Ahomentan

Elkarrizketa ez da euskaraz hasi, beste lengoaia batean baizik: gorputzaren hizkuntza unibertsalean. Borobilean jarri, eta dantzan hasi dira. Jauzi bat, elkarrizketatuak eta elkarrizketatzailea elkarrekin dantzan, elkarri begira. Irriz. Gero etorri da hitza. Mingaina dantzan jarri dute Jon Maiak eta Oier Araolazak, Euskal Herriko dantzaren nondik norakoez luze mintzatzeko.

Dantzagunean izan da hitzordua, dantza ikaskuntza eta sorkuntzarako Gipuzkoako gunean. Horren kudeaketa lanetan ere badabil Araolaza. Metro gutxira Lekuona dago, itxita. 2013ko planen arabera, arte eszenikoen sorkuntza fabrika beharko luke, eta han legoke Dantzagunea. Baina alderdien joko politikoak bertan behera utzi du asmoa. Oso gertu da ere Niessen kulturgunea, Maiaren lantoki nagusia: Kukai eta Errenteriako dantza eskola daude han. Dantzaz konpainiaren entseguaren gerizpean egin da solasaldia. Toki aproposa dantzan hasteko.

Elkarrizketaren jarraipena da oraingo hau.

OIER ARAOLAZA: Bai, zalantzarik gabe. Nik uste dut dantza badela komunikazio lengoaia, eta, hain zuzen, guk hirurok badugu hitza gure arteko komunikaziorako eta badugu dantza. Beraz, elkarrizketan lehentxoago hasi gara: dantzan.

JON MAIA: Sarritan hitzez azaltzen ez diren horiek, edo definitzea gehiago kostatzen zaigun hori ekintzen bitartez agerikoago gertatzen da. Dantzan ari garenean, islatzen dira gure ideiak, gure izateko modua eta bakoitzak komunikatu nahi dugun hori.

Borobilean gainera, konplizitatea sortzeko moduan.

J.M.: Muga asko hausten dira. Borobil moduko formazio horretan, etengabeko zubiak zeuden gure artean. Horrek sortzen du feeling bat, komunikazio bat, elkarri begiratzea, konplizitate bat... bakoitzak bere moduan, baina denak elkarrekin egiten ari garen zerbait. Horrek asko adierazten du.

O.A.: Kasu honetan, bereziki, zuk zeuk elkarrizketatzaile gisa borobil horretan gurekin dantza egiteak esanahi handia dauka. Horrek adierazten du elkarrizketako beste osagai bat zarela.

Jagoba Manterola / Argazki Press

Biak dantzariak zarete, eta biek egin duzue kazetari lana. Horrek badu eragina dantzan jarraitu eta zeuen burua dantzari gisa definitzeko?

O.A: Informazio zientziak izan ziren lehen pausoa zerbait ikasi nahirik, baina ez horretan jarduteko bokazioa neukalako. Bigarren kurtsoan soziologian matrikulatu nintzen, zientzia politikoetan, karrera bukatu eta historia egitera joan nintzen, antropologiara... Gero bizitzak kazetaritzaren inguruan mantendu nau luzaroan, eta uste dut komunikaziorako gogoa edo grina badagoela horren atzean. Nahiz eta kazetaritza bokaziotzat ez izan, komunikazioa bai, hori niretzat bokazioa izan da.

J.M: Nik bokazio izan dut, eta erabat sinetsita nengoen kazetari izan nahi nuela. Oso gustuko lana izan dut. Egia da ere nire dantzari bokazioak jan egin duela barnean dudan kazetari txiki hori. Uste dut badaukala harremana. Dantzaren arloan proiektuak sortzen ditut istorioak kontatzeko. Kazetaritzan ere badago lan hori.

Haur eta gazteak

Dantza tradizionalean txikitan hasi zineten. Oso ohikoa da haurrak dantzara eramatea. Hala ere, gero bada jende gutxi dagoen ustea, batik bat mutil gutxi. Kontzeptu kontrajarriak dira. Nola liteke?

