Maria Elena Arizmendi Amiel, euskal dantza eta jantzien ikertzailea

Donostian jaio zen Maria Elena Arizmendi Amiel, 1916ko otsailaren 1ean. Gaztetatik dantzarako zaletasuna eta euskal kulturarekiko jakinmin handia erakutsi zituen, eta 1935eko irailean, Donostiako Kursaalaren irekiera jaialdian Maurice Ravelen Boleroa dantzatu zuen berak sortutako koreografiarekin. Cristobal Balentziagak egindako soinekoa jantzita, oinutsik eta kaskainetarik gabe, "trantzean bezala" dantzatu zuen orkestrak jotako doinura. Arrakasta harrigarria izan zuen, eta Pariseko enpresa-gizon batek kontratua eskaini zion Parisera berarekin joateko. Baina amarekin geratu behar zuela eta ezezkoa eman zion.

Euskal folklorearekin interes handia sortu zitzaion, eta Jose Maria Iribarren senarrarekin batera, Euskal Herria korritzeari ekin zion magnetofonoa, argazki makina eta zine kameraz hornituta, hango eta hemengo festak eta dantzak dokumentatu eta ikertzen. Garaiko ikertzaile eta sortzailen handien adiskide zen, eta haiekin elkarrizketa eta informazio truke aberasgarriak izaten zituen: Pablo Sorozabal, Tomas Garbizu, Nicano Zabaleta, Aita Donostia, Ignacio Zuloaga, Jose de Arteche, eta Koldo Mitxelena besteak beste, eta bereziki harreman handia izan zuen Julio Caro Barojarekin.

1959an euskal dantza tradizionalei buruzko lehen hitzaldia eskaini zuen, Madrileko Ateneoan eta han eta hemen artikuluak eta lanak argitaratzen hasi zen: "Perfiles de danza", “Desintegración de la danza”, “Danza en la prehistoria”, “Romerías y romeros”, “Danza, ballet y flamenco”, “La Katxarranka de Lekeitio”, ”Una rehabilitación necesaria: la Sagar-dantza”, “Nuestro folklore en peligro”, “Corpus en Oñate”, “Irún y San Marcial”, “Mirando a Fuenterrabía”; “La Zarabanda”,”España Lipizza y la Danza ecuestre”, ”El Carnaval de Ituren”, “Espiritu de la Danza Vasca”, eta abar...

Zenbaitetan, galduta zeuden dantzak berreskuratzen jardun zuen, eta beste zenbaitetan dantza birsortu ere egin zuen, Pasaiako Batelarien dantza adibidez. Pablo Sorozabalek moldatutako zortziko zahar batean oinarrituta eta garai bateko bateleren oroitzapenetan inspiratuta egin zuena.

Hainbat zientzia eta ezagutza elkarteko kide izan zen Maria Elena Arizmendi Amiel, besteak beste Hispanic Society of America of New York, Asociación Española de Etnografía y Folklore, International Folk Music Council, Real Sociedad Bascongada de Amigos del País, eta abar...

1976an, hamabost urteko lanaren emaitza argitaratu zuen, "Vascos y Trajes" bi liburuki marduletan, besteak beste Gaspar Montes eta bere seme Jose Carlos Iribarrenen ilustrazioz hornitua, eta Julio Caro Barojaren hitzaurrearekin.

2000. urteko irailean hil zen Maria Elena Arizmendi Amiel, XVI. mendeko janzkerari buruzko lan garrantzitsu bat esku artean zuela.

Iturriak:

• Maria Elena Arizmendi Amiel - In memorian (Juan Carlos Iribarren-en webgunea)
• Lagun euskaldunaren oroigarria. Bat eta Bi. (Natalia Sadomskaya-ren oroitzapenak)