Erritutik gizarterako urrats aldaketa

Taberna bateko elkarrizketa informal klasikoan, aurreskua dantzatzeko askotariko modu koreografikoen gaia atera zen. Nahiz eta dantza uniformetzat hartu, sail desberdinekin seriatua eta exekuzio pertsonalizatu edo akademikoan urratsen konbinazio ugari izan, askotariko aldaerak ditu. Horren harira, gaur egun ere ikus dezakegu aurreskuaren zatiak dantza osoa osatzen duten hainbat aldagairen mende daudela (geografikoa, generoa, adina, estiloak, jai-testuinguruak, etab.). Eta urteak daramatzagula herrietako bisitetan, jaialdietan edo bide telematikoaren bidez ikusten eta egiaztatzen tokiko berezitasun hori areagotu egiten dela plazan dantza ziklo egituratuak eta erritualak partekatzen direnean.

Batez ere, koreografia indibidualetan egiten diren urratsak, gehienbat aurreskuak eta atzeskuak eginak, baina baita gainerako partaideek ere, modu berezian markatutako eboluzio pertsonalen nahasketa izan ohi dira. Normalean tokiko izaera eta nortasuneko dantza egituratuen amaiera izan ohi da. Hau da, ikusten da lehen urratsak eta horiek egiteko moduak gizarte-dantza mistoetan kokatzen direla, denboran iraun dutenak (bazterrean utzita berreraikuntzak eta sorkuntzak). Sekzio desberdinetan erabilitako urratsetan islatzen da, estilo eta keinu berberak mantenduz, edo antzeko metodologia erabiliz eboluzioetan: lurreko edo aireko exekuzioetan.

Horrela, Oñatiko, Zumarragako, Xemeingo, Tolosako, Lesakako, Berako, Berastegiko (dantza-soka), Baztango (soka-dantza), Durangaldeko (erregelak) eta Busturialdeko aurreskuetan erabilitako urratsak adierazten dira. Goizeko dantza ziklo ospetsuetan (korpus-dantzak, ezpata-dantzak, makila-dantzak, dantzari-dantzak, etab.) erabilitako osagai koreografiko, estilo edo keinu pertsonal eta kolektiboen isla dira. Gizarte-dantza mistoen zatien erritmoan eta doinuan, lehen aipatutako dantza-taldeen berezko formula estetikoen edo jarreren bilakaerak ehuntzen edo aletzen dituzte. Are gehiago, zenbait joera berrets ditzakegu, hala nola, urrats sinpleen bilakaera, hiri-eremuetan taldeko dantza horien formaltasun edo protokolo-presentzia handiagoa, hiri-ingurunetik landa-ingurunerako eragin estereotipatuak, edo espazio geografiko isolatuenetan joera kontserbatzaile edo tradizional sutsua.