Bi emakume latinoamerikar

DFeria erakargarri egiten duten gauzetariko bat da Latinoamerikako arte eszenikoei begiratu txiki bat bota ahal izatea, eta gaurko kritikan Kolonbia eta Brasildik ekarritako bi lan komentatuko ditugu.

Yo no estoy loca (Ez nago erotuta) deitu da Marce Valenciak interpretaturiko pieza, eta aipatzekoa da esku-programan dakarrela «Valenciak esateko eta egiteko» egina dela. Horrek esan nahi du interpretearen neurrian sortu dela, eta datu horrekin hobeto ulertuko dugu soilik sei aulkirekin eta antzezlearen energiarekin izandako emaitza harrigarria.

Fabio Rubianoren testuan emakume batek ohean aurkitzen ditu senarra eta haren amorantea, eta pasadizo horren inguruan era guztietako kontakizunak ehuntzen dira, abilezia handiz ehundu ere. Bide batez, argumentuak ihes egiten du anekdota hutsaren eremu antzutik, eta protagonistaren bizipenen bidez Kolonbiako egoera sozialaren berri izan dugu. Tira, ez gara hurbildu Kolonbia osoaren konplexutasun itzelera, noski, baina bai europar mundu burgesarekin hobekien konektatzen duten gizarte-geruzetara. Izan ere, antzezlaneko gatazkak ez dauka zerikusirik ez hango nekazari txiroekin, ez indioekin, ez narkoekin, ez paramilitarrekin, han jaio izanda beren herrian ezer gertatuko ez balitz bezala bizi nahi dutenekin baizik. Gogoeta hori ez da inolaz ere agertu, eta horregatik kokatzen da antzezlana latinoamerikar antzerki burgesaren eremuan, antzezpena eta testuaren garapena bikainak izan arren.

Iemanja jainkosa afro-brasildarraren itxuraz hartu ditu ikusleak Brasilgo Mari Paula performerrak, Brasilgo portugesezko testu indigenista-dadaista-feminista bat —Leonarda Gluckek lan honetarako egina— entzuten zen bitartean. Paulak apurka-apurka erantzi ditu soinean zeramatzan edergarriak eta lihazkiz egindako gona doratuarekin geratu da, bularraldea agerian.

Hortik aurrera, eboluzio dantzatuak garatu ditu, baina adierazi duen mugimendu kalitatea zuri batenari zegokion, ez benetako brasildar batenari, eta eman duen itxurak turistentzako ikuskizun horietako batean baleude bezala sentiarazi gaitu. Beste une batzuetan jaka distiratsu bat jantzi du, betiere bularrak agerian utzita, eta patata tortilla zakar bat prestatu eta erdizka jan du, Mexikoko narkotrafikatