Dantza sorkuntza batendako musika konposaketak: Monteagudoko Dance-a

Badakigu azken urteotan hainbat dantza sortu, berpiztu edo berrasmatu egin direla, gure herriko kultur tradizioari bultzadakada handi bat emateko asmoz, hainbat zergatien artean.

Dantza guzti hauen sorkuntzetan izan da garrantzitsua musikaren gaia. Nafarroan atera diren azken dantzetan adibide ezberdinak izan ditugu: San Lorentzoko danzanteentzat, adibidez, antzinako tonu militar batzuk erabili ziren besteak beste, eta Iruñeko Ezpatadantza jaio berrian Nafarroako iparraldeko hainbat doinu ezagun eta tradizionalak erabiltzea izan zen erabakia.

Ez zen hau, ordea, 1987an Monteagudoko Dancearen errekuperazioan egin zena: musika guztiz berria konposatzea erabaki zen.

Interesgarria da musika sortzaileek hartu zituzten erabakiak eta abar jakitea, beraz, beraien hitzetan entzutea izango da egokiena (dantza guztien izenek lotura bat daukate YouTube-n entzuteko):

                              Monteagudoko dancea

   "Tuterako erriberako dantza berreskuraketaren dinamikan Monteagudorena da txanda.

   Ribaforadak eta Fustiñanak berreskuratu egin zituzten bereak, eta Lourdes auzoko tuterarrek ere beste bat sortu. Hiru dira, beraz, Korteseko Dance erregaitzari laguntzera etorriak.

   Orain bi urte Monteagudokoaren txanda izan zen. Birsorketarako planaren baitan Monteagudoko dantzagaiek eta Tuterako "Muga" Elkarteak  dance berriari lagunduko zion musiken konposaketa egitea eskatu ziguten.

   Lana franko egin, eta ez zela musika zaharraren ondakinik batere gorde izan egiaztatu ondoren, "Antiguamente Navarra" izan ezik, zehazturik geratu ziren aipatu sortze lanaren ezaugarri ondoko hauek:

   1- Partiturari halako zaharki ukitua eman behar zitzaion, horretarako behar ziren kontzeptu melodiko eta harmonikoak erabiliz.

   2- Partiturak, geografikoki hurbil dauden eta ezagunak diren beste paloteadoen musikekin koherentzia gorde behar zuen.

   3- Egituraketa koreografiko zehatzetik  abiatuko zen, behin behingo batean bederen, eta honi musika eman. Azken horren gainean beharrezko zuzenketak egingo ziren dancea gorpuzten joan ahala.

   Eskuartean duzue emaitza. Gureak dira musika doinuak eta zuei dagokizue berauen kalitatea neurtzea, asmatu dugun ala ez epaitzea. Hiru ideia musikal baino ez ditugu hartu dauden guztien artetik. Kortesien musika abesti behenafarra da, oso egokia gure ustetan. Esaeretan erabiltzen den musika "Antiguamente Navarra" sobera ezagunarenak dira eta aurretik "Gernikako Arbola" sarrera gisa.

   Musika hauetako batzuk hiru fasez osatuak zeuden, A-B-C eskemari jarraituz. Dantzariek espontaneoki ezabatu zituzten hirugarren guztiak eta beste batzuk ere automatikoki, A-B erako dantza egituraketara moldatu bait ziren, edo A bakarrekoa. Zehaztu egin zituzten ere tempoa, errepikak eta atal bakoitzaren izenak.

   Elkarreragintza honen ondorio gisa A-B erako esaldi musikalak dira nagusi. Hauetan sarrera eta koda batek biribiltzen dituzte hasiera eta bukaera. Zenbaitetan A erako esaldi bakarra agertzen da, sarrera kodea eta guzti.

   Esaldi binarioak dira gehienbat -bi periodo bakoitzeko- eta periodo hauek konpas banaz osaturikoak- esaldi koadratua-.

   Halaz eta guztiz ere irregulartasunak ageri dira Karrikadantza, Zinta-dantza eta Sinfinean.

   Gainera, agertu zen, (nola ez ba!) ematasun betierekoa, zeinak justizi osoaz dagokion tokia eskatu bait zuen Dancean, eta nola ez gauden XVIII mendean arrazoizkoa bide zen galde hura egokiro erantzutekoa. Beraz musika eman genien hartaratu ziren bi atal berriei, Karrikadantza eta Boleru-dantzari, hain zuzen ere.

   Aski pozik geundeke musika hauek zuen gustokoak balitez."

                      Iruñeko Gaiteroak, 1991                          

(Tuterako Gaiteroen Kortes eta Monteagudoko dantzen L.P.-ko libretoan argitaratua, 1992). Aipatu ez diren  beste dantzak: El Quemao, Arku-dantza eta Paloteao edo Palos Modorros.

Beraz, hona hemen dantza sorkuntza batean eginiko musika konposaketaren adibide interesgarri bat. Asmatu zuten? Nik baietz uste dut.