Dokumentuaren akzioak
Dantza tradizionalaren oinarrizko sailkapena Euskal Herrian (Hiru paragrafotan)
Josu Larrinaga Zugadi
Lesakako dantzak.
Gure dantza tradizionalak aztertzerakoan, oso desberdinak izan daitezke sailkapen zehatz eta fokalizatuak egiteko adierazleak. Horretarako, protagonisten generoari, adinari edo adin-kategoriei, testuinguru geografikoari edo jaiegunari, doinuei eta soinu tresnei, laguntzen dieten tresnei edo dantzen egituraketari eta irudiari erreparatuko diegu. Baina osotasunean aztertuz gero, oinarrizko tipologia honela laburbil daiteke: dantza egituratuak, dantza sozialak eta dantza ludikoak edo dibertimendukoak. Dantza egituratuak eta erritualtasun maila altua dutenak, tresnekin (ezpatak, makilak, arkuak, etab.) lotutako dantzetan banatu daitezke (2-4 ilara), eta horiek ezpata-dantza, bordon-dantza, makila gurutze dantza edo makila dantzak edo arku loratuak bezalako figura nagusi batek zuzentzen ditu. Edo ezarritako talde egituratuak (8-12 osagai), pertsonaia batek zuzentzen dituenak (kapitaina edo "buruzagia", boboa edo katximorroa, bastonero, etab.), erritu-dantza batzuk interpretatzen dituztenak, tresnarik gabe edo tresnekin (makilak, brokelak, arkuak, kriskitinak, zintak, etab.) jai garrantzitsuetan eta komunitateari edo pertsona edo goi-mailako elementu esanguratsuei zuzenduta (erlijio-irudiak, pertsonak).
Bigarren taldean, garapen komunitarioan gutxi gorabehera ezarritako protokoloa duten dantza sozialak daude. Non interpretatzen dituzten talde unisexualek ohiturazko prozedurak, oso ohikoak prozedura maskulinoak (mutil-dantzak eta jauziak) eta urriagoak edo ezezagunagoak prozedura femeninoak (San Juan kantua). Eta, bestetik, dantza sozial misto generikoak, adin kategoria ezberdinetako gizon edo emakumeek hasten dituztenak, soka-dantzak (aurreskuak, zortzikoak, branleak, dantza-luze, etab.) eta ingurutxoak izenekin ezagutzen direnak.
Azkenik, dantza edo dibertsio dantza ugari daude (joko erritmikoak, trebezia edo lehiaketa, imitazioa, antzezpenak, etab.) edo ludikoak (bikoteak, erotikoak, segizioa, etab.). Talde zabal horretan mota guztietako joko edo trebezia dantzak sar daitezke (txakolin", katadera-dantzak, "saskito-dantza, bizar-dantza", godalet-dantza, soinu zaharrak, etab.), negu luzeak, lanegunetako espazio libreak edo asteko atsedenaldiak betetzen eta alaitzen zituztenak. Nahiz eta gure herrialdeak ez duen dantza "solterako" eta bikoteka dantzatzeko joera handirik izan duela urte gutxi arte, jota eta arin-arina orokortu egin dira edo ezohiko izaera hartu dute. Gainera, dantza edo dantza batzuk gailentzen dira, beste eremu geografiko batzuetan ohikoak direnak: pingajo, rondas, entradillas, kontra-dantzak, etab.
Dokumentuaren akzioak
Erantzun