J.M: Gutxi edo asko kontzeptua oso erlatiboa da. Alde batetik, uste dut dantza tradizionalaren infantilizazio handia dagoela. Hau beste alor batzuetan ere gertatzen da: zer polita geratzen den umea kantuan, dantzan, bandan jotzen... baina sinistu gabe jarduera horretan bide bat egin dezakeela. Familiek hartzen dituzte aktibitate hauek denbora-pasa, eta horrek eragina dauka. Gutxi kontzeptuari buruz, ez dakit gutxi den edo izugarri asko dantzan dabilen jendea. Garai batean dantzan ibiltzen zen jendea dantza taldeen inguruan bakarrik zebilen, eta gaur egun dibertsifikatu da, eta proiektu oso ezberdinak daude. Bestalde, zergatik ari dira gazteak dantzan? Umea dantzara eramatea edo gazte batek erabakitzea dantzan jarraitzea, kanpo eragin guztiek kontrakora eramaten zaituztenean, mirari bat da.

O.A: Nik larritasuna ikusten diot generoaren bereizketari. Hor nabarmen ari gara okerrera egiten. Gero eta estereotipatuagoa eta goiztiarragoa da umeen genero identifikazioa: beren buruarena eta gizarteko jardueren sailkapena. Ondorioz, dantza geroz eta femeninoagotzat hartzen dute. Dantza unibertsala da, kultura eta genero guztiak historiako epe guztietan dantzatu dira, eta gizonak mundu hori alde batera uzten eta galtzen ari dira. Horrek kalte larriak ditu gizarte osoarentzat. Kantitateari dagokionez, inork badaki zenbat jende ari den dantzan gaur? Eibarren, 25.000 biztanle, futbola da jaun eta jabe, eta astero mila lagun daude dantzan. Euskal dantzan, balletean, garaikidean, hip hopean, erretiratuen dantzaldietan... Baina bereziki emakumeen artean du indarra, eta gure gizarte maskulino eta matxistak ez dio baliorik ematen.

«Dantza unibertsala da, kultura eta genero guztiak historiako epe guztietan dantzatu dira, eta gizonak mundu hori alde batera uzten eta galtzen ari dira. Horrek kalte larriak ditu gizarte osoarentzat» Oier Araolaza

J.M: Uste dut gizartearen krisi oso bat adierazten duen adibide ona dela. Badirudi gizarte oso aurrerakoi eta aurreratu batean gaudela, baina honek guztiz kontrakoa adierazten du. Ni 6 urterekin hasi nintzen dantzan, eta inoiz ez naiz arraroa sentitu. Baina gure belaunaldikoen seme-alabek «dantza neskena da» eta halakoak jasaten dituzte. Azaletik lantzen dira balioak, eta soilik makillajerako.

O.A: Nire semeak 9 urterekin presio soziala sentitzen du mutila izan eta dantzan ari delako. Horretan, gizarte gisa, atzera goaz. 

Matxismoa

Hor paradoxa. Dantza emakumeen aferatzat hartzen da, baina gizonek monopolizatu dugu, adibidez, dantza tradizionaletan.

O.A: Ez bakarrik tradizioz. Hemen hiru gizon gaude, eta edozein dantza estilotan ere...

J.M: Portzentajeen arabera ikaragarria litzateke emakumeen nagusitasuna gizonekin alderatuta dantza estilo guztietan. Baina dantzako nazioarteko hamar figura esan beharko bagenitu...

O.A: Bederatzi gizonezkoak.

Beraz, kristalezko sabaia ez dago soilik gizonei egokitutako jarduera eta roletan, emakumeei atxikitakoetan ere badago?

O.A: Nik esango nuke kristalezko sabaia gainditutako metafora dela. Bat: kristalezkoa zen ikusezina zelako, eta ikasi dugu hori ikusten. Bi: kristalezkoak pentsaraz diezaguke hauskorra dela, eta oraingoz ez dugu asmatzen hausten. Are gehiago, sendotzen jarraitzen dugu eremu batzuetan. Gizarte oso matxista eta misogino baten beste adibide bat besterik ez gara. Elkarrizketa hau planteatzen den momentuan neure buruari egiten diodan galdera da: berriz ere gizonezko pribilegiatuaren rola jokatu behar dut emakume bati ahotsa estaliz? Eta bai, hori egiten ari naiz. Horrekin lehen mintzagai izan dugun gaia datorkit burura. Dantza oro har feminizatuta dagoenez, behar ditugu gizonezko irudiak. Kontraesan horretan irabazten du matxitoak. Eta hemen gaude.

J.M: Era berean, generoaz ari garenez, lekuan lekuko tradizioetan tradizioa erabiltzen da aitzakia huts moduan. Diskurtso hori guztia faltsua da erabat. Erantzuten dio gizarteak duen behar bati, gizartea generoaren arabera zatitzeko. Hitz egin dezagun pertsonez eta kito, eta ez gizon edo emakumeez. Ez ditzagun egoerak makillatu. Zenbatetan gertatu zaigu: «Etorri dantzatzera, baina etorri neska batekin». Zertarako, zure egoera makillatzeko? Noski, emakumeak behar du presentzia bat toki guzti-guztietan, naturala delako, baina benetakoa izan dadila, ez kuotak betetzeko. Orain diskriminazio positibo horren beharra dago, eta egin behar da, baina hitz egin dezagun pertsonez, eta gainditu dezagun genero zatiketa.

O.A: Nik uste dut diskriminazioa dagoen bitartean maltzurra litzatekeela generorik gabeko planteamendu bat.

Jagoba Manterola / Argazki Press

J.M: Tamalez, badira emakumearen presentzia sustatzea beharrezkoa diren eremuak, baina, dantzaren kasuan, gizonezkoen presentzia berdintasunaren aldeko aldarrikapena ere izan daiteke. Adibidez, Oskara ikuskizunean bost gizonezko ditugu oholtzan; unean uneko egoera bati erantzuten dio, eta mutiko edo guraso askorentzat eredu ere izan daiteke. Zenbat aldiz galdetu digute honi buruz? Heldu diezaiogun genero gaiari, baina benetan.

O.A: Ez daukat hain argi zuen kasua unean unekoa denik, hau berau ez den bezala. Uste dut gure ibilbideak ere oso baldintzatuta daudela gure generoagatik, eta ez dela kasualitatea euskal dantzan dantzarien gehiengoa emakumeak izatea, baina koreografo, irakasle, zuzendari... hau da, ardura eta botere postuetara joanda, gizonezkoak aurkitzea. Hori ezin dugu naturalizatu. Ni, behintzat, gizonezko pribilegiatu gisa, behartuta sentitzen naiz etengabe posizio pribilegiatu hori kolokan jartzera. Edozein lanetan ez naiz izan inguruan nituen emakumeak baino hobea. Hala ere, arreta handiagoa eskuratu dut.

Dantza tradizionalean trataera ezberdina eman zaio emakume eta gizonari, baina klasikoan ere bai... Norberak baditu bere rolak edozein dantzatan. Dekonstrukzio bat beharrezkoa da?

O.A: Argi eta garbi. Ari gara, baina bide luzea daukagu egiteko. Dantzan, baita balletean ere, hainbatek egina dute maila akademikoan batzuek, praktikoan beste batzuek, baina gutxienekoa da; oro har, nagusi jarraitzen duen estereotipoa klixea bera da, muturrera doana. Euskal dantzak azken ehun urteko ibilbidean egin duen hutsik larriena dantza klasikoaren eredua erreproduzitu nahi izatea izan da, besteak beste, orain erabat barneratuta dauzkagun genero estereotipoak ekarri dituelako.

J.M: Tamalez, gizartean nagusitzen diren ereduak dira eredu estereotipatuak, ez dantzan bakarrik. Bide txiki asko egin dira, baina orokorrean nahiko ikusezinak izan daitezke. Badaude bide oso interesgarriak agertokietan, aretoetan, plangintzetan...

Tradizioa eta sorkuntza

Biak hasi zineten dantza tradizionalean, baina bide ezberdinak hartu dituzue. Zerk eraman zaituzte bat edo beste hartzera?

O.A: Euskara nire ahozko hizkuntza dudan bezala, euskal dantza tradizionala dut nire gorputz bidezko hizkuntza. Ingurutik naturalki jaso dudana, baina militanteki ere defendatzea, lantzea eta garatzea hautatu dudana, gure herriaren eta kulturaren ezaugarri nahitaezkoa iruditzen zaidalako. Horien bidez komunikatu dezaket komunikatu daitekeen guztia. Ase eta motibatzen naute. Hainbeste dut bi horietan, euskaran eta euskal dantzan, ikasteko, gozatzeko eta kontatzeko, ezen ez baitaukat ez beharrik, ez astirik beste sorotan sartzeko.

J.M: Ni dantzaria naiz, batez ere dantza tradizionalekoa. Ez dut inoiz utzi, badelako lurrean egoteko modu bat, zentzu askotan: dantza arloan, maila pertsonalean... Dantza ikuskizunak edo konpainia klasikoak, neoklasikoak edo garaikideak ikusten nituenean hartxo bat nuen, ez dena batere originala, ez bakarra, baina jakin nahi nuen motxilan nuen hori beste testuinguru batzuekin harremanetan zer bihur zitekeen. Munduan asko dauden konpainia garaikide horietako bat izan daiteke Kukai, eta bereizgarria da bere proiektuak abiatzen dituenean iturri nagusia dantza tradizionala dela. Niri oso aberasgarria zait, batez ere aukera ematen didalako arakatzeko, ikasteko, eta, nazioarteko koreografoekin lan egiten dugunean, bateratze hartan, hainbat agertokitan jarri dugulako euskara, eta gure nortasunaren parte bat, oso forma eta estetika ezberdinean.

«Bada garaia zementutik harago benetako proiektuak eraikitzeko, mamia dutenak, eta herri honen etorkizuna ziurtatu dezaketenak. Gure sektorea aurrera egiteko modua da kultur politika sendo bat izatea» Jon Maia

Ez zenuen aski dantza tradizionalarekin?

J.M: Ez da ez nauela ase, baizik eta gustuko dudala bestea ere. Ez dut inondik inora uste bi bideak kontrajarriak direnik. Elkar aberastu dezakete, eta beharrezkoak dira biak. Bata bestea gabe hankamotz egongo ginateke panoraman.

Bada eztabaidarik gai horrekin. Bi lengoaia nahastu daitezke?

O.A: Bai, nik askatasunean sinisten dut. Bakoitza aske gara gustuko edo behar duguna egiteko. Ez diogu inori minik edo kalterik egiten horrekin. Garai batean oso kateatuta ibili ginen eztabaida horietan, baina iruditzen zait oso lotuta daudela dantzaren parte espezifiko eta mugatu batekin: ikuskizunarekin. Askotan gertatzen zaigu, ez bakarrik dantzan, ikuskizunaren mundua identifikatzen dugula jarduera osoaren erakusgarri gisa. Baina, zenbatek dute lotura ikuskizunarekin?

J.M: Nik lengoaien topaketan sinesten dut, eta uste dut jardun hau historian zehar ohikoa izan dela. Posible da, bizitzan eta artean orokorrean.

Horri loturik dago sorkuntza. Batzuek tradizioarekin kontrajartzen dute. Araolazak esan izan du tradiziorik gabe ez dela sorkuntzarik. Zer da sorkuntza?

O.A: Iruditzen zait badagoela sorkuntzaren inguruko lilura mediatiko bat, oso puztua, eta sorkuntza zer den edo zer ez den sailkatzeko erabiltzen diren irizpideetan ez dut sinesten inondik inora. Garbi dut ez dela existitzen sorkuntzarik tradiziorik gabe, horrek esan nahiko lukeelako hutsetik abiatzen garela, eta hori ezinezkoa zaigu. Beraz, sorkuntza ez da besterik baizik eta aurretik egin, ikusi, ezagutu eta bizi izan ditugun materialen beste antolaketa bat. Hori etengabe egiten ari gara alor guztietan. Azkenean, kontzeptu joko bat da, oso zingiratsua, bakoitzak kontzeptu horri aitortzen dion definizioaren arabera, esaten diren gauzak erabat ezberdin ulertzen direlako.

J.M: Horrela da neurri batean, baina izendapen kontua izan daiteke. Uste dut hitz horrekin ulertzen dugula zertaz ari garen.

O.A: Nik uste dut gizarte mediatiko batean gaudela, eta etiketak erabiltzen ditugu gure produktua merkatuan saltzeko. Hori da tradizioa eta sorkuntza gaur egun.

J.M: Komunikabideetan eta alor guztietan. Soziala etiketa bat da.

Jagoba Manterola / Argazki Press

O.A: Kontzeptu edo definizio gerra, edo posizionamendua, nik ikusten dut. Ikuskizunaren merkatuan jokatu nahi baduzu, kasu batzuetan elementu horiekin jokatuko duzu, hortik kanpo ez duzu horretarako interesik. Ni normalean ez nagoenez hor...

J.M: Seguru nago ikuskizunaren esparruan egon gabe ere, zure egunerokoan etiketa horien arabera jokatzen ari zarela.

O.A: Etengabe.

J.M: Hori zu, ni eta denak.

O.A: Eta ahal dela norberaren mesedetan erabili. Behin tradizio bat abiatu genuen, eta saldu genuen sorkuntza bat. Kontraesanarekin jokatu genuen. Etiketak erabili ditugu saltzeko.

J.M: Edo kalifikatzeko, edo errazago zaigulako definitzeko.

Lehia

Maia, zuk badituzu hainbat txapel; Araolazak ez du parte hartu txapelketetan. Zertarako balio dute txapelketa horiek?

J.M: Urte batzuetan burua hor jarrita izan nuen, horretarako egin nuen lan, baina gaur egun ez diot zentzu handirik ikusten lehiaketa formatu horri. Alde positiboa izan zitekeen prestaketarekin dantzarien maila eta motibazioa handitzea, edo bere oihartzunagatik dantzaren gaia mahai gainean jartzea, komunikabide eta erakundeetan presentzia lortzea, dantza tradizionalaren motorra martxan jartzea... baina ez da hala. Oraingo ereduak aniztasunaren aurka egiten du.

O.A: Nik uste neurriz gaineko oihartzuna eman zaiola kontu horri, elkarrizketa honetan agertzeko ere. Beste espezialitate batzuetan funtzio espezifiko bat jokatzen dute; kasu batzuetan audizio ireki baten modukoak dira. Euskal dantzan, esango nuke frankismoaren ostetik erabat anakronikoak direla. Segur aski orain 20-30 urte bete zuten funtzio apur hori ere galdu dute, tranpolinarena. Oso gutxirentzat izan dena, gainera. Garai jakin batean balio izan dute izen batzuk zirkulazioan jartzeko, baina hori ere bukatu zen.

Jagoba Manterola / Argazki Press

Dantzari gazteen pizgarri izan daitezke? Formazio teknikoa hobetzeko bidea?

O.A: Nire objekzioa horrekin da, txapelketak diseinatuta dauden bezala, formazioa baino deformazioa egiten ari dela dantzariekin.

J.M: Batzuetan onartzen duzun bidesari bat izan daiteke.

O.A: Baina de facto funtzionatzen du araua ezartzeko. Trikiti eta bertso munduari erantzun nien hor nuela kezka: txapelketa aniztasunaren kontrako tresna beldurgarri moduan. Bertsolaritzan albo kaltea asumituta daukate. Hori ez nuke inondik inora nahi dantzarentzat.

Arretarik gabe

Dantza tradizionaletik izaten da kexa bat: hedabideen eta instituzioen arreta ez dela haiengan jartzen, eta bai bestelako adierazpenetan. Baina dantza da kultura adierazpideen artean bazterrean geratzen dena...

J.M: Eta kultura da bazterrean geratzen den adierazpena. Hortik hasiko nintzateke: hain urria da hasiera. Askotan sartzen gara debate honetan, eta ari gara eztabaidatzen miseriarik gorrieneko apurrak nola banatuko ditugun.

Dantza zergatik dago bazterrean, eta, horren baitan, bazterrerago dantza tradizionala?

O.A: Neurri handi batean sektoreak berak bere burua saltzeko eta lobby moduan jokatzeko duen gaitasun eskasaren ondorioz, lotuta dagoela, oro har, gure sektorean dantza tradizionalari buruz daukagun ezezagutza handiarekin. Komunikabideak erabat lotuta daude lehen aipatu dugun sorkuntza kontzeptuari, eta hari lotutako beste bati: berria. Berri etiketapean ez datorren ia-ia ezer ez da aintzat hartzen. Sare horretan harrapatuta gaudela esango nuke. Eta oinarrian hezkuntza gabezia larri bat dago maila guztietan, eta ez naiz ari tradizionalaz soilik, dantzaz baizik. Dantza derrigorrezko hezkuntza sisteman ez egoteak eta daukan desegituraketak dakarte kontsiderazio mailan eta formazio mailan izugarrizko egoera larria izatea.

J.M: Herri honetan ez da kultur politikarik existitzen. Etengabe goaz petatxuak egiten. Flash eta titulu garaian, egoera kamuflatzen dugu obra handi batzuekin, baina ez dakit norbait gai den esateko: «Hau da herri gisa dugun proiektua». Dantza etxeak, Dantzarti... urratsak askotan zentzugabekoak eta hutsalak dira. Hemendik 25 metrora badugu gune bat [Lekuona] non X joko politikoarengatik ez diren ados jarriko. Aurrekontuetan agertzen da zenbat milioi euro dauden gastatuta jadanik, baina hor dago, erortzen ari da, itxuraz alternatibarik gabe.

Jagoba Manterola / Argazki Press

O.A: Kultur politikari dagokionez, konplexuz betetako talde politiko teknokrata esnoben menpe gaudela sinesten dut. Hori esaten dut Dantzagunean, zeina sinetsarazi nahi diguten dantzaren sektoreak behar duen inbertsioa dela. Eta bada inbertsio instituzional bat, Gipuzkoako Aldundiarena dantzan modu honetan inplikatu den bakarra, eta esperientzia indartsua eta emankorra da. Baina hori izatea basamortu batean dagoen putzu bakarra... Kirolean, halako gune bat daukagu herri eta ia auzo bakoitzean.

J.M: Goxokia da, baina behar denerako erabateko engainua. Noski, hobe egotea ez egotea baino...

O.A: Bizkaian bularra ateratzen dute DantzaBiz deitutako bulego bat martxan jarri zutelako. Dantza gelarik gabeko espazio bat dantzarako. Araban ez dago ezer, eta orain hamar urte dantza etxeen sarea planteatu zen.

J.M: Egiten da lehen aldiz arte eszenikoaren eskola bat, eta baduzu sektorea bizkarra emanda. Gutako askoren esperantza txikia zen Euskal Herriko dantzak leku bat izatea, eta ez, baztertzen da.

Tituluen arabera, gaur hemen ez, Lekuonan geundeke.

O.A: Bai.

J.M: Kultur politika bat diseinatu behar da. Oraingoak erantzuten dio apurren banaketari. Mahai gainean dagoen debate bakarra da miseriak nola banatuko ditugun eta arau hauen arabera nola mugituko garen. Baina adibide interesgarriak ere badaude. Adibidez, Errenteriako Udalaren moduko batek, bere garaian, plan estrategikoan kultura hazkunde ekonomikoaren ardatz moduan jarri zuen. Sorkuntza ekonomia eta kultura herriaren garapenaren motor ekonomiko gisa ikusten duenik badago.

Etorkizuna

«Dantzatzen den herria ez da inoiz hilko», esan zenuen, Maia, Max saria eskuan. Jarraituko duzue dantzan herria ez hiltzeko?

J.M: Nik dantzan jarraituko dut inolako zalantzarik gabe, herria ez hiltzeko eta pertsonalki ez hiltzeko. Dantzari profesional gisa agertokien gainean gutxiago ari naiz, baina beste esparruetan dantzatzen jarraituko dut beste rol batzuk betetzen. Bestalde, nik uste dantzatzen den herri bat mugitzen den herri bat dela. Antolatzen den, bizi den eta komunikatzen den gizarte bat bizirik dago.

O.A: Badago zerbait inoiz kendu ezingo digutena: dantza.

Jagoba Manterola / Argazki Press

Aurrerantzean zer behar da? Nora jo behar du dantzak?

J.M: Etorkizunari begira, eta Euskal Herriko dantza tradizionalaren esparruan, edo hezkuntzaren kontua oso azkar lotzen da, edo damutuko gara. Profesioari dagokionez, arte eszenikoei buruz, bada garaia zementutik harago benetako proiektuak eraikitzeko, mamia dutenak, eta herri honen etorkizuna ziurtatu dezaketenak. Gure sektorea aurrera egiteko modua da kultur politika sendo bat izatea.

O.A: Aurrera begira, nik daukadan itxaropen apurra da administrazioak dantza aintzat har dezala ekonomiagatik. Argi dago sentsibilitateagatik, kulturagatik eta herrigintzagatik ez duela hartu. Osasuna oso lotua dago gizarte fisikoki aktibo batekin, eta osasun zerbitzuetan kolapso egoera gerta daiteke ez baldin badugu gizartea osasuntsu mantentzen. Horri lotuta dago kirolean egiten den inbertsio izugarria. Europan ohartuak daude dantza dela kiroletik kanpo geratzen den gizartearen esparru handi bat aktibatzeko tresna oso eraginkorra, eta, gainera, oso-oso merkea. Gizartea dantzan jarri behar da, eta, horretarako, ongi prestatuta gaude, euskal dantza erabat jarduera gertukoa eta arrunta dugulako. Eta ari gara. Ez da kasualitatea hainbat herritan helduentzako dantza ikastaroak egotea. Hurrengo pausoak izan beharko du sektore moduan hori kontzienteki aktibatzea. Esaten ari naizen hau oso tristea da, baina ez dut beste aterabiderik ikusten.

J.M: Baina dantza aisialditzat jotzera bideratuko gintuela uste dut; beraz, salbazio iturri gisa ez nuke kontsideratuko.

O.A: Joan Serra unibertsitatean hasi zen dantza irakasle, dekanoaren alabak ezintasun fisiko edo psikiko bat zuelako. Dekanoak ikusi zuenean dantzak zer indar zuen hura aktibatzeko eta garatzeko, erabaki zuen unibertsitatean bere tokia behar zuela. Dantzaren gaitasun horiek agerian jartzea da balioan gora egiteko ikusten dudan aukera bakarra.

Jon Maia

(Errenteria, 1977)

Sei urterekin egin zituen lehen urratsak Ereintza dantza taldean, haren gurasoek eskutik eraman zutelako. Haren ibilbidea «eboluzio bat» izan da: dantza tradizionalean hasi, txapelketetan aritu, eta, tradizionala utzi gabe, tradiziozko urratsak dantza garaikidearekin uztartu arte. 1997an irabazi zuen lehen txapela aurreskua dantzatzen, eta beste sei irabazi zituen ondoren. Horrekin hedabideen arreta bereganatu, eta beste proiektu batzuetarako ateak ireki zitzaizkion. 2001ean Kukai dantza konpainia sortu zuen, eta zuzendaria, dantzaria eta koreografoa da bertan. Dantza talde onenaren Max saria jaso du 2015. eta 2017. urteetan, besteak beste. Azken proiektuetan elkarlanean ari da nazioarteko koreografo esanguratsuekin. Nolanahi ere, ez da tradiziotik aldendu: Errenteriako Musika eta Dantza Kontserbatorioan dantza irakaslea da, eta agendak uzten dionean, Ereintzan.