Tradizioa eta berrikuntza

Tradizioa eta berrikuntzaren inguruko iritzi trukea sortu da dantzan posta zerrendan. Abiapuntua Berrian kantari flamenko bati egindako elkarrizketa izan da, kazetariak euskal dantzak orain 100 urte bezala dantzatzen eta interpretatzen direla esaten baitu bere galderan

Josu Garatek erantzun du esanez kazetariak tradizioa=transmisioa nahastu dituela

Patxi Labordak folklorearen konzepzioan ikusten du arazoa. Folklorea argazki bat bezala ikusten duela jende askok, aldaezina. Beldurraren garai igaro dela eta experimentazioaren eta koneksioaren garia heldu dio Patxik. Agian ikasiko dugu nola tintatu bertze gauzak komeni zaigun moduan.

Josun ustez ordea Tinte berrieri lekua uzteko tinte zaharrak berreskuratu beharko genituzke lehenengo. Argazkirik egiten ez dakienak, fotoxoparekin jai dauka

Nik ere niri iritzia eman dut. Hauxe:

Nik irudipena daukat zikloka, boladaka gabiltzala euskal dantzaren munduan. Tradizioaren ondarea norberan gustura erabili, eraldatu, nahastu eta forma garaikideetara egokitzeko joera zabaltzen da bolada batzuetan. Halako batean konturatzen gara egiten ari garen horrek dagoeneko ez duela inolako loturarik eta antzik apur bat lehenagorarte indarrean izan diren tradiziozko moduekin, eta beraz, baliagarri egiten zituen ezaugarriak galduta, piperrik balio ez duela ohartzen gara. Beraz, etendako katea berregiten saiatzen gara, trakets, presaka eta sokorrista trajea jantzita. Ondorioz tradizioarekiko errespetu mistikoa nagusitzen da, baina belaunaldiz-belaunaldi tradizioaren ikuspegi hori ahultzen eta desitxuratzen joaten da. Halako batean, belaunaldi berriek ez dute erakargargarritasunik aurkitzen tradiziotzat aurkezten diren forma desitxuratu eta estatikoetan, eta bide berriak jorratu beharra sentitzen dute. Eta zikloa berriz hasten da.

XX. mendeko ibilbideak horrelako irudia eskaintzen dit niri. Gerra zibilaren ondotik erreferentzia gehienak galduta, unean uneko asmakizun eta koreografia folklorikoak sortu ziren han eta hemen. 60ko hamarkadan Urbeltzek tradizioaren haria berreskuratzearen aldeko joera ireki zuen, eta ehunka dantzari eta talde murgildu ziren bide horretatik 70 eta 80eko hamarkadetan. Erro handirik gabeko koreografiak egiten jarraitu zuten talde batzuk, baina, oro har, euskal dantzaren multzo nagusia dantza tradizionalen sustraiak aurkitu eta haiek ahalik eta zintzotasun handienarekin errepikatzera bideratu zen.

90eko hamarkadarako ahaztuta zegoen zer nolako txepelak ziren 50-60ko hamarkadetako koreografia berriak. Tradizioa ulertzeko modu hertsi eta okerrak eremu horretan bide berririk urratzerik ez dagoela pentsarazi die belaunaldi gazteei. Ondorioz, berriz ere tradizioaren azaleko ezagutzarekin koreografia berriak eta nahasketaren bila hasi dira hainbat. Nire ustez tradizioaren beraren ezagutza kaskarraz gain, tradizioa ulertzeko modu itxi eta okerraren ondorioa da guzti hori. Tradizioa ez baita aldaezina, mugiezina. Tradizioa bizia da, etengabe aldatzen ari den prozesu kulturala. Tradizioa zerbait itxi, estatiko eta aldaezin bezala aurkezten badugu, hori ez da tradizioa, hori fosila da. Eta fosilak egiten dio kalte tradizioari, ezerk egiten badio.

Tradizioa eta berrikuntzaren arteko tentsio hori ez da dantzaren mundukoa bakarrik. Alor guztietan gertatzen da. Azken bi Argia aldizkarietan adibidez euskara eta sukaldaritzari buruzko bi elkarrizketatan iritzi interesgarriak irakurri ahal izan ditugu gai horretaz. Bata Ibon Sarasola euskaltzainarena eta bestea Hilario Arbelaitz sukaldariarena. Euskara eta sukaldea jartzen duen tokietan dantza jarri eta arazo beraz ari direla ikusiko duzue.

Ibon Sarasola, Argia, 2005-01-16 Euskara ona da betiko ildoari jarraitzen diona. Guk ezin dugu hitz egin gure gurasoek, eta are gutxiago, gure aiton-amonek bezala, baina ildo berean segitu beharko genuke, ez ildoz aldatu. Aldatu aldatu behar dena, baina hizkuntzaren barrutik, nolabait. Euskara ona hori da, betidanikoa gaurko premietara egokitua. Euskara txarra da ildo horretatik atera eta horren ordez, ez osatzeko, horren ordez baizik, erdarazko esapideak, (hitzak... hor konpon) esaldiak egiteko sistemak-eta erabiltzen dituena.

Hilario Arbelaitz, Argia, 2005-01-09 Sukaldea modernizatzea oso garrantzitsua izan da, baina modernizazio horretan badago arrisku bat. Lehengo oinarriari gaur egun ez zaio garrantzirik ematen. Horretan kulpa handia dute zenbait kazetari eta zenbait komunikabidek, bide bakarra dagoela jartzen dutelako, sukalde bat bakarrik dagoela. Eta hori ez da horrela. Sukaldea oso zabala da, eta sukaldeak posible du ona izan tradizionala izanik, oraingoa izanik, gerokoa... (...) Baina gaur egun gazte askok ikusten badute aspaldiko platera bat egiten ari zarela ez diote inportantziarik ematen, eta hori pena da. Martxa honetan ez dute lehengo sukaldea ikasiko, eta lehengo sukaldea ikasten ez badute lehengo oinarria faltako da. Eta lehengo sukaldeko oinarri hori behar da gaur egungo sukaldeko gauza berri asko egiteko. Hori gabe oraingo gazteak lehengoa zer den ez dakitela geldituko dira.