Dantza tradizionalaren ikaskuntza ibilbidea

Pandemia betean ekin nion "hiru paragrafotan" argitalpenari, kultura tradizionaleko gaien blog modukoa sortzeko, zabaltzeko eta hausnartzeko asmoz; baita omenaldi sentitua egiteko nire amari, esparru honetara sartzeko bultzada emateagatik. Asko eta askotarikoak dira jorratu beharreko gaiak, baina, kasu honetan, galdutako edo ia baztertutako prozesu bati erreparatuko diogu: gure musika eta dantza tradizionalaren ondarea belaunaldiz belaunaldi transmititzeari. Gaur egun, gizarte-eragile berriek beren gain hartzen duten prozesua da: dantza-taldeek, ikastetxeek (irakasleak edo musika- eta folklore-eskolak), hainbat taldek (herri-dantzako ikastaroak edo "dantza plazan"), etab.

Beraz, pribilegiatutzat jotzen dut nire burua, bi transmisio-sistemak zeharkatu ahal izan ditudalako. Etxeko sukaldeko saioak: ama fandangoa eta arin-arina dantzatuz edo oinen forma lasai eta irristakor hori hartuz, punteatu edo gurutze handirik gabe, besoak edo eskuak altuera erdian, gorputzaren translazioekin batera, hatzak klaskatuz, gorputzaren eta aldaken mugimendu atseginekin. Nerabe ilusioz erreparatuz eta modu lotsatian praktikan jarriz plazetan eta erromerietan (Bizkargi, Urkiola, Artxanda San Roketik, Santa Luzia Laudion, Santa Ageda Barakaldon, etab.). Hamalau urte nituela, berandu, ekin nion dantza talde bateko ibilbide luzeari, eta dantzak "aske" egiteko beste modu bati aurre egin behar izan nion, akademikoagoa eta formalagoa (bere ahaleginak kostatu egin zitzaizkion Mariabe prestatzaile otzanari). Jakingura horrek aukera eman zidan festetan, erromerietan edo lehiaketa eta erakustaldietan zeuden forma eta estilo ugariei erreparatzeko. Esperientzia ederra!

Areatzan Amaiako ezpata-dantzaren interpretazio-potentzialari begira-begira geratzen zen lau edo bost urteko haurra, eta lotsagatik ez zen dantza-taldeetara hurbiltzen, baina abarketak abestiaren melodiaren eta letraren amaren bertsioa ezagutzen zuen. Aita zein ama Sabin Etxeko etxabeetan, militar itxurako ezpata-dantza edo arku-dantza feminizatua entseatzen ikusi zituen haurtzaroan, baina dantza taldean aberastu, zabaldu eta argitu zen gehienbat ikaskuntza. Esparru horretan, 1978 aldera, "Herriari berea dena itzultzea" erabaki zen, eta, hileko 3. igandero, herriko plazan aurresku komunitario bat egiten hasi ginen. Aurresku horren ondoren, dantzarako piezak (soltea, jauziak, mutil-dantzak, karrika-dantzak, kontra-dantzak, etab.) dantzatzen ziren, dantza ikastaro herrikoietan indartuta (gaur egun erromeriak edo dantza plazak dira). Helburua berbera da, baina eragileak eta transmisio moduak aldatu egin dira, gidoiak eskatzen du. Ondo pasa eta hurrengora arte!