Entsegu espazioak eta metodoak dantza tradizionalean

Dantza tradizionalaren esparruan, beti nabarmendu izan da emanaldiaren unea, baina gutxi hitz egiten da herri, hiribildu edo hirietako plazetan talde egituratu eta erritualek egindako dantzak ikasteko edo entseatzeko aldi eta baldintzei buruz. Irakasleak edo dantza-maisuak deitutakoek beren etxean (ezkaratza, sukaldea, ganbara, eta abar), inguruko geletan (ukuiluak, lanabesen estalpea, zelaiak, eta abar) edo eraikin komunitarioetan (elizpea, ermita, udal-aretoa, frontoia, eta abar) aritzen ziren ikasle hautatuak, borondatez eta doan, edo espontaneoki oparitutako elikagaien eta txanponen truke. Ez dezagun ahaztu dantzariak aldez aurretik aukeratzen zituela maisu, musikari eta/edo eskarmentu handiko dantzariak, dantzatzeko gaitasunean eta pertsonaren landare fisikoan oinarrituta.

Entseguak etengabeko prozesua izan zitezkeen, oinarrizko urratsen, horien bilakaerak eta hari erritmikoaren gaineko kontrolera iritsi artekoa. Edo, bestela, egutegiko jaiegun jakin bateko emanaldi zehatz batera zuzentzen ziren, eta kasu horietan, prestaketa kantuaren, tarareoaren edo txistuaren doinu melodikoetara luzatutako lehen aldi batean egiten zen (oso gutxitan, musika-tresna erraz batekin egokitua), eta, azken denbora laburragoan, musikariak gehitzen zitzaizkien dantzen segizioko instrumentu protagonistaren doinuei. Entsegu-espazioak dantzariak batzen zituen ilunabarreko eguneroko lan-lanen ondoren, eta kandelaren, kriseiluaren edo sebo-bolaren argi pean entrenatzen ziren (hau da, distira argi ezak egiten zuen). Maisuek eta ikasleek oin eta soin argituei erreparatzen zieten, argi artifizialaren ondorio gisa eta eguzkiaren argi naturalaren azpian proiektatutako itzal fantasmagorikoei edo ibai baten ur-hondarrean islatutakoei.

Esan bezala, musika kantatutako letrarekin banakatu, ahoskatu edo txistukatu egiten zen entseatzeko. Horiek gogoratzeko, dantza bati esleitutako kantuaren araberako sistema nemotekniko bat erabiltzen zen (letra sinpleak, ekintzarekin oso lotuta ez dauden gaiekin), eta haren melodia hasierako errimatu baten bidez ondorioztatzea edo dantza-aire osoa buruz ikastea (bai dantza labur edo luze eta erregularrentzat, bai erregularrak ez direnentzat). Horri esker, bilakaera koreografiko pautatuak (kontu-dantzak, arautuak edo puntuak) seriatzeko edo sekuentziatzeko sistema bat ahalbidetzen zen, eta banakako urratsen edo koreografia kolektiboen taldea ikasteko, errepikatzeko, hobetzeko eta barneratzeko prozesu batean oinarritzen zen. Sistematikoki egiten eta errepikatzen dira, dantzako zuzendariaren, maisuaren edo dantzari beteranoen onespena lortu arte. Dantzari beteranoek arreta handiz egiten zituzten unean uneko zuzenketak (exekuzioaren zehaztasuna eta jarreren kontrola). Denborak aurrera egin ahala, koreografia ikasteko metodologia horiek poliki-poliki eboluzionatu dute (balletaren gaitasun tekniko estrapolatuan izan ezik) edo euskal dantza-taldeetan edo antzeko beste eskola batzuetan egokituta mantendu dira.