Dokumentuaren akzioak
Txako, Txako, ... Txakolin (Hiru paragrafotan)
Josu Larrinaga Zugadi
Zuberoako makila-dantza Basaurin.
Euskal Herriko zati handi baten geografian zabalduen dagoen koreografietako bat txakolin-dantza da. Dantza indibiduala eta informala da, eta trebetasunak edo arintasun pertsonala erakustera bideratuta dago. Bi makila gurutzaturen gainean egiten zen (zerrendak, burdinak, lurrean marraztuz edo lurra ikatzez margotuz). Dantza horretan, parte-hartzaileek hainbat bilakaera egiten dituzte, musikaren erritmoari edo haren kantuari jarraituz, lurrean sortutako gurutzearen gainean, eta hori guztia irudi hori ukitu edo mugitu gabe. Bizkaian oso ezaguna da eskualde gehienetan, Gipuzkoan antzeko moduan egiaztatu da Inauterietako Asteartean edo jolas-hedapeneko uneetan (Soinu zaharra bezala ere bai), eta Araban Aramaioko haranera mugatu da.
Gaur egun eta ia desagertu ondoren, Zuberoan zabaldu da bere makila-dantza. Gaur egun dantzari bakoitzak daramatzan bi makilen eboluzioarekin eta talkekin hasten da jolas hori, eta bigarren zatian, makilak lurrean gurutzatuta dantzatzen dira (seguruenik Kukuileroak dantza zaharra da). Bestalde, eta antza denez Nafarroako Imotz eta Ultzama haranetatik inportatua, Baztango Paxa edo Gerriko dantza ere dantza indibiduala da, informala eta jaiegunetan, jolasetan edo talde-lanen itxieretan (auzolanean) trebetasunak edo trebetasun pertsonalak erakustera bideratua. Lau kidek eutsita edo bi eserlekuren bizkarrean lotuta elkar gurutzatuta jartzen diren bi gerrikoren gainean egiten da. Dantza horretan, parte-hartzaileek hainbat bilakaera egiten dituzte, musikaren erritmoari jarraituz, ikaskideek eusten eta altxatzen dituzten gerrikoek osatzen duten gurutzearen gainean, eta hori guztia, figura hori gerriko gurutzatuetatik mugitu edo trabatu gabe.
Euskal Herriko mugetatik kanpo, Lleidatik iparraldera L´Hereu Riera edo Ball de Bastons bi makila edo adar gurutzatuen gainean egindako dantza da, modu ezegonkorrean harri irregular baten gainean eta ardoz betetako edalontzi baten gainean jartzen direnak. Carnestolendaseko gazte-buruak izendatzeko erabiltzen zen, txerri-hilketa, edo ikazkin, artzain edo mandazainen, emakumeen eta abarren beste une ludiko batzuei erantsitako dibertsio gisa. Partaideek makilak ukitu gabe dantza egitea lortzen badute, jokoa irabazten dute eta ardoa edalontzitik edaten dute, edo, bestela, ardoa ordaindu behar dute. Britainiar uharteetara jotzen badugu, Morris dantzariak ikusiko ditugu Bacca pipes (buztinezko bi pipa gurutzatu) dantzatzen, non jendeak apustu egiten duen, Morris gazteak euren artean gainditzen saiatzen diren bitartean, irabazlea erabakitzeko. Eskoziako lurretan oso ezaguna da Highland Sword Dance, lurrean gurutzatutako bi ezpataren gainean dantzatua eta XVI. mendetik aurrera (gaur egun, lehiaketa egiteko arrazoia), eskoziar troparen forma fisikoa mantentzeko erabiltzen zena.
Dokumentuaren akzioak
Erantzun
