Dokumentuaren akzioak
Dantzan, jainkoari so
Erantzunak baino gehiago, erlijioari buruzko galderak plazaratzen ditu Ertza konpainiaren 'Act of God' dantza ikuskizun berriak
Zure eredura eginak bagara, zergatik dago hainbeste jende berekoi?
Halakoa al zara zu? Zu bezalakoak izateko aberastasunak pilatu behar ote
ditugu? Zergatik eskatu behar ote dugu barkamena, jaiotzeagatik?
Hondamendietan hildakoak, denak al ziren bekatariak? Zergatik zara
gizon, eta ez emakume? Hain apala bazara, zergatik egin behar dizugu
otoitz belauniko? Ba al duzu erreklamazio orririk? Halako galderak
egiten dizkiote lau dantzarik jainkoari Act of God ikuskizunean,
gora begira daudela. Erantzunak baino gehiago, zalantzak mahai
gaineratzen baititu Ertza konpainiaren ikuskizun berriak. «Haur batek
egin zitzakeen galderak dira gehienak», Asier Zabaleta zuzendariaren
hitzetan. Haur baten xalotasunetik, jainkoari begiratzen diote
dantzatzen diren bitartean. Etzi estreinatuko dute lana, Donostiako
Gazteszenan, 20:00etan.
Apaindurarik gabeko oholtza batean,
argien laguntza soilarekin, jainkoarekin bakarrizketan aritzen dira
Zabaleta, Noemi Viana, Lorentxa Iturralde eta Eneko Gil; elkarrekin
eztabaidan beste zenbaitetan, kantuan, otoitzean, marmarrean, isilpeka
hizketan, oihuka eta bakarka edo elkarrekin dantzan. Gora begira sarri.
Hasiera-hasierako ideia iaz otu zitzaion Zabaletari, Brasilen zela. Jose Saramagoren Caín
eleberria irakurtzean. «Izugarri gustatu zitzaidan nola tratatzen duen
halako pisuzko gai bat, ironiaz, umorez, nola plazaratzen dituen hainbat
galdera». Dantzaren bitartez lantzeko gai mamitsua izan zitekeela
iruditu zitzaion, eta dantzariekin elkartu zen hasteko. «Liburua
irakurtzeko eskatu nien, zenbait dokumental ikusi genituen, eta
bakoitzaren esperientziak partekatzen aritu ginen, ez zerbait zehatza
egiteko asmoz, baina bai gai horretan janzteko». Zein gai ukitu nahi
zituzten eta zein galdera zituzten zerrendatu, eta Harkaitz Canori
bidali zizkioten gogoeta guztiak; «liburuaren izpiritua» gorde nahi
zutela ere esan zioten, eta lehen gidoi bat landu zuen idazleak.
Obran
egiten dituzten otoitz berezietan ere izan zuen parte hartzerik.
Jainkoari zer esango ziokeen zerrendatu zuten dantzariek, eta denetarik
atera zen, Zabaletaren hitzetan. Canok ere landu zituen errezoak: Aita gurea
hartu, eta haren egitura mantenduta, hitzak aldatu zizkion. Aitaren
lekuan ama jarri zuen, gainera. «Betiko istorio judu-kristaua hartu, eta
ikuspegi ironikoago bat ematea zen asmoa».
«Zerbait libreagoa
egitea pentsatu genuen, Saramagoren hasierako ideiari ez hain lotua.
Liburutik printzaren bat geratu da azkenean», Canoren hitzetan. Bere
gogoetak ere badaude testuetan, auziak interesa baduelako beretzat,
heriotzarekin edo eman izan den heziketarekin duen loturagatik,
esaterako. Gogoeta bat nabarmendu du: «Bada sinesten duen jendea jakin
gabe sinesten duela, berdin dit jainkoarengan edo beste zerbaitetan. Ez
dugu pentsatu behar zertan sinesten dugun, baizik gure fedea non jarri
dugun eta zerk iraintzen gaituen. Gakoa da zerk ematen digun min;
literaturan ere gauza bera da; min ematen badizu zerbaitegatik da, eta
horretan pentsatu behar da».
Dantzari bakoitzak ikuspuntu bati
heltzea pentsatu zuten hasieran: sinestuna, sinesten ez zuena, zalantzan
zegoena, eta beste kontrapuntu bat agertuko zituzten. «Baina, azkenean,
ezetz erabaki genuen; denok zalantzak izatea eta ikuspuntuak aldatzea
pentsatu genuen, bizitzan ere hala baita», Zabaletaren hitzetan. Aurrez
landuta zituzten dantza mugimenduekin eta testua esku artean zutela,
Ander Lipusengana jo zuten, dramaturgiarekin lagun zitzan, «dantza eta
testua elkarri egokitzen, forma ematen».
Musikak indar handia du
obra osoan. Johann Sebastian Bachen lanekin aritzeko gogoa aspalditik
zuen Zabaletak, eta oso argi zuen gaiarentzat aproposa zela,
«zeremoniaren kutsua emateko». Xabi Erkiziaren esku utzi zuten soinu
diseinua, eta hark grabatutako hotsak ere badira, lurrikara baten
burrunbarena, esaterako.
Kontraesanen jainkoa
Pertsonen
psikologiarekin eta bizimoduarekin harremana duten gaiak lantzea
atsegin du Zabaletak, eta erlijioaren inguruan jendeak ez duela gehiegi
pentsatzen uste du. Gaiak gogoeta merezi du, ordea, «instituzio asko
daudelako hortaz baliatzen direnak», dantzariaren iritziz. «Nork bere
ikuspuntua argi izan behar lukeen gai bat da; erlijioaren izenean
astakeria asko egiten dira, eta pasibotasun horrek onartzen du». Ez du
erantzunik eskaintzen, ikusleak gogoeta egitea da asmo bakarra, halako
auzietan erantzunik ez dagoelakoan. «Norberak atera behar ditu
ondorioak, ez dugu espero behar inork erantzunak ematea, sinesten duenak
ere horrela sinesten duelako, itsuki».
Horregatik hartu dute
haur baten xalotasunaren abiapuntua. «Haur bati ere ezin zaio erantzun
logiko bat eman honen inguruan, galderak ere ez dira oso logikoak;
erlijioek erabiltzen dituzten ez-logika horiek baliatzen ditugu geuk ere
obran». Hala, nahiago izan dute «ulertzen zailak diren kontraesanak»
mahai gainean jartzea. Hondamendi batean jendeak erakusten duen fedea
eta, aldi berean, ezbehar hori zigor modura ulertzea jarri du adibide
gisa.
Kritika bat irudi lezake batzuetan, Vianak, «zergatik?!»
oihukatuz bakarka dantzatzen duen zatian, esaterako. Baina kritika baino
gehiago, «galduta dagoenaren zentzua, ez ulertzearen ezintasuna» agertu
nahi izan dute. Kritika baldin badago, jainkoari edo erlijioari baino
gehiago, «kontzeptu horiek euren mesedetan erabiltzen dituzten
instituzioei» egiten die obrak.
Eta kontraesan horietatik sortu
dira mugimendu asko, aurpegiarekin keinu bakoitza bereziki
markatzearena, kasu. Elizetako zenbait irudi ekarri nahi dituzte gogora:
«Aurpegi oso gogorrak dituzte, askotan torturen benetako irudikapenak
dira, baina, aldi berean, jendeari sosegua, laguntza eta zeharo
aurkakoak diren sentipenak ematen dizkiote irudi horiek». Kontraesan
guztiak Donostian taularatuko dituzte etzi.
Noemi Viana, Lorentxa Iturralde, Asier Zabaleta eta Eneko Gil, atzoko entseguan, Donostian. / JON URBE / ARGAZKI PRESS
Dokumentuaren akzioak