Hogei urte Arrateko dantzak eraberritu genituela

2005eko irailaren 8an plazaratu genituen Arrateko Amaren dantzak eraberrituta. 20 urte pasa dira ordutik, eta beraz, aurten 21. aldiz dantzatuko ditugu formatu horretan. Hemen orain 20 urteko argazkia, aro berriko lehen talde argazkia, 2005eko irailaren 8koa:

Dantzari bakarreko ezpata-dantza

Ezpata-dantza "osatu" aurreko urtean, 2004an, dantzari bakarrak egin zuen ezpata-dantza. Egitaraua aurretik zetorren eta gaurdaino jarraitu duen berbera zen: ezpata-dantza meza nagusian, prozesioa, prozesiotik itzuleran dantza Ama Birjinaren aurrean eta ondoren dantzak zelaian. 2003 eta 2004an Josu Garatek dantzatu zuen Arrate egunean ezpata-dantza.

Hor dira argazkian ordutik gaurdaino ezinbesteko bidaide izan ditugun Usartza txistulari taldeko musikari prestuak. Orduko ezpata-dantzari bakarlari hari ezpata-dantzaren taldea falta zitzaion, eta horixe osatu genion 2005. urtean. Juan Antonio Urbeltzek zuzendutako Donostiako Argia dantzari taldea izan genuen ezpata-dantza osatzeko eredua, argia eman ziguna, eta, hain zuzen, Zortziko ikuskizunean eszenaratzen zuten ezpata-dantzan oinarritu ginen Arratekoa berregiteko. Hemen orain 20 urteko argazki batzuk.

Ezpata txikiekin aritzen diren bakarlariak, azkendariak izendatzen direnak (talde osoaren azken lerroetan joaten baitira dantza egitea tokatzen zaien arte), eliza barruan bi eta kanpoan lau izatera pasa ziren, eta ezpata luzeen taldearekin osatu zen ezpata-dantza, lau lerroz osatutako taldea, hain zuzen ere.

Ez bakarrik taldea. Dantza ekitaldia eta bere errituala osatu genion eta aberasten joan gara ordutik. Ezpata-dantzako aldairak Eibarko dantzakera eta urratsetara ekarri genituen, ezpata-luzeen zubiei zintzarria eta parrilla osatzea eta maisu-zaharra igotzea gehitu genion eta trokeo-dantzak prestatu genituen, besteak beste.

Juan Antonio Urbeltzen proposamenari jarraituz dantzariak Arrateko Dantzarien Kofradian antolatu ginen eta urtero, dantza egin ondoren elkarrekin bazkaldu eta kofradiaren akta jaso eta sinatzeko ohitura hartu genuen.

Enrike Izagirre idazkariak idazten ditu kofradiaren liburuan urtero dantza-ekitaldiaren gorabeherak eta hogei urteren ondoren, liburuan badoaz orrialdeak betetzen.

Parekidetasuna

Ezpata-dantzetan, dantza erritualetan eta tradiziozko euskal dantzetan genero parekidetasunari bultzada eman genion 2005eko Arrateko ezpata-dantzan.

Ordurako Andoainen 2000. urtean eta Lizartzan 2004an emakumeak herriko dantza tradizionaletan hasita ziren gizonezkoek berdintasunean eta bereizketarik gabe dantzatzen, baina horiez gain inguruko tradizio gehienetan emakumeek ez zuten parte hartzeko aukerarik izaten eta dantzatuz gero ez zuten gizonezkoen janzkera, funtzio eta estatus bera izaten.

Arraten jantzi eta funtzio aldetik genero bereizketarik ez egitea erabaki genuen. Hala ere, lehen urtean bakarlari paperak gizonezkoek bete zituzten. Bigarren urtean, 2006an dantzatu zuen bakarlari bezala lehen emakumeak, Lurdes Odriozola elgoibartarrak, hain zuzen ere.

Gonbidatuak

2005ean bertan beste ohitura bat jarri genuen abian Arrateko dantzetan: urtero beste talde eta inguru batzuetako dantzari batzuk gonbidatzea gurekin Arraten aritzeko. Lehen gonbidatuak Iñaki Arregi eta Mikel Sarriegi izan ziren, eta ohorezko gonbidatuak Juan Antonio Urbeltz eta Marian Arregi. 

Harrez gero, bateko eta besteko gonbidatuak izaten joan gara urtez urte, tartean berriki zendu den Kepa Artetxe dantza-maisu galdakaoztarra ere.

Ez zen plaza arrotza Arrate Kepa Artetxerentzat. 1964 eta 1965 urteetan Arraten dantza egindakoa zen Galdakaoko Andra Mari dantza taldearekin. Pedro Gorostidi Arrateko apaizaren gonbidapenari erantzunez Andra Mari taldekoak irailaren 8ko mezan eta prozesioan dantzatu zuten, bai eta emanaldia eskaini ere ondoren zelaian. 1968an berriz ere izan ziren Galdakaoko Andra Mari dantzari taldekoak Arraten. Dantza sorta propioa Arraterako prestatu zuen Jon Oñatibiak eta Kepa Artetxe tarteko zela Arrate egunean zelairatu zituzten Andra Marikoek.

20 urteko gonbidatu zerrenda

• 2005 Iñaki Arregi (Argia, Andoain-Donostia), Mikel Sarriegi (Aurtzaka Beasain). Ohorezko gonbidatuak: Juan Antonio Urbeltz (Argia, Donostia), Marian Arregi (Argia, Donostia).
• 2006 Jon Lizarralde, Lurdes Odriozola, Abel Iriondo, Mikel Legorburu (Haritz, Elgoibar)
• 2007 Fernando Aristizabal, Jexux Larrea, Jokin Otamendi (Argia, Donostia-Añorga)
• 2008 Mikel Goitia, Egoitz Krutxaga, Goizane Olea, Iraitz Barandiaran. Ohorezko gonbidatua: Kepa Artetxe (Andra Mari, Galdakao)
• 2009 Aritz Ibañez (Duguna, Iruñea), Gari Otamendi (Argia-Arkaitz, Donostia-Añorga)
• 2010 Lisa Korkostegi, Enrike Korkostegi (Zenbat Gara, Reno), Andoni Iriondo (Gure-Kai, Deba), Ion Olano (Udaberri, Tolosa).
• 2011 Claude Iruretagoiena, Jon Iruretagoiena (Maritzuli, Baiona), Aritz Iglesias (Udaberri, Tolosa).
• 2012 Soiartze Artetxe (Andra Mari, Galdakao), Fernando Rojo (Udaberri, Tolosa), Xabier Etxabe (Iratzarri, Zarautz)
• 2013 Izaskun Salazar, Nerea Mendizabal, Jaione Barandiaran (Aurtzaka, Beasain)
• 2014 Nagore de las Cuevas, Arkaitz Pascuas (Leioa-Sestao,)
• 2015 Karmelo Angiozar (San Lorentzo, Berriz), Aitor Sorazu (Sahatsa, Azkoitia-Azpeitia)
• 2016 Leire Leza, Julen Fagoaga (Duguna, Iruñea)
• 2017 Eneko Galdos, Oihane Vicente (Irrintzi, Zumarraga)
• 2018 Iker Gil, Keltze de Iturrate (Elai Alai, Portugalete)
• 2019 Itziar Otamendi, Monika Bañales, Onintze Azpeitia, Jaione Olasagasti (Argia-Arkaitz, Donostia-Añorga)
• 2022 Iera Larrañaga (Gure-Kai, Deba)
• 2023 Anartz Ormaza, Katalin Zarate (Bakio-Zamudio, Itxas-Alde-Aiko)
• 2024 Patxi Laborda (Aiko, Iruñea-Sestao), Jon Olazkuaga (Maritzuli, Donibane Lohizune)

2025eko Arrate eguna

Aurtengo gonbidatuak Maite Irizar eta Unai Esturo izango dira. Maite Irizar, oñatiarra eta Oñatz dantza taldeko dantzaria da, Jexux Irizar "Txutxin"-en alaba, Oñatiko dantzen tradizio aberatsean, bai Oñatz dantza taldearekin, bai Korpus dantzekin, Irizar dantza-maisuen eta dantza-antolatzaileen dinastiaren jarraitzailea. Unai Esturo iurretarra da, Durangaldeko dantzari-dantza eta erregelen eta gorulari-dantzen ezagutzan eta plazaratzean dantzari, dantza-maisu eta antolatzaile eskarmentu handikoa.

Bakarlariez gain, taldea ere ari da prestaketetan. Belaunaldien arteko topaketa ere ekartzen du Arratek, eta horrek esan nahi du helduek segitzen diotela sokari eta gazteak ere badatozela atzetik.

Hona hemen Arrateko dantzen aurtengo emanaldiak izango duen ohiko programa:

Arrate: Irailak 8, astelehena

• 11:00etako mezan ezpata-dantza.
• 12:00ak aldera hasten den prozesioaren bukaeran ezpata-dantza.
• 12:30etatik aurrera, ezpata-dantza eta trokeo-dantzak zelaian.