Iritsi dira inauteriak, gora ezkonberriak!

Joana Artza

2023/02/17 10:20

Iritsi dira inauteriak, gora ezkonberriak!

Jauna eta anderea, Zuberoako maskaradak, Pettarreko maskaradak, 2020-02-09. Argazkia: Amaiur Aristi - Dantzan CC-BY-SA

Ezkontzen irudikapenak edo ezkonkide tankera duten mozorroak ohikoak dira inauteri jaietan. Euskal Herriko hainbat inauteritan agertu ohi dira ezkonberrien tankerako mozorroak, edo gutxienez dotore jantzitako jaun eta andereak. Ezkontzaren irudikapen horretan ustez inauteriek dakarten bizi berriaren irudikapena ikusten du zenbaitek. Hain zuzen, ez da arraroa izaten haurdun irudikatzea ezkonberria, bizitza berria erditzeko prest. Bikote dotore ala irrigarri horietan genero rolak trukatuta ageri daitezke, ala ez, adin tarte handiak izan ditzakete ala ez, bikote izan litezke ala ez...

Zuberoa

Zuberoako maskaradetan bi bikotek parte hartzen dute: jauna eta andereak eta laborari eta laborarisak. Barrikadetan aintzindarien atzetik dantzatzen dira eta arratsaldeko ofizioen saioan musikarien alboan esertzen dira beraientzat erreserbatutako aulkietan. Txorrotxek jaunaren ezpata zorrozten dute eta kauterak jaunaren pertza konpontzen saiatzen dira. Zenbait maskaradatan bi bikoteek kontra-dantzak dantzatzen dituzte eta branlean soka ere gidatzen dute.

Joimo Aranzet laborari, Anderea eta Jauna, Aloze-Atharratzeko maskaradak, Arrokiaga, 2008-03-17. Argazkia: Oier Araolaza - Dantzan CC-BY-SA

Laborariak, anderea, jauana, Zalgize-Iririko maskaradak, Zalgize, 2014-02-02. Argazkia: Iñaki Zugasti - Dantzan CC-BY-SA

Jauna eta Anderea — Ezkerretik hasita, lehenengo hirurak laboraria, jauna eta anderea, Zuberoako maskaradak, Musikildi, 2018-01-07. Argazkia: Aritz Ibañez - Dantzan CC-BY-SA

Maskaradak Barkoxe 1960 — Barkoxeko maskaradak, 1960. Argazkia: Etxahun kultur elkartea.

Maskaradaka Bildozen 1920an — Jauna eta Anderea, Bildozen, maskaradak, 1920. Argazkia: Baionako Euskal Museoa.

Juan Antonio Urbeltzek beste aukera bat proposatu izan du. Zuberoako maskaradetako ezkonkideak Jauna eta Anderea izan beharrean, Anderea eta Itzaina (Laboraria) liratekeela senar-emaztegaiak, eta beraz, Jauna Anderearen aita litzatekeela eta Laborarisa itzainaren semea. Horren inguruan idatzi zuen Bailar el Caos (Pamiela, 1994) liburuan eta hain zuzen "Irulea eta Itzainaren arteko ezteiak" ospatzen ziren Urbeltzek berak zuzenduta Argia dantzari taldeak 1997an estreinatu zuen Kondharian ikuskizunean.

Kondharian ezteiak — Ezteiak, Kondharian, 1997, Argia.

Donibane Lohizune

Donibane Lohizuneko Begiraleak elkarteak inauteri garaian kaleratzen duen kaskaroten segizioan jauna eta anderea eta laborari bikotea agertzen dira. Senar-emazteen irudikapena urte berriaren sinbolotzat iradokitzen dute. Duela urtebete laborariak txertatu zituzten kaskaroten taldean, urte zaharraren sinbolo gisa.

Anderea eta Jauna, kaskarotak, Donibane Lohizune, 2023-02-05. Argazkia: Sylvie Demarcq - Begiraleak elkartea

Laborariak, kaskarotak, Donibane Lohizune, 2023-02-05. Argazkia: Sylvie Demarcq - Begiraleak elkartea

Altsasu

Inauteri asteartea izaten da Altsasuko inauterietako egun nagusia. Pertsonaia nagusiak momotxorroak badira ere, beste hainbat mozorro ateratzen dira kalera handik eta hemendik. Horien artean ia urtero agertzen da ezkontzaren irudikapena. Senar-emazteak, gonbidatuak, apaizak...

Basusarri

Basusarriko kaskaroten segizioko zirtzilen taldean ezkongaiak ere agertu izan dira.

Eibar

Koko-eskea eta koko-dantzak egiten dituzte inauterietan Eibarko baserrietan. Koko-marruak eta koko-dantzariak baserriz baserri ibiltzen dira dantzan. Horien artean ibiltzen dira Arraguetako Ama Birjina eta Batista kojua ere saltsan. Beste zenbait pertsonaiarekin batera koko-marruen soka-dantza dantzatzen du bikoteak.

Ezkontza koko-dantzak — Arraguetako Ama Birjina eta Batista kojua, koko-eskea, Eibar, 2012-02-04. Argazkia: Felipe Loiola - Dantzan CC-BY-SA

Koko-dantzak 2022 — Arraguetako Ama Birjina eta Batista kokua Eskaregin. Koko-dantzariak Eibarren, 2022-02-19. Argazkia: Felipe Loiola / Kezka dantza taldea (cc) by-sa

Ituren

Malerrekako inauterietako egun nagusiak urtarrileko azken asteburu ondorengo astelehena eta asteartea dira. Joaldunekin batera hainbat mozorro agertzen dira Zubietako eta Iturengo kaleetan. Tarteka ezkongaiak edo senar-emazteak irudikatzen dituzte.

Euskal Herriko mugaz gaindi

Gurean ez ezik Europako hainbat inauteritan ikus daitezke bikote, ezkonkide edo ezkontzaren antzezpenak eta trufak.

Silio (Kantabria)

Urteko lehenengo igandean ospatzen dituzte inauteriak Kantabriako Silio herrian, La Vijanera deitzen diote jaiari. Madama, Mancebo eta Marquesitoak festako klase diruduna errepresentatzen dute. Tradizioaren arabera, Marquesitoak ezkontzako diruak jartzen ditu. Etorriko den berri hori irudikatzen dute, udaberriaren etorrera eta ziklo berriaren hasiera. Los guapos deiturikoak ere, madama eta manceboaren beste bertsio bat lirateke. Euren jantzi zuriek aberastasuna eta estatus soziala erakusten dituzte. Agureak eta atsoak, aldiz, igarotako denbora sinbolizatzen dute, estatus baxukoak dira, eta bizi honetan geratzen zaien denbora motza da. Pasa den urtearen sinbolo gisa hartzen dituzte.

Senar-emazteak — Los guapos, La Vijanera inauteriak, Silio (Kantabria), 2008-01-06. Argazkia: Iñaki Zugasti - Dantzan CC-BY-SA

Rocca Grimalda (Italia)

La Lachera inauteriak ospatzen dituzte Italiako Rocca Grimalda herrian. Bertako inauterietan Euskal Herrikoekiko antzekotasunak topa daitezke. Besteak beste, dantzariek bolant-dantzarien itxura bertsua dute eta ezkontza ere irudikatzen dute.

Valfloriana (Italia)

Valfloriana Italiako Trento probintziako herria da eta bertako inauteri jaietan ezkontzen irudikapenak eta parodiak agertzea ohikoa da.

Teisendorf (Alemania)

Alemaniako Teisendorf herriko inauterietan gizon altu eta boteretsuak emaztea errepresentatzen du, emakume txiki eta goxoak, berriz, senarra. Ezkongai zein gonbidatuek genero rolak trukatzen dituzte inauterietan antzezten duten ezkontzan.