La idea de resucitar el "Olentxero" del sacerdote separatista

Olentzero poliziaren jomugan ibili zen 1940ko hamarkadaren bukaeran. Haurren bahiketa eta hilketagatik? Ez! Izan zitekeen, Olentzerok umeak zakuan sartu eta itsasora ematen zituela, edo igitaiarekin etortzen zela umeei lepoa moztera esaten baitzen. Baina, ez, polizia atzetik izan zuen gazteen artean "sentimendu separatistak zabaltzeagatik".

1949an Donostiako Polizia Komisaldegiak Olentzerori buruz eginiko txostena argitaratu du Gipuzkoako Probintziako Artxibo Historikoak. Festa honen tradizioa galdua zela eta 1947. urtean berreskuratu zutela dio poliziak. 1948an Olentzero-eske ugari izan zirela kontatzen du:

los grupos que recorrieron San Sebastian portando cada uno el muñeco que lo representa, fueron más numerosos, haciéndose cuestaciones que dedicaban a fines benéficos. Vestían todos los trajes regionales y se entonaban constantemente canciones vascas, cuyo contenido desconocemos por ignorar este idioma.

Poliziak lanak zituen nonbait olentzerolarien kantak ulertzen. Azkenean, festa baimendu zuen Gobernu zibilak, baina zentsura pasatu behar izan zuten, hau da, Olentzero antolatzeko batzordeak baimen-eskaera bidali zuen Gobernu zibilera eta eskaera horretan kalejiran abestuko zituzten kanten letrak jaso behar izan zituzten, gaztelerazko itzulpenarekin batera.

Adibidez:

"Olentzero" cabeza grande
dotado de entendimiento
anoche bebió
un pellejo de diez arrobas

Donostian Olentzeroren kalejira antolatzen eta akuilatzen zebilen Aita Otaegi "fitxatuta" zeukan poliziak itxuraz: "Este sacerdote es un conocido separatista". "Olentxero" berpizteko helburu bakarra abertzaletasuna eta separatismoa gazteengan zabaltzea dela idazten du poliziak:

Repetidamente se ha indicado la táctica adoptada por los separatistas para inculcar en la juventud estos sentimientos, y que no es otra que la celebración de actos folcloritos de carácter vasco con los que se inspiran sentimientos de un agudo regionalismo que abriran, más tarde, las puertas del separatismo, fin único que persiguen los dirigentes de estas actividades.

Basarri kate motzean

Txostenaren lehen eta zati handiena "Olentxero"ri eskainitako atalak hartzen badu ere, ondoko atalek ere badute mamirik. Inazio Eizmendi Basarri bertsolari, kazetari eta idazlea poliziak oso gertutik jarraitzen zutela erakusten du txostenak, jatorrizko bekatua ("Procede del campo nacionalista") baitzuen eta haren joan-etorriak eta harremanak arriskutsutzat ("se le ha visto en contacto con conocidos separatistas") baitzituzten. Baina euskaraz ez jakiteak itsu uzten zituen poliziak frankistak: "durante más de media hora estuvo hablando y cantando en vasco. Ignoramos qué dijera, pero  la charla fué esmaltada de "Donostyas", "guipuzkoa", "amatchos", "aitachos", etc...

Espainiaren etsai diren apaizak

Zenbait komentu eta elizetan apaizek maiz mezak euskaraz ematen dituztela haserrea darie poliziei eta apaiz horiek Espainiaren etsaitzat jotzen dituzte:

SACERDOTES QUE HACEN CUANTO  DAÑO PUEDEN A ESPAÑA.- Esta es una desgraciada realidad, de todos conocida, sobre la que no es necesario insistir por archisabida. Son legión los Sacerdotes vascos separatistas que nor prestan el más mínimo calor a los postulados del Movimiento, y procuran, con su indudable influencia, mantener vivo los sentimientos contrarios a la Patria.

Polizia Komisaldegiko txostena: Olentxero (pdf)

Gabon-kanten itzulpenak:

• Olentzero eta artzai buru zuri bi (pdf)

• Eguberri berri eta ator ator mutil (pdf)

Iturria: "Olentxero" arriskutsuaren etorrera 1947.urtean (Gipuzkoako Probintziako Artxibo Historikoa, 2023-12-21)