Neguko maskaraden garaiaren hasiera

Abendu eta Gabonen garaian, Iberiar Penintsulako iparraldeko zati handi batean, neguko maskarada batzuk antolatzen dira. Maskarada horiek, lehenengo aldia San Estebanetik (abenduaren 26an) San Sebastian egunera (urtarrilaren 20an) izaten da, eta Kandelaria egunean (otsailaren 2an) hasten da bigarren aldia Inauterietako asteartera arte. Harreman handia dute gazteriarekin, gazte-elkarteekin eta maiordomoen aukeraketarekin. Segizioek bi talde dikotomikotan biltzen dituzte pertsonaiak, eta batzuetan aurrez aurre egoten dira (beltzak eta zuriak, ederrak eta zarpailak, zaharrak eta gazteak, etab.), eta hainbat jai-jarduera egiten dituzte (eskeak, dantzak, zintzarrotsak, jazarpenak, fustigazioak, errauts-jaurtiketak, dramatizazioak, etab.). Folklore jardunaldien antolaketan (Eusko Ikaskuntza), beste latitude batzuetako ponentzietan (Xinzo, Boimorto, etab.) eta kolaborazioetan eta lan trukaketan (Zamora, Guadalajara, Caceres, etab.) jorratutako gaiak dira.

Sanestebanetan Zamoran "Obisparrak", "Filandorrak" eta "zangarron"en irterak antolatzen dira edo Bragantzako "Festa dos rapaces" ikus dezakegu. Urte hasieran Zamoran beste "Obispar" batzuk ere prestatzen dira, hala nola "Cencerrones" eta "zangarrones edo "deabruak" edo Leonen "tafarrones" izaten dira. Asturiasen "Aguilanderos eta Aguinaldos" izenekoak agertzen dira . Urte hasierako "Vijaneras" konpartsa nabarrak, berriz, Kantabriakoak dira. Zamorako Errege bezpera eta egunean "Os Reyes edo reinado" bezala ezagutzen dira, Asturiasen "Os reises" ospatzen dira, Leonen “sidros y comedies” edo “guirrios” taldeak eta “festas dos Reis” eta “O reinado” Braganzan. Galizia osoan oso zabalduta dauden jaiak dira: "Festas os Reises". Gaztela-Mantxa, Aragoi, Balear Uharteak, San Antongo "botargas edo birrias"en taldeak, kabalkadetako prozesioak eta San Sebastian eguneko behi, bigantxa eta zezen klasikoen bisita izaten dituzte.

Gure testuinguru geografikoan, neguko maskaren hasierako aldi horrek ez du presentziarik izan, eta, funtsean, inauteriei lotutako bigarren aldira mugatu dira. Horrela, gotzain aukeratu eta irudikatuak San Nikolas aldera (abenduak 6) edo Inauterietako Asteartera agertzen dira eta diru-bilketak urtarriletik (Araitz harana eta Malerreka) inauteri garaiaren amaierara arte luzatzen dira. Inauterietako pertsonaien ekintzak zaratak, lasterketak, bezteak, zigortzeak... ardatz dira garai osoan zehar. Segizioaren banaketa duala (Lapurdin eta Nafarroa Beherean izan ezik: dantzariak eta zirtzilak edo Zuberoan: gorriak eta beltzak) ez da oso zorrotza edo mugatua izaten. Neurri handi batean, dantza egituratu eta erritual ugariren agerpena gertatu zen, baita eskari ludiko eta jai-giroko dantza publiko herrikoiak ere. Ohikoak dira landa-inguruneko ohiko lan-jarduerak: ezkontzak eta erditzeak, lehiak eta borrokak, gizarte-satira edo Inauterietako garaian nahitaez bete beharreko ustezko heriotzak eta berpizteen antzezpen eta parodiak. Alde batera utzi gabe gazteen, haien elkarteen eta jai-dinamika hori guztia kudeatuko duten karguen hautaketak.