Aldaerak: Gipuzkoako dantzen urratsak

Durangoko azokak dantzaren aldetik ekarri duen nobedadeetako bat Adaerak: Gipuzkoako dantzen urratsak liburu eta DVDa da. Euskal Dantzarien Biltzarrak argitaratu du Ramon Santxez-ek prestatutako Gipuzkoako dantzen sailkapena, eta Jon Maya, Aiert Beobide, Aritz Salamanka eta Nagore Indakoetxea dantzariek egindako urratsak biltzen dituen DVDa.

Ramon Santxez-ek urratsen zerrendatze batetik haratago urrats horien sailkapen bat egin du. muriskak-zorrotzak, albokoak, oin gorakoak, gurpilak, zapateatuak eta sentziloak dira Ramonek prestatu dituen multzoak, eta horietan sartu ditu Gipuzkoako urratsak. Horrelako lanak beharrezkoak eta garrantzitsuak dira, baina nire ustez proposamen bezala hartu beharrekoak dira, eta ez arau bezala. Ramon Santxez-ek garbi agertzen du bere helburua: Gaur egun egiten diren urratsetan, eta Iztuetak deskribatu zituenetan oinarrituta, urratsen sailkapen eta izendapen bat proposatzea da lan honen helburua. Dantza tradizionalean dugun arazo larrienetako bat proposamenak dogma bezala hartzen ditugula da, eta horretan erantzunkizun handia du Euskal Dantzarien Biltzarrak. Ea ideia horren transmisioan asmatzen dugun.

Bai aurkeztutako sailkatze irizpidea, sailkapena bera, eta bai hainbat urrats egiteko proposatzen den modua eztabaidagarriak iruditu zaizkit niri, bai Iztuetaren irakurketan eta baita tradizioan oinarrituta ere. Tarte bat hartzen dudanean saiatuko naiz liburu eta DVDaren irakurketa kritiko bat egiten. Oraingoan adibide bat baino ez dut jarriko.

Har dezagun txingoa, Ramon Santxez-ek ondo dioen bezala Gipuzkoako dantzen oinarrizko osagai dena. Behin baino gehiagotan entzun ditut txingoari buruzko eztabaidak, oina lurretik ez dela altxatu behar eta horrelakoak. Orpoa bakarrik altxatu eta punta beti lurrean mantentzea erabat funtzionala den urrats bat apaingarri gisa erabiltzea iruditzen zait. Ba Ramon Santxez-ek txingoa elementu dekoratibo bezala jarraitzen du aurkezten, nahiz eta salbuespenak aitortzen dituen: Gehienetan txingoa orpoa bakarrik altxatuz egiten da, eta gutxitan (sentziloan esaterako) oin guztia altxatuz da txingoa egiteko.

DVDa hartu, txingoa begiratu eta txingo dekoratiboa erakusten dute. Orpoa baino altxatzen ez duena. Bale, horrela erabaki dute eta aurrera. Baina zer gertatzen da dantzan hasten direnean? Urratsen bideoak begiratzen hasi eta hanka gora altxatzekoa begiratu dut lehenengo (Oin gorakoa izendatzen du Ramonek). Jon Maya ageri da urrats hori egiten, eta txintxo txintxo egiten du "txingo dekoratiboa". Baina dantzak osorik ageri diren atalera joanez gero sorpresa! Desagertu dira txingo apaingarriak. Jon Maya eta Aiert Beobide desafioa dantzatzen ageri diren bideoa ikustea besterik ez dago. Oina aurrera altxatzea tokatzen zaienean biek ere oin osoa altxatu dute lurretik eta urrats eder bat ematen dute aurrerantz oina ahalik eta goren eta indartsuen altxatzeko. Ez dira bakarrak, dantza guztietan berdin gertatzen da. Aritz Salamankak Abarketetan, Aiert Beobidek Agurra egiterakoan, Nagore Indakoetxeak Erribera egiterakoan. Denek oin osoa altxatzen dute lurretik eta urrats bat aurrera emanda indarrez jeisten dute beste hanka gora gora altxatzeko. Ez dago salbuespenik. Eta horiek dira Aurresku txapelketan lehen hiru postuetan sailkatu ohi diren dantzariak. Beraz, dantzari bikain horiek ez badute txingoa orpoa bakarrik altxatuta egiten, nork egin behar du modu horretan? Nik ez behintzat. Nahikoa lan bestela ere hanka altxatzen horretarako lagungarri den urratsari funtzioa kendu eta apaingarri bihurtzeko.

Izan ere, horixe da nire ustez txingoarekin egiten ari garen akats nabarmenena. Erabat funtzionala den urratsa apaingarri bihurtu nahi izatea. Eta erabat funtzionala da txingoa erabili egiten dugulako, batzuetan hanka ahalik eta goren altxatzen laguntzeko, eta oro har, inertzia hausteko.

Uste dut aukera ona zela liburu-dvd hau dantzarioi txingoa funtzionala dela gogorarazteko eta oin osoa lurretik konplexurik gabe altxatu dezakegula esateko. Galdutako aukera nire ustez, eta berriz ere ia inork ere errespetatuko ez duen (errespetatzen duena alper lanean ariko da) proposamena egiteko. Txingoarena adibide bat besterik ez da. Lan horretan proposamen eztabaidagarri asko daudela esateko adibidea. Esan bezala, tartea hartzen dudanean egingo dut liburu-dvd honen irakurketa kritiko bat eta konpartituko dut, denon iritziak jaso eta eztabaidatzeko.

Horregatik azpimarratu dut hasieran honelako lanak proposamen bezala aurkeztearen garrantzia. Dantzari askok arautzat hartuko ditu horko esanak eta beste hainbat urtetan ganorazko txingo bat egin eta gaizki egin duzu bezalako pellokeria talibanak entzuten jarraitu beharko dugu.

Bukatzeko aipatu nahi dut bai liburuaren eta bai dvdaren edizioa nahiko kaskarra dela. Hau da, liburua pobre samarra da formato, paper, maketa eta ilustrazio aldetik, eta DVDa berriz, oso traketsa da erabiltzeko, hasierako sarrera saihesteko modurik ez du eskaintzen (lehenengoan ikusteko ondo dago, baina urrats bakar bat konsultatzera joan nahi duzun bakoitzean beti txapa hori ikusi beharrak ez du zentzurik), nabigazioa nahiko deserosoa da, eta dantzarien irudi batzuk oso kalitate txarra dute (planoak erreta, e.a.). Hala ere, poztekoa horrelako lan bat plazaratu izana eta noski denok erosi beharrekoa, ikusteko, ikasteko, aztertzeko eta kritikoki erabiltzeko.

Argitalpenen azalak eskaneatzen ditudanean (Durangotik poltsak beteta etorri ginen eta denbora beharko dugu dena prozesatzen joateko) jarriko dut fitxa dantzan.com-en argitalepenetan.

Bitartean, hemen duzue argitarapenari buruz DVk ateratakoa: Gipuzkoako dantzen urrats guztiak liburu eta DVD banatan bildu dira lehenengo aldiz