Dokumentuaren akzioak
Gu dantzari collahuak ginen...
Antton Lukuri
Kondorraren hegalak ukitu nahi dituzten kanpotarrak goiz jaiki dira
Chivayko ostatu txikian. Egunak argitu aurretik gosaldu dute, abegikor
zerbitzatu ditu etxeko andreak, jangela ongi apainduan. Mismi
sumendiaren itzala ikusi uste dute aurreneko argi izpiekin, furgoneta
zurietan sartu dituztenean. Hemen hasten da Amazonas ibaia, Colca
arroan, Arequipatik ia berrehun kilometrora.
«Colcako hamalau herriek bitxikeria historiko bakan horietakoa
osatzen dute», irakurri dute jangelako horman ongi enmarkaturiko
prentsa artikulu batean. Berme, Vargas Llosaren sinadura darama: «Hiru
mendeko bizimodu koloniala ia ezertan aldatu gabe, bere horretan
mantendu dira hemen», jarraitzen du. Hala jakin dute XVI. mendean
Francisco Pizarrok bere anaia Gonzaloren esku utzi zuela orain beraiek
zapaltzen ari diren lurraldea, eta erregeorde Toledok sorturiko
indigenen bilgune haien itzal direla begien aurrean iratzartzen ari
zaizkien herriak: Yanque, Maca, Cabanaconde, Pinchollo, Achoma...
Goizeko seiak ez direla Yanqueko plazatxoan gelditu eta
gidariak jaitsarazita, Vargas Llosak agindutakoa ikusi dute. Handiagoak
edo txikiagoak, baina Espainian diseinatu eta hemengo lur zokorrez
eraikitako herriak, denak dira elkarren antzekoak. Xake taula baten
gisara antolaturiko karrikak nahinon, zuzenagoak ezin. Hemen, plaza
garrantzitsu bat; han, azokarako gunea; haraxeago, kareztatutako eliza.
Denbora tarratadak behelainotan: orain ere Espainiako banderaren
koloreak ikus daitezke zaharberritzen ari diren elizan. «Cooperación Española», dio afixa handiak.
Orduan entzun dute Perukoa bai, baina lasai asko Nepalgoa ere
izan daitekeen doinu errepikakorra, halako mantra alai bat. Ostikadak
iratzartzen hasia den harriaren kontra. Dantzariak dira, bira
bakoitzean kanpaiak bezala hanpatzen diren gona zuri-gorri-urdin
luzeekin. Atorra zuriak daramatzate, kapelu ikusgarriak. Uhalak musu
aldea estaltzen diotela, emakume bat gizonarena egiten.
«Maitasunaren dantza deitzen da», argitu die gidari isilak.
Plaza ertzean, mendeetako itzal berak lapiko ketsuen bueltan.
Jaietan dira, eta beraiek han aplikatu. Zinez hunkitu dira. Munduko
tokirik egokienean dira, unerik aproposenean. Erlojuari begia: seiak
eta hogei. Europan, hondartza bidean imajinatu dituzte etxeko eta
lagunak. Bakardade hartan bakarrik egotearen zaina bizkar hezurrean
behera. Ezagunen artean, nork izan du halako ditxarik? Nork izan du
bertako erritual bat horrela, hain gordin, hain berezko ezagutzeko
aukera? Dantzarien ondoan llama ikusgarri bat dago, kolore biziz
jantzita hau ere. Hurbiltzeko keinua egin die indiarrak, nahi badute
ateratzeko argazkia, unearen betiko oroigarria izan dezaten. Goizaldeko
freskurak bildu ditu denak. Etxetik urrun dabiltza.
Dantzak amaitu gabe artean, eta bidean aurrera segitu behar
dutelako agindua jasota, furgoneta gehiago ikusi dituzte iristen. Egun
gogoangarria izango da gaurkoa. Gero, aurrerago, bertatik bertara
ikusiko dituzte hegazti erraldoiak Kondorraren Gurutzean. Bidean,
harrizko labarretan egindako zuloak erakutsi dizkiete, non diren
collahua eta cabana indioen hilobiak, petroglifoak, Madrigalgo zilar
meen bristadak, laboreak egiteko mendeetan eraikitako txapaldak.
Eguzkia gora da egindako bidea desibiltzen hasi direnerako.
Itzuleran azkarrago doa dena. Bidaide gehienak harria baino gogorrago
lo. Yanqueko plaza aurretik igaro direnean, ez dago dantzaririk, ez
festarik. Denak behelainoak eraman dituela dirudi. Orduan ohartu dira,
orduan, beharbada... kondorra ikustera doazen kanpotarrentzat
antolatutako ikuskizuna izan da egunsentiak eskaini diena. Eta nola ez
dakitela, zi-rrara desegiten hasia da, gosa-riko opil birrinak koka
matetan bezala.
Dokumentuaren akzioak