Dokumentuaren akzioak
Maritzuli konpainia - Neguko Jaiak: Euskal Jantziak / Costumes Basques
Iñaki Zugasti
Neguko Jaiak - Hartzaren Aroa
2017ko azaroaren hamaikan (11/11), Europa osoko Neguko Festen hasiera den San Martin eguneko erreferentziarekin eta Biarritzeko Kasinoaren eremu ederrean Claude Iruretagoyenak (Maritzuli Konpainia) erakusketa ederra eskaini zion Biarritz eta Euskal Herriari.
Bertan ihauterien eta neguko festen arteko erreferentziak erakutsi zizkigun, beraiek diseinaturiko jantzien bidez.
---
Le onze de novembre de 2017 (11/11), dans le élégant cadre du Casino de Biarritz et utilisant la référence du jour de la Saint Martin où commencent dans toute l’Europe les Fêtes d’Hiver, Claude Iruretagoyena (Maritzuli Konpainia) a montré à la ville de Biarritz et à tout le Pays Basque une belle exposition.
Par la moyenne visuelle des costumes traditionnels conçues et manufacturés par eux, ils nous dévoilent les relations entre les carnavals et les fêtes d’hiver.
---
Argazkiak: Iñaki Zugasti
IZENBURUA
Euskal Jantziak / Costumes Basques
Cortèges – Carnavals et Mascarades / Segidak – Ihauteriak eta Maskaradak
ERAKUSKETAREN EGILEAK
Euskal Jantziak / Costumes Basques
Claude Iruretagoyena & Cie (Maritzuli Konpainia).
Cette exposition a été réalisée par / Egile eta babesleak
La Compagnie Maritzuli Konpainia …
Avec le soutien …
… du Centre Choréographique National d’Aquitaine en Pyrénées Atlantiques
… et du Malandain Ballet de Biarritz.
CARNAVALS – IHAUTERIAK
XII eta XIIIgarren mendetik aurrera urtearen bi aroen arteko baloreen konfrontazioa finkatzen dira.
Alde batetik ihauteriak ikuspegi koipetsua, haragikoia, mozkortia, oparia eta lizuna erakusten digu.
Beste alde batetik garizumak ikuspegi gihartsua, arrainjalea, neurritasunezkoa, gaztea eta barauzalea zabaltzen du.
Eliza kristauak VIII-garren mendean inguruan ezarri zuen garizuma eta Aste Santuaren aurreko 40 eguneko epea mugatzen duen latinezko hitzetik dator hitza (Cuadragésima). Epe horretan elizak hainbat jaki eta sexu harreman mugatzen zituen.
Erakusketa honetan beste angelu batetik nahi izan dugu ihauteria aurkeztu, eliza kristauak pixkanaka ezkutatu duen antzinako ikuspegitik, alegia. Mundu osoan, nahiz Europan, nahiz munduko beste txoko askotan topatu genezakeen karnabaletako aztarnetan eragin handia izan duen ezkutatze prozesua izan da.
Udazkena aurrera doan heinean ospakizun ugari dago, gaua luzatzearen prozesuarekin batera festa hauek neguaren solstizioaren ondoren etorriko den aro berria iragartzen dute.
Claude Gaignebet dioen bezala, dantzen, diru-bilketen eta mozorroen garaia da: animalien, basatien eta sexu edo edade aldaketa erakusten duten jantziekin. Dibertimendu hauetan gazte ezkongabeak ibiltzen ziren gehienbat.
Labur biltzen esan dezakegu ihauteriak, zentzu zabalean, prestatzeko denbora tarte zabal bat hartzen duela. Prestatze-tarte hori errito eta ekintza alaiez beteta dago, zikloa ixten duen azkenengo paroxismora heldu arte: Astearte-inautea.
Tarte hau urtearen “ziklo-partadera” bezala ikusi behar da. Sasoi hori eskerrak emateko, birsorkuntzarako eta zaharberritzeko garaia da. Eric Gilik dioen bezala “ … neguaren lotaratze prozesuari amaiera ematen dion landaren izerdiaren eta natura-bizitasunaren itzulera …” da.
Hau dela eta garai honetan hainbat kultu berriztagarriak topatu ditzakegu, hala nola: hildakoen arima-lasaitzekoak, andereen emankortasuna esnatzekoak edo udaberri eta natura pizgarriak. Astearte-inauteko apoteosian bukatzen diren neguko maskaradak, ilargiaren egutegi zaharrean oinarritutako erritoak dira, non urte berri batean sartzeko unea ospatzen zen. Horregatik Astearte-inautearen kokapena ilargiari lotuta dago, neguko solztizioaren bigarren ilbeteari jarraitzen dion lehenengo ilberria delako alegia. Beraz, jai hauek naturari eta zeruari begira zeunden antzinako herritarren sinesmenei loturik daude.
Ondorioz, gure ikuspegian neguko jaiak eta ihauteriak urtearen banda den denbora tarte bateko antzinako sinesmenak eta errituen seinaleak islatzen diren adierazpenak dira. Sasoi hau giza harremanetarako praktikak zabaltzeko sasoi egokia izaten da, esate baterako orduantxe izaten ziren gazteek erkidegoan partaide sartzeko giza ekintzak.
San Martin ezpadadantza. Le periode commence / Neguko Jaiak martxan jartzen dira
Le 11-11, le jour de la Saint Martin, l’ours va dormir à sa caverne. / badoa hartza bere lezezulora lo egitera
Erakusketaren argazki orokorrak.
Cavalcades - Kabalkadak
---
Entsenaria – Porte drapeau
Kottilun gorri
Ponpierrak
Besta gorri
Kaskarrotak
Jaun eta andere
Makilaria – Tambour major
Zapurrak – Sapeurs
Oilarrak – Coqs
Andere xuri – Dames blanches
Basa andere – Dames sauvages
Bolantak – Volants
Mascarades - Maskaradak
Txerreroa
Gathuzaina
Kantiniersa
Zamalzaina / Homme-jupon
Entsenaria / Porte drapeau
Jaun eta andera
Laborari - laborarisa / Couple paysan
Buhameak - Bohémiens
Kauterrak - Chaudronniers
Maka beltza / Maquerelle
Xorrotxak / Rémouleurs
---
Dokumentuaren akzioak
Erantzun
