Mendi Alde: Elgeta gogoan II

Mendi Alde taldeak, aurreko koreografietan bezala, bere lana bi zutabe nagusiren gainean egin du: batetik, ingurune tradizionalean errotuta dagoen musika aukeratzen du, eta, bestetik, hori euskal kulturarekin lotzen duen arrazoia adierazten du.

Iker Goenagaren musika duen koreografia berri honek ez du inprobisaziorako biderik ematen, ez dituelako dantza tradizionalaren urrats eraldatuak edo ez hain eraldatuak erabiltzen. Helburua, ordea, urrats eta figurak estilo berri batekin finkatzea da, dantza tradizionalaren funtsa errepikatu gabe mantenduko duena eta, aldi berean, pertsonaiaren historia edo bere ingurunea gogora ekarriko duena. Iker Goenaga trikitilariak Jacinto Rivas Sanz gogoratzeko partitura konposatu zuen eta horixe da dantza honen koreografia sortzeko musika-oinarria.

Musika-omenaldi horrek trikitilarien belaunaldi bat ekartzen du gogora, eta, bereziki, Jacinto Rivas, musikaltasunean aniztasunaren maisua eta bere abestien sortzailea. Jacinto Rivas, guztiok “Elgeta” ezizenaz ezagutzen duguna, oso trebea zen trikitixa jotzen eta ezin hobeto ezagutzen zituen instrumentu horren sekretu guztiak. Hori dela eta, “Larrinahga Guerrini” akordeoi markaren sortzailea zen Marcelino Larrinagari laguntza eskatu zion instrumentuari botoi gehiago ezartzeko,
gaur egun euskal trikitixaren soinu partikularraren ezaugarri diren tonuak sortuz.

Euskal Herriko Trikitixa Elkartearen argitalpenei eta Koldo Izagirre historialariaren lanari esker, Jacinto Rivasen historia ezagutu dugu edo, hobeto esanda, Jacinto Maria Rivas Sanzena, horixe baitzen amak jarri nahi izan zion izena.

Donostiako hondartzetan, dantza-aretoetan frantziar modaz gozatzen zen tokian, bizitza hobearen bila zebiltzanen pobrezia- eta immigrazio-drama ere bazen. Maria Sanzek, 32 urte bete zituen egunean, umea umezurztegi batean utzi behar izan zuen, ez baitzeukan ezta jateko ere. Hain bizitza gogorra izan zuen
Maria umea berreskuratzen saiatu zen arren, Elgetaren patua Intxuzabal baserriarekin zegoen lotuta, adopziozko amarekin. Bergaran zegoen baserri horretan familia berriaren koinatu bat bizi zen, eta, antza denez, horrexek eman zion akordeoi diatonikoa. Akordeoi horretan bizitza osoa markatuko zituen notak behin eta berriz errepikatuko zituen.

Elgeta Eibarrera joaten zen Miguel Sagastume aitarekin ikastera (Urkiko magoa), eta Eibarren armada errepublikarrarekin parte hartu zuen gerran. Santoñan eta Cadizen egon zen preso, eta gerraren ostean eskola sortu zuen trikitixari zion grina dela-eta, baina garaiak aldatu egin ziren, eta Elgeta Donostian ibili zen, trikitixa bizkarrean zuela, alde zaharreko tabernetan jotzen.

Badirudi koreografia dantzaren hasieraren zain dagoela, urruneko baserri batetik haur batek errepikatzen zuen soinua entzunez, guraso biologikoek inoiz entzun ezin izan zutena.

Goenagaren musikak koreografiaren lehen zatia markatzen du, lehen Udal errepublikanorako bidea markatzen duten urratsekin, eta Eibarko erromerietan, Martuteneko zelaietan edo Donostiako dantza-areto modernoetan izaten zen giro eta dantzaren inguruko itzuliekin biltzen du.

Koreografiaren bigarren atalak gizonak eta emakumeak banatzen ditu, estatu kolpean gertatu zen bezala, eta gero berriro biltzen ditu Elgetak, gerraren ostean, baserriz baserri irakasten zuen musikaren esku.