Guk ere sortzen dugu

NESKATXEN ESKU-DANTZA AUKERATU DUTE DANTZAGUNEA-KO “SORTUTAKOAK 2012” DEIALDIAN.

Nahiz eta esku-dantza bat “gehiago” izan, nahiz eta sanjoan bezperako ospakizun “ohikoa” izan, nahiz eta “urtero-urtero” errepikatzen dugun... hau ere sorkuntza omen !

Gipuzkoako Foru Aldundiaren “Dantzagunea” erakundeak urtero deitzen dituen dantza-sorkuntzarako laguntzen artean, lehen aldiz dantza tradizionaleko egitasmo bat aukeratu dute: gure taldeak 2008az geroztik Beasainen antolatzen duen Sanjoan bezperako Neskatxen esku-dantza, hain zuzen ere.

“Sortutakoak” izeneko programaren barruan, urtero bizpahiru proiektu aukeratzen dira, orain arte dantza garaikide alorrekoak izan direnak. Gure egitasmoa “tradizionalak” atalera aurkeztu genuen uztaileko deialdian, eta abuztuan eman ziguten aukeraketaren berri. Aukeraketarako erizpideak proiektuaren interes artistikoa, aurreko esperientzia, eta ideiaren eta garapenaren zehaztasuna izan zirela adierazi zitzaigun.

"Naturaren berritzea dantzaren bidez" izenburupean aurkeztu genuen proiektua, eta ideia azaltzen duen txostena Daniel Maria Perez Altamira etnobotanikariaren aipamen honekin hasten da:

“… kuriosoa da ikustea gaur egun tradizioa eta berrikuntza bi elementu kontrajarri bezala nola jartzen diren landareen erabileren munduan, hainbat eta hainbat elkarrizketetan jaso dugun herri-tradizioa beti zaharraz eta berriaz aritzen denean. Euskal tradizioa, eta bestelakoak, beti daude berritze ekintza eta liturjiez bustiak (aste santua, sanjoan jaiak, inauteriak, Eguberria…), non berriak zaharra ordezkatzen bait duen urteroko hainbat ekintza bidez. Gure tradizioak berrikuntza eta berritasuna, ez du negatibotzat jotzen, aurkakoa baizik, beharrezkoa den zerbait. Baina zaharra beti jotzen da eskarmentuduna gisa, frogatua izan dena eta baliagarria dena. Aldiz, berria eta berrikuntza, berrogeialdian jarri behar den zerbait da, zaharra baina hobea dela erakutsi beharra daukan zerbait, eta hala erakusten badu, zaharra ordezkatzen duena. Hau da ohikoa landareen erabileran, eta horregatik da kuriosoa gure euskal tradizioan zaharra berriarekin nola nahasten den ikustea. Guzti honen azpian pentsamendu bat dago, baliagarria dena eta berrituz bizitzeko balio duena da erabili behar duguna, izan zahar ala berri. Tradizioan kontua ez da zaharra mantentzea, berriaren aurka, baizik eta erabilgarritasunean zaharra gaindituko duten gauzak berritzea. Gure tradizioak erakusten digu zerbait berria izate hutsagatik ez duela zertan zaharra ordezkatu, hau baino hobea ez bada behinik behin…” 2010.07.08.

Euskal tradizioan landareak nola erabiltzen ziren azaltzen duen aipamen honek bikain erakusten digu tradizioko dantzekin gertatu izan dena, gertatzen ari dena, eta gertatuko dena.

Eta honetxek eskaini zigun giltza, 2008tik hona, Beasainen dagoeneko ohikoa zen San Joan bezperako suari dantzaren inguruko erritu bat gehitu ahal izateko, une hartatik aurrera, Sanjoanetako neskatxen esku-dantza gisa ezagutzen dena.

Dantza eta udako solstizioa lotzen ditugu, eta denboraren poderioz galtzen ari zitzaizkigun osagai hauek gogora ekartzen ditugu harrez gero, urtero-urtero, tradizioko osagaietan oinarrituta baina, ohitura berri bati hasiera emanez.

HELBURUAK

   - Beasainen falta den emakumezkoen dantza-soka protokoloa berreskuratzea, Euskal Herri guztian oso galdua dagoena.

   - Dantza-taldean daukagun neskatxa kopuru handiari, urtero errepikatuko den erreferentziazko ekitaldi polit eta indartsu bat eskaintzea. Nerebezaroko adin honetako haurrentzako dagoen defizitari erantzunez.

   - Dantzak eta kantuak bat egiten duten euskal dantzen errepertorioari aportazio xume bat egitea.

   - Gaurko gizarte kaletarrak garai bateko ohitura eta tradizioekin daukan etena neurri txiki batean berrosatzea.

EGUNAREN EGITURA

Nahiz eta dantza bat izan proiektu honen abiapuntua, dantza horren egikaritzea erritual oso baten barruan kokatzen da, urteko ziklo kosmikoaren egun esanguratsu baten osotasuna kontutan hartzen duena:

Loreak bildu

Igartzan elkartu aurretik, neskatxen taldea mendira joaten da arratsalde pasa, sanjoan loreak eta belar onak biltzera.

Koroiak egin

Ondoren bururako koroiak egiten dira bildutako lore horiekin. Horretarako, neskatxa bakoitzari bere amak (gehien bat) edo beste laguntzaileren batek (aita, ahizpa, irakaslea) laguntzen dio. Denok elkarrekin direla Igartza Jauregiko patioan burutzen da lantegi hau, oso aurre-giro polita sortuz.

Azken urteetan, ama-alabei eta han bildutako guztiei, ohitura honen azalpen bat ematen zaie, eta dantza bere kontestuan kokatzen laguntzen duen lokarri sendo bat sortzen dela nabaritu dugu.

Arbola altxa

Auzotarrek arbola prestatu eta altxatzen dute, Igartzako zubiaren petrilean.

Afari edo merienda

Igartzan bertan, udalak prestatutako mokadutxo bat ematen zaie partaide guztiei.

Arropak jantzi

Behin koroiak prest daudela, azken entsegu bat egiten da Igartza aurrean bertan, eta neskatxek beren buruak prestatzen dituzte.

Arbolari dantza

“Sanjoan dala” kantatuz, ibaitik ura biltzen da pitxar batean, eskutik eskura pasatzen da neskatxen artean, bere bertuteak jaso ahal izateko eta arbolari dantzatzen zaio, lore-sorta bat eskainiz. Jarraian, Barrendain plazaraino bideratzen gara, modu honetan ekitaldi hau beheko herri gunean pizten den betiko suarekin “lotuz”.

Alamartxoan dantza

Alamartxoa piztu aurretik, esku-dantza dantzatzen da, buruan sanjoan lore berriak dituztela, belar zaharrak suari eskainiz. Horretarako, neskatxa bakoitzak bere etxean gordetzen du erabilitako koroia, eta hurrengo urtean suari ematen zaio.

Afaria saritan

Hurrengo egunean, parte hartu duten neskatxa eta beren bikote guztiek afaria ospatzen dute herriko ostaturen batean.

OSAGARRIAK

Hau da orain arte jarri dugun informazioa:

Kronikak:

http://www.dantzan.com/blogak/aurtzaka/san-joan-dala-zapatu-arratsaldean

http://www.dantzan.com/blogak/aurtzaka/aurten-baita-sanjoan-arbolari-ere

http://www.dantzan.com/blogak/aurtzaka/sanjoan-belar-zaharrak-erre-genituen

http://www.dantzan.com/blogak/aurtzaka/esku-dantza-trumoi-artean

Argazkiak:

https://picasaweb.google.com/aurtzaka/SanJoan2012# https://picasaweb.google.com/aurtzaka/SanJoan2011#

https://picasaweb.google.com/aurtzaka/SanJoanNeskatxak2010# https://picasaweb.google.com/aurtzaka/SanjoanNeskatxak2009#

https://picasaweb.google.com/aurtzaka/SanjoanNeskatxak?authkey=Gv1sRgCLfFuu_VrL7H7AE#

Bideoak:

http://www.youtube.com/watch?v=qIZjX-1VeHU http://www.aurtzaka.com/index.php?option=com_content&view=article&id=84%3Asanjoan-bideoak&catid=45%3Abideoak&Itemid=229&lang=eu