Iruñean inauteriek ez dute tradiziorik. Donibane auzoan, ordea, 1977an hasi ziren ohitura eta pertsonaia zaharrak berreskuratu eta berriak sortzen.

Ideiak arrakasta handia izan zuen, eta pertsonaia berriak sortu ziren, euskal mitologian oinarrituta. 80ko hamarkadaren bukaeran agertu zen Zaldi lehen aldiz. 1990an, Basurde sortu zuten, eta 1991n, Jeinuak. 1991tik gaur egun arte, Ahari, Basurde, Zezengorri, Zaldia eta Lamia pertsonaiak Donibaneko karriketan barna ibiltzen dira otsaileko bigarren asteburuan. Haiekin batera, Hartza, Mairu, Akerra, Veneciano Narigon, txatxoak...

1. Ahari

Mari euskal jainkosak, beretako erabiltzen zuen jeniu hau Euskal Herrian zehar zituen egoitza ezberdinetan, hala Aralarren nola Anboton. Batzuetan artzainak Mariren kobetan sartzen baziren ahariaren atzetik, haiena zelakoan, aharia artaldean sartzen zen artzainak nahastu eta izutuz. Kondaira oso ezaguna omen da Azkoitian.

2. Basurde

Nahiz eta Basurderik ez agertu gure kondairetan, seguru asko historian zehar galdu direlako, Bizkaian, Bermeo inguruan, Ieltxu edo Iratxoak agertzen dira. Txerri txiki basatiak dira, ilunabarrean bidaiariei jarraitu eta korrika egitera behartzen dituztenak, galdu edo ahitu arte.

3.Gaueko

Gure antzinako arbasoek Gaueko izpiritutzat hartu zuten. Izpiritu honek gauez gertatzen ziren gauza guztiak menperatzen omen zituen, eta haien baimenik gabe ez zegoen ezer egiterik. Horregatik egiten omen ziren, Euskal Herrian, hainbeste apustu eta trabes gauez.

4. Lamia

Arizkundik Mutrikura edo Bianatik Urruñara ez dago pertsonaia honen inguruko aipamenik izanen ez duen herririk. Hamaika elezahar, leku, toponimia, denetan Lamiak gure historiarekin lotuta ageri dira. Euskal pertsonaia ematen badu ere, Lamiaren pertsonaia Grezia zaharreko sinesmenetan presente zegoen, mitologia klasikoetan existitzen baitzen. Bitxikeri moduan esan daiteke euskal lamiek, beraien komunitateetan, arrak dituztela. Maideak edo Lamia arrak dira. Tradizioaren arabera, euskal lamia onbera zen eta, hainbatetan, gizonen eta lamien arteko harremana erotiko eta sexuala izan da. Horietariko batzuk ezkontzan amaitu ziren.

5. Zaldi

Animali honek Euskal Herriko hainbat ipuinetan agertzen diren menpeko izpiritu batzuen irudia hartzen du. Kobazulo eta leizeak zaintzen dituzten zaldiak; artzainak herrestan eramaten dituzten zaldi hegalariak... Zaldia zuria eta hegalaria zenean, Mariren haragitzetako bat zela uste izaten zen, jainkosaren berragerpen bat edo. Aralar, Ataun edo Berastegin zaldiarekin lotutako kondairak zeuden.

6. Zezengorri

Lurrazpiko izpirituen metamorfosi arruntena dugu zezengorri edo zezensuzko. Euskal Herriko koba eta leize asko daude Zezengorriaren babesean, eta honek bertan sartzen direnen aurka jotzen du edo harriak jaurkitzen dizkie. Sinesmen hau Betizurekin lotuta dago, aitzinean gure mendietan zehar bazkatzen zen behi basatia. Behigorri, aldiz, espresuki Mariren agerpen batekin identifikatzen da. Aralar, Sara, Etxalar bezalako herriek halako izpirituen kondairak badituzte.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Miel Otxin

Lantz. Miel Otxin da, Ziripotekin batera, Lantzeko inauterietako pertsonaia nagusia. Hiru metroko garaiera eta 30 kiloko pisua du, eta gaizkiaren ordezkaria zelako erretzen dute sutan inauterien bukaeran. Lapurra izanik mendian ibili ohi zela esaten duen bertso bat bada, eta herritarrak izutuak zituela dio. Aurpegia mozorrotu eta bidera ateratzen zen Miel Otxin ibiltariei ondasunak kentzera, eta Ziripotek harrapatu zuen. Inauterietako kalejira bukatzean txatxoek ematen diote su.