Dantzaren olatuan, baserritarrak nagusi

Ez da festa egun soila. Euskal Jai egunak sustrai sendoak ditu Zarautzen. Herrira iritsi, eta agerikoa da hori. Bezperan lisatutako baserritar jantzi dotoreak soinean irteten dira herritarrak kalera. Haur, gazte nahiz heldu, adinik ez du festak. Goizean goizetik hamarretakoa edo hamaiketakoa egitera aurrena, herriko kaleak hartzen dituen trikiti doinuekin erromeriara, ondoren. Urtea joan urtea etorri, errepikatzen den tradizioa dute zarauztarrek.

Baina zarauztarrek soilik ez. Inguruko herrietatik asko gerturatzen dira. Euskotrenen geltokira iristen den tren bakoitzetik jende ilara handia jaisten da, eguerditik aurrera, batez ere. Gehienak baserritarrez jantzita, festarako prest. Atzo ere halaxe gertatu zen.

Eguerdian egin zuten kaleek gainezka, baina ordurako goiztiarrenek orduak zeramatzaten kalean. Izan ziren goizean goizeko eresia jomuga izan zutenak, edota txistulari, trikitilari eta dultzaineroak kalez kale abiatzearekin batera egunari ekin ziotenak. Hamarretatik aurrera hasi zen giroa berotzen. Egun luzea aurretik, indarrak hartzeko gosari edo hamaiketakoa hartzeko tenorea zuten. Horretarako, taberna, elkarte eta bestelako lokalek balio zuten. Txorizoa, urdaiazpikoa eta gazta ezin falta, arrautza frijitu pareaz lagunduta. Sagardoa eta txakolina edateko.

Hamaiketakoa bukatu, eta kalera. Gazte koadrilak, supermerkatuetako orgak, traktoreak eta bestelako garraiobideak edariz eta jakiz beteta. Urtetik urtera bilakaera handia izaten ari dira orga horiek.

Karroza berezia

Dantza eta dantza artean, izan zen une hunkigarririk; Jose Luis Lasak dantzatutako aurreskua, esaterako. Duela mende erdi Zarauzko kaleak zeharkatu zituen danbolin eta txistu itxurako karrozaren erreplika egin du aurten Lasak, eta eguerdi parteko karroza desfilean geldialdia egin zuten Musika plazan, Lasak berak, karrozara igo, eta aurreskua dantzatu zezan. Koadrilako lagunen eta zarauztar askoren txalo zaparrada jaso zuen Lasak, hunkituta. Desfilean beste hiru karroza ere kaleratu zituzten, tartean Jose Mari Zuazobidek diseinatutako Jostundegia.

Eta desfilearen ondotik iritsi zen gorputza astintzeko ordua. 1920ko urteetatik Euskal Jai eguneko ekitaldi nagusia izaten da erromeria, Musika plazan eguerdian, eta Iñurritzako zelaian arratsaldean. Bi guneen arteko lotura karroza, trikitilari, dultzainero eta txistulariekin kalejiran osatu zuten. Geratu gabe aritu zen jendea dantzan arratsalde osoan, eta indarrei eutsi zietenek gaueko ordu txikietaraino jarraitu zuten dantzan.