Inauterietako segizioen alde iluna

Gaur egun, inauterietako segizio guztiak maskarada gisa definitzeko joera orokorra dago, inauterietako irudikapen guztiak, berez, elkarri eragin diezaioketen edo ez diezaioketen bi pertsonaia-multzoren artean maskarada dikotomikoak direnean (gorriak edo zuriak eta beltzak, gazteak edo ederrak eta zaharrak, etab.). Baina Pirinioetako iparraldean, urtero, inauterietako egun nagusietan (osteguna, igandea, astelehena eta asteartea), Lapurdiko, Nafarroa Behereko eta Zuberoako auzo eta herrietan gazteek askotariko eske-errondak osatzen zituzten baserrietan barrena, espezietan dohaintzak eskatuz edo ostuz (arrautzak, urdaia, txorizoa, odolkiak, etab.) eta eguneko edo gaueko parodia kaotikoak inprobisatuz. Ostegun Gizenean haurrek hartzen zuten protagonismoa, eta inauterietako astearteak amaiera ematen zion, ezinbesteko epaiketa eta Zanpantzar erretzearekin.

Denborazko kadentzia horri jarraiki, Lapurdiko zirtzilak edo «maskak» segizio nabarrak (mahatsondo-eramailea, hartz-pierrotak, ezkontza-bikoteak, bildutako produktuez arduratzen zirenak, pertsonaia desarratuak, etab.) zabaldu egiten ziren, eta aurpegi iluna izaten zuten ondo ordenatutako dantzarien eta kaskaroten alboan. Zirtzilak dira, halaber, Nafarroa Beherean agertzen diren pertsonaia kaotikoak (libertimenduak, tobera mustrak edo karrosak), kontrastatuz eta bolantak talde ospetsu eta diziplinatuen itzalean. Zuberoan, gaueko berezko maskak (dantzarietan banatuak eta ez) eta beltzerian eguneko segizio ezagunak (maskaradak), biak ala biak ustekabeko burutazio edo kritikengatik, lizentzia libertinoen onurengatik edo nortasunaren babes sutsuagatik bereizten dira. Arropa zarpailez betetako tropelean agertuz, itxurazko borroka eginez eta era guztietako txantxak edo ganberrokeriak eginez, etxeko edo elkarbizitzako bizitzaren parodia eginez, dantzak edo kantuak emulatzen saiatuz eta bisitatutako etxeetako bizilagunen nolabaiteko arbuioa edo urruntzea sortuz.

Azken batean, azken mundu-gerren ondorioz eta gazteen krisi orokorraren ondorioz erortzear egon ziren pertsonaia absurduen kolektiboak. Talde kaotiko eta estrafalarioak osatzen zituzten, segizio dantzariei esleitutako eguneroko bizitzaren antolaketaren eta adostasunaren kontrapuntu zirenak. Lotsagabeen, xarmanten eta figura beldurgarrien amalgama hori zor izan da eta dira, tradizio herrikoiak gorde dituenak inauterietako ospakizunetan, Italian sortu zen inprobisazioaren kale antzerkia, publikoarekiko elkarrekintzan oinarritua eta arte eszenikoko elementuak erabiliz, hala nola dantza, mimika, satira eta kritika soziala, akrobaziak edo malabarismoak, etab. Horregatik hain talde jator horiek (dantza eta antzerkia uztartuz) neguko maskarada deiturikoetan (Asturias, Zamora, Leon, etab.) agertzearen garrantzia, Europako arauak haustearen aurrean zentsurarako edo gizarte-zehapenerako herri-antzokietan daudenak.