Danbor eta pifano erritmoan: Alarde militarrak

Tradizionalki, populazio-nukleoak (herriak, hiribilduak eta hiriak), balizko gerra-gatazkei begira (atzerriko inbasioak eta anaiarteko gerrak) edo ordena publikoari begira, sakoneko delitu-egitateen aurrean (pirateria, hiltzaileak eta gaizkileak, matxinoak, etab.), armak berrikusteko edo herritarrak prestatu eta trebatzeko asmoz antolatzen ziren, Aldundi Nagusiek eratu ohi zituzten herrikide armatuen konpainietan. Normalean, 50 bat kideko gizonen konpainiak izaten ziren (baldintza hori bete ezean, beste herri batzuetako jendearekin elkartzen ziren), eta horiek boluntario edo ez, 18 eta 60 urte bitarteko adin-tartean ibiltzen ziren, hierarkikoki egituratzen ziren eta beren karguak izendatzen zituzten: ofizialak (jenerala, kapitaina, tenientea edo alfereza), ofizialordeak (sarjentuak eta auzoko kaboak), agindu-danborra (danborra eta pifanoa) eta zalditeriako, artilleriako, zulaketako taldea, infanteriako eta kantinako soldaduak.

Mendeetan zehar, urtero, udal mailan eta salbuespen gisa lurralde mailan, Espainian 1770 inguruan, Karlos III.aren erregealdian, erortzen hasi ziren arma erakustaldi edo alarde hauek antolatzen ziren, izan ere, hogeirenen sistema orokor bat hasten zen (zozketa bidez, bostetik bat aukeratzen zen). Eta Frantzian, 1793an, "levée en masse"a ezarri zen. 1876an, Canovas del Castilloren Foruak indargabetzeko legearen ondorioz (Alfontso XII.aren erregealdian), Euskal Herrira zabaldu zen, eta gero Nafarroara, Estatuko gazteen errekrutatzearen derrigortasuna (kintoak, soldaduak, zortziak) eta jaiotza-dataren araberako bosgarren taldekatze ezaguna, gazte-taldeek hain ohikoa dutena. 2001ean derrigorrezko soldadutzaren abolizio orokor eta aldarrikatura arte iraun zuen, armada profesionalizatu baten alde.

Orduz geroztik, eta arian-arian, ekitaldi horiek arma-alarde bihurtu ziren (publikoak, pribatuak, antzezpenak, olgetak, etab.), kargatu tradizional esanguratsukoak, nortasun lokal sendokoak eta urteko hainbat jaialditan (Elorrio, Antzuola, Irun, Hondarriabia, Tolosa, Donostia, Lapurdi, Nafarroa beherea, etab.) agertzen diren gertaera epiko (historiko edo apokrifo) handiekin lotutakoak. Hainbat garaitako armamentua, askotariko pertsonaia eta janzkera militarrak, kolore askotako entseinak (banderak eta banderak), melodiak eta musika-tresnak, era askotako parafernalia militarrak gordeta. Ez da gure esparru geografikotik isolatutako oroitzapen-elementu bat (San Juan, Korpus, Donostia, etab.), eta, aldiz, arma-geldialdi edo mairu-turkiarren eta kristauen ospakizun horietan gauzatzen dira, antzeko egituraketak dituzten beste latitude batzuetan oroitarazten direnak eta, era berean, kohesio komunitarioaren inspirazio handiko gertakari epiko eta belikoen iruditerian oinarritzen direnak, kanpoko etsai sekularren aurrean.