Agur Dantza Zaharra

Hasteko, nire burua zuritzen hasiko naiz. Ezagutu ez dudan dantza talde bati eskeiniko dizkiot ondorengo lerroak. Eta atrebentzia behar da zuzenean ezagutu ez denari buruz idazteko.

Dantza Zaharra Santurtziko Donibane auzoan

Ez dira gutxi Santurtzin jarduten duten euskal dantza taldeak: Mendi Alde Kabiezes auzoan, Bihotz Gaztea, Zugaitza Dantza Taldea Santa Eulalian, Mamarigako Etorkizuna eta Mahastiako Dantza Taldea. Baina 2020 urtea bat gutxiagorekin amaitu du Santurtziko herriak: Donibane auzoko Dantza Zaharra dantza taldeak bere jarduna bertan behera utzi duela ezagutzera eman du hil honen hasieran.

Bi urte pasa eman nituen (2010 eta 2013 bitartean) Santurtzin lanean: Serantes mendian eta bere magalean kokatzen den Donibane (San Juan del Rompeolas) auzoan hain zuzen ere. Kostako herri arrantzaleetan izan ohi den moduan, Santurtzin nortasun handidun herria topatu nuen. Baina Donibanen arrantza munduari lotuta ez zegoen bereziki izaera handiko auzoa ezagutu nuen, auzokideen artean lotura handia duena, solidarioa eta aldarrikatzailea. 1954 eta 1960 urteen artean eraiki zen auzoa da Donibane, siderurgia- eta metalurgia-industriara lanera etorritako ehundaka langile-familia hartzeko altzatua. Azpiegitura eta baliabide urriekin hasi zituen lehen urteak auzoak eta langile-auzoa izaki, laster garatu zuen auzokideen artean elkar-laguntza estua, gaur arte iraun duena.

Bizilagunen arteko kohesioak auzoko esparru fisikoa gainditzen du, sare sozialetan ere oso aktiboak dira eta. Bereziki aipagarria da “Santurtzi - Barrio San Juan del Rompeolas” facebookeko talde pribatua, zeinetara auzoan lanean hasi nintzenean batu nintzen. Eta bertan izan nuen gaurko lerro hauek idaztera butzatu nautenaren berri: Donibaneko Indarra aisialdi-taldeak abenduaren 4an iragarri zuen auzoko Dantza Zaharra dantza-taldeak 40 urtetik gorako jardunaren ostean agur esan duela.

Auzoak euskal dantza-taldea zuela jakin banekien, baina ez nuen bertatik bertara ezagutzen. Hala eta guztiz ere, barnean bihozmin sakona sentitu nuen berria irakurtzean, horrek horrelako auzo batean (eta zergaitik ez Santurtziko herrian) suposatzen duen galeraren jakitun denaren samina.

40 urtetik gorako jarduna

Dantza Zaharra 40 urtetik gora izan da Donibane auzoan euskal kultura sustatu eta zabaltzen. 70. hamarkada amaieran hasi zituen lehen urratsak taldeak, 1978ko auzoko lehendabiziko jaietako jeitsieran auzoko bizilagun talde batek parte hartu zuenean. Ordutik gutxinaka taldea osatzen eta sendotzen joan zen, 1988an Eusko Jaurlaritzako Elkarteen Eregistroan izena eman zuen arte.

Taldeak erregistratu zenetik 30 urte bete zituenean Jon Fernandez Garcia de Iturrospek “30 aniversario de Dantza Zaharra” artikulua idatzi zuen www.santurtzihostorianzehar.net blogean, Itziar Muruaren laguntzarekin. Nire lerroetan batutako informazioaren zati haundi bat 2018an argitaratutako sarrera hartatik jasota dago (1).

Ezin daiteke taldearen ibilbidea ulertu ezinbestekoa izan duen pertsona gabe, Isabel Fernández Delgado. Murtziako Moratalla herrian jaioa, hasiera hasieratik eta ia 40 urtez izan zen dantza taldeko sostengu. 2013an udalak Santurtziar Ospetsu izendatu zuen eta omenaldia egin zitzaion hainbeste urtetako lanarengatik. Ordutik Santurtziko musika kiosko zaharrean bere erretratua duen horma-irudia dago ikusgai (dantzari bikote batek, makil-dantza eszena batek eta Donibane auzoko ikuspegi batek lagundua). 2017an zendu zen Isabel 90 urte zituela eta urte berean bere omenez monolitoa eraiki zuten Donibane auzoan (hau ere dantzari abarketa pare batek lagundua).

Antza denez, jatorriz Dantza Zaharra izena izan zuen dantza-taldeak (horrela agertzen da hasierako irudi eta argazkietan), baina badirudi urteekin Dantza Zaharrak izendapena hartu zuela (azken urteetako irudien arabera). Hasierako taldeko irudian sardina-saltzailea ikusten da fondoan Santurtziko zentral termikoa eta honen bi tximiniak dituela. Auzoko izaera industrialaren erakusle, auzotik oso metro gutxira eraiki zen zentrala 1969an, eta 2009tik ez dabil. Santurtziko paisaiako eta batez ere Donibaneko ikur izan ziren zentralaren tximiniak 2012an eraitsi ziren, inguruko paisaia erabat aldatuz. Dantza taldeko beste estandarte batzuetako irudietan dantzari bikoteak hartzen du sardina-saltzailearen lekua eta Serantes mendia agertzen da atzean zentralaren ordez. Dantza taldearen irudiak, auzoaren bilakaeraren erakusle.

Dantza-taldearen agurra jakin denetik, auzotarrak dantza taldeko argazkiak biltzeari ekin diote eta ez dira gutxi Dantza Zaharraren dantzaldi, alarde eta abarren argazkiak sareetan partekatzen ari direnak. Irudietan ikusten da ez zela txikia zeukaten errepertorioa: Dantzari dantza eta Gorulariak, Kaixarranka eta Kaskarot, Sorgin dantza, Ziekoko dantzak, Txakolin dantza, makil dantzak, ingurutxoak, Zahagi dantza… dantza asko ta asko, Euskal Herriko txoko desberdinetatik Santurtziko Donibaneko auzoan ezagutzera ematen zituztenak. Espainiar Estatuko txoko desberdinetatik industriara lanera etorri ziren migratzaileez osatutako auzo batera, eta guztia Murtzian jaiotako emakume baten bultzadak eutsia. Ez dute meritu makala izan eta ez ezagututa ere, ez esan agur honek samina eragiten ez duenik. John Dohneren poema famatuak dioen moduan “Ez galdetu nor hil den hil-kanpaiak entzutean: zure hil-kanpaiak dira”. Denok galdu dugu zer honekin.

Agur eta ohore, Dantza Zaharra.

Iturriak:

 (1) Fernandez Garcia de Iturrospe, Jon: “30 aniversario de Dantza Zaharra”, in santurtzihistorianzehar.net, 2018-07-18. CC-BY-SA 4.0 lizentziapean.

 (2) “Santurtzi - San Juan del Rompeolas” taldea (facebook)