Sanjuanak 2011: Oihane Irazoki dantzaria

Nolaz etorri da erabaki hori?
Oihane Irazoki. Urki dantzan taldean hausnartzen ari gara aspalditxoan emakumeok euskal dantzetan jokatu behar duen paperaren inguruan, eta prozesu horretan, Soka-Dantzako aurreskua edo atzezkua emakumea izatea erabaki da aurten.

Eta zu izan zara izendatua…
O.I. Niri eman zidaten aukera hori. Nire lehen erreakzioa herriak ea nola hartuko zuen galdetzea izan zen; ateratzera animatu ninduten, eta baiezkoa eman nuen orduan. Hori bai, paper hori betetzeak errespetu handia eragiten zidala eta, nahiago nuela atzeskua izan adierazi nien. Aurreskuak zein atzeskuak berdin dantzatzen dute desafioa eginez, baina aurreskua da lehenbizikoz dantzatzen duena. Asier Garmendia izan da aurreskua azken urtetan, eta plazan agertzen duen plantak errespetua eragiten du benetan.

Urki dantza taldean hausnartzen ari zaretela aipatu duzu…
O.I. Horrela da eta gure baitan aldaketak jasaten ari gara. Aurreneko urtetan Gipuzkoako dantzak oso markatuta egiten genituen: neskek gauza bat eta mutilek bestea. Egun, arau horrek ez digu hainbeste axola, eta emakumearen rol tradizionala modu naturalean ari gara aldatzen. Egia da eztabaidak izaten ditugula taldearen barnean, baina orain arte kapaz izan gara bidea egiten jarraitzeko, eboluzionatzen jarraitzeko.

Iaz ere berdintasunaren aldeko urrats berri batean parte hartu zenuen Santa Krutzetan…
O.I. Halaxe da. Ezpata-Dantzarien aurretik joan ohi diren lau ezpata -dantzari aitzindarietatik hiru emakumeak izan ginen. Izaskun Beraza, Maite Sagaseta eta hirurok lehenbiziko emakumeak izan ginen ezpata txikia eskutan genuela.
Orduan ere prozesu naturala bizitu genuen Urkiren barruan. Aurreko urteetan ezpata-dantzari aitzindari bezala taldeko mutil gehienak pasatakoak zirenez, “eta orain zer?” galdera egin genion geure buruari. Emakumeak ere dantzatzeko garaia heldu zela pentsatu eta aurrera egin genuen. Oso hunkigarria izan zen hirurontzat, eta ikusleen artetik zorionak eta animoak besterik ez genituen jaso.

Aldaketa asko gertatzen ari da tradizioaren baitan Andoainen azken urteetan…
O.I. Bazen horrela izateko garaia. Modu nahiko naturalean gertatzen ari dira aldaketak, eta poztekoa da. Izan ere, batzuetan iruditzen zaigu egundoko aldaketa burutzera goazela, kontrako erreakzioak eragingo ditugula… Gero errealitatean, gauzak errazagoak izaten dira. Esate batera, emakume bat eskopetaria izan da aurten; gauza erraz joan da, nahiz eta aldez aurretik oso konplikatua iruditu guztioi.

Zer nolako sentimenduak ari zaizkizu nagusitzen egunotan?
O.I. Errespetua eragiten dit atzeskua izateak, eta ezin dut ukatu urduri nagoela. Goikoplazak errespetu handiagoa eragiten dit dantza-leku bezala; Santa Krutzetan ezpata-dantzarien taldearen babesa sentitu nuen, eta aldiz, Goikoplazan iruditzen zait aurreskua eta biok nahiko bakarrik egongo garela.
Nire burua kontsolatzeko, pentsatzen ari naiz plazan bilduko den jendearen begiratuak ez direla guregana zuzenduko, agintariengana baizik.
Kontuak kontu, ziur nago orain sentitzen dudan urduritasuna plazara irten aurrekoa izango dela, eta behin oinak plazan jarrita, dantza ondo nola egin beste ezerk ez nauela kezkatuko.

Lehenengo emakume izateak erantzukizun berezia eragingo dizu, ala?
O.I. Izaskun Beraza dantza kideak Andoaingo dantzaren historian urrats bat protagonizatuko dudala aipatu zidan lehengoan, baina ni ez naiz jabetzen gauza horrela denik. Dantza saioa ondo irtetea da nire kezka bakarra lehen esan bezala, nahiz eta jakin ez naizela konforme geratuko egindako lanarekin, oso exijentea bainaiz nire buruarekin!

Une honetan nola ikusten duzu Urkiko helduen taldea?
O.I. Ez dugu dantzari zaharragoen erreferentziarik eduki, eta bide berriak urratuz ari gara egunero. Taldea 23 neskek eta 17 mutilek osatuko dugu gaur egun. Une onean gaudela esango nuke.  
   
Eta nola ikusten duzu dantzaren egoera Andoainen?
O.I. Dantza taldeak egon, badira, baina Andoainen dantza ez dago sustraituta. Inguruko beste zenbait herritan euskal dantza gertuagotik bizitzen dela iruditzen zait. Amak kontatzen didanez Lizar Makil dantza taldearen garaian jendea gehiago mugitzen zen dantzaren inguruan.
Egia da herriko sektore bat hurbiltzen dela dantza ikustera edo praktikatzera gaur egun, baina badago beste sektore oso zabala dantza aspergarritzat jotzen duena, nahiz eta gure tradizioko zati bat izan. Futbolak eta antzeko aktibitateek askoz ere interes handiagoa pizten dute, eta pena pixka bat ematen dit.

Sanjuanak nola bizi dituzu, gainerakoan?
O.I. Azterketak zirela eta azken urteetan ez ditut nahi bezainbat gozatu ahal izan; orain libreago nago alde horretatik. Ekitaldien artean Axeri-Dantzaren eguna edo gaueko kontzertuak ditut atsegin, gaueko parrandak ahaztu gabe...