gertakizunaren urteurreneko ekitaldian lurraldetasuna bermatu nahi izan zen eta hein handi batean dantzariak honen erakusle izan ziren.

Esan bezala, Euskal Herriko txoko desberdinetatik etorritako ezpata-dantzariak eta dantza taldeak bildu ziren Amaiurren, 150 dantzaritik gora: Baztango bertako dantzariak (Arizkungoak, kasu honetan), Amaiur Dantza Taldea (Iruñea), Aurtzaka Dantza Taldea (Beasain), Arrola Dantza Taldea (Baigorri), Begiraleak Dantza Taldea (Donibane Lohitzune), Iurretako dantzariak (Iurreta), Udaberri Dantza Taldea (Tolosa) eta Jare Dantza Taldea (Gasteiz).

Ekitaldia goizeko 11:00tan hasi zen Amaiurko eliza aurrean, ezkila hotsekin batera. Erakunde desberdinetako ordezkariei harrera egin ondoren, Arizkungo dantzariek ekin zioten agintarien aurrean dantzan ekiteari.

Ondoren Amaiurko herrian zehar segizioa hasi zen: aurretik Euskal Herri osotik etorritako dantzariak, hauen atzetik banderariak (Baztango bandera, Nafarroakoa eta Ikurriña), eta hauen atzetik agintari eta ordezkari politikoak.

Segizioa, esan bezala, Baztango dantzariek hasi zuten. Haien atzetik abiatu ziren Iruñeko Amaiur Dantza taldeko dantzariak, Beasaingo Aurtzaka taldekoak eta Baigorriko Arrola dantza taldekoak. Ostean Donibane Lohitzuneko Begiraleak elkarteko dantzariak, Iurretako eta Tolosako ezpata-dantzariak zihoazen. Gasteizko Jare Dantza Taldeko dantzari arabarrek ixten zuten segizioa.

Ordezkari instituzional eta politikoak Herriko Etxeko plazara iritsi zirenean, bertan geldiunea egin zen. Amaiurko bandera eta Nafarroako armarria osatzen zuen lore sorta hartu, eta dantzarien momentua izan zen: Amaiurko karrika nagusian zehar hedatuta zeuden dantzari taldeek, 5-10 minutu bitarteko dantzaldia eskaini zuten. Talde bakoitzak karrika nagusiko puntu batean (kalea alderik alde hartuz), bakoitzak bere dantza (bere musikariekin) eta guztiek aldi berean dantzatu zuten.

Honen ondoren, aurreko orden berean berriz ere segizioa eratu eta gaztelurako bidea hartu zuten dantzari taldeek. Bertan izan zen eta ekitaldi instituzional nagusia.

Behin gazteluan, 12:00ak inguruan,  1922an eraikitako (eta 1931n suntsitu ostean 1982an berriz ere berreraikitako) monolitoaren aurrean kokatu ziren agintariak, atzean ezpata-dantzarien eta dantza talde guztien banderak zituztela. Ekitaldiari Gaztelu Abesbatzak abestutako “Nafarroa Arragoa” kantarekin eman zitzaioan hasiera. Ondoren Ixabel Aleman, Amaiurko alkateak hatu zuen hitza. Alkatearen hitzen ondoren eman zen dantzarien parte-hartzea: Erdi Aroko gazteluaren hiru dorreen gainean, bandera-dantza egin zuten dantzariek, Baztango bandera dantzaren doinuarekin. Monolitoaren pareko erdiko dorrearen gainean, erroseta osatu zuten Beasaingo Aurtzako taldeko dantzariek, eta honen gainean eragin zion kapitainak Nafarroako banderari. Alboko dorreen gainean, Arizkungo dantzari bana, hauek ere Nafarroako bandera dantzaraziz.

Bandera dantzaren ondoren, Gaztelu Abesbatzak Nafarroako Ereserkia abestu zuen. Taldeko argazkia ateratzeko momentua izan zen hura: agintariak monolitoaren aurrean, atzean banderariak zituztela. Hauen aurrean, monolitoaren oinetan dagoen belai txikian eta tarteko maldatxoan, abesbatza, musikariak eta ospakizunean parte hartu zuten 150tik gora dantzariak. Historiarako geldituko den argazkia.

Behin ekitaldi nagusia amaituta, berriz ere Herriko Etxerako bidea hartu zuen segizioak. Herriko plazara iristean dantzari guztiek arkua edo tunela egin zieten agintariei, hauek Herriko Etxera bideratuz. Hauek Herriko Etxean mokadutxoa egiten zuten bitartean, gaitero eta gainontzeko musikariek plaza alaitu zuten, dantzari, herritar eta bisitariak dantzan jarriz: mutil-dantzen, muxikoen… eta larrain-dantzaren momentua izan zen.

14:30tan bazkari herrikoia izan zen herriko frontoian, musikaz, kantuz eta jakina, dantzaz girotutako bazkaria (eta bazkalostea).

Ezbaitik gabe bertan izan ginenon oroimenean denbora luzez gordeko den eguna izango da 500. urteurreneko hau, hein handi baten dantzak bertan izan zuen presentzia eta protagonismoarengatik.