«Venice Beachen, palmondo artean dantzatzen aritu ginen»

Jose Manuel Mendiola - Dantza irakaslea

1990. urtean joan zen lehen aldiz Jose Manuel Mendiola añorgatarra Amerikako Estatu Batuetara dantzara, Argia taldearekin; beste bitan Añorgako dantzariekin egon zen, 1995 eta 2000. urteetan. Orain, Arkaitz Añorgako dantzarien zuzendari eta dantza-maisu urte luzez izandakoa, bi astez egon berri da Estatu Batuetan Rosa Mari emaztearekin batera, ikastaroak ematen, NABO (North American Basque Organizations) elkarteko John Ysursa dinamizatzaileak antolatutako bira batean.

Aste pare bat egin duzu Amerikako Estatu Batuetan. Zehazki, non ibili zara?

San Franciscora joan ginen lehenik. Lau egun egin genituen han, Valerie Etcharren, euskal etxeko koordinatzailearen etxean. Iritsi eta egun berean eman nuen lehen eskola. Ondoren Boisera joan ginen. Han, egunero, goizetik izaten genuen norbait zain dantzak ikasteko. Arratsaldetan, Oinkari eta Boiseko Gazteak taldeetako dantzariak etortzen ziren. Homedale herriko Txoko Ona euskal etxean ere izan ginen arratsalde batean, Gloria Garaterekin. Azkenik, Los Angeles ondoan dagoen Chino herrira joan ginen, bidaia antolatu duen John Ysursa bizi den herrira eta han, egurra! Egun osoa pasatzen genuen dantzan.

Zer dantza irakatsi dituzu? Nori irakatsi diezu?

Denetarik egin dugu. Kontuan izan behar da adin guztietako jendea etorri dela ikastaroetara, batzuk dantzari zailduak eta beste batzuk hutsetik hasten zirenak. Denekin aritu naiz. Fandango eta arin-arinak ikasi nahi zituzten gehienek. Adibidez, San Francisco hirian nafar jatorrikoak dira asko, Baigorri ingurukoak hain zuzen ere, eta haiek mutil-dantzak ikasi nahi zituzten.

Hau da hara zoazen laugarren aldia. Aldaketarik sumatu al duzu aurreko bidaiekin alderatuta?

Bai, denak zaharrago daude! (kar, kar). Euskal komunitatearen garrantzia hazi egin da, nabariagoa da hiri batzuetan, Boisen bereiziki. Euskal etxea dagoen kaleak Basque block izena du. Han daude, museoa, taberna, frontoia... eta lurrean lauburu handi batzuk. San Franciscoko euskal etxea handia da eta Homedalen frontoi bat egiteko asmoa dute. Horrez gain, gutxienez hilero biltzen dira pic-nic eta antzekoak egiteko.

Zein garrantzia dauka dantzak euskal diasporan?

Euskaraz ez dakite denek. Dantzak, beraz, funtzio bikoitza du. Batetik, euskal etxeetan sozialiazio funtzio handia betetzen du, edonork egin baitezake dantzan. Bestetik, Amerikako Estatu Batuetan hain ohikoak diren desfile eta antzekoetan, euskal komunitatearen erakusgarri egokia da. Euskal etxe bakoitzak, gutxienez, dantza talde bat dauka eta bertako gehienak dantza aritutakoak dira. Dantzaren garrantzia ondo azaltzen duen adibide bat emango dizut, bitxia dena: Homedalen egon nintzenean Wyomingetik etorri zen neska bat, kotxez 12 orduko bidea egin ondoren, bi orduko eskola hartzera. Eskola ondoren, han joan zen bueltan, «gaua pasako dut nonbait!», esanda.

Pasa berriak dira hauteskundeak. Hangoek jarraitzen dute hemengo egunerokoa?

Galdera asko egiten zituzten. Baina zaila da azalpenetan sakontzea. Ez da ahaztu behar euskaldunak diren neurrian direla estatubatuarrak, edo, zehatzago esanda, lehenik bertakoak direla, normala denez. Nire iritzia eman nien, denek egiten dugun antzera. Jendearekin harreman asko izan dugu. Zaharrenek nahi izaten zituzten istorioak entzun eta kontatu eta niri hitz egitea asko gustatzen zaidanez... (kar, kar). Nire emaztea Gardekoa da eta lehengusuren bat ere topatu zuen.

Hizkuntza hesi bat izan da dantzak irakasteko?

Euskaraz egiten nuen nik, baina beti zegoen euskaraz zekien norbait, nik esandakoa kontatzeko. Urratsak begiratu eta azkar hartzen zuten. Beste batzuek bideoak hartzeko baliatzen zuten aukera.

Bidaiatik duela gutxi bueltatu zara. Pasadizorik izango duzu kontatzeko.

Bada Johni bururatu zitzaion, Venice Beachen ginela, dantza bat ikasi behar zuela. Eta hantxe aritu ginen, telebistako polizia-txirrindulariak ibiltzen diren tokian, palmondo artean Xoxuarena dantzatzen. Hori argazki piloa atera zigutena!

Ondo ibili zarela bistakoa da. Errepikatuko zenuke?

(Isilunea) Bidaia luzea egiten da eta dudan arazo nagusia hizkuntza da. Baina bestela pozik joango nintzateke berriz. Uste dut motz geratu naizela, toki bakoitzean astebete egonez gero, etekin askoz handiagoa aterako genion.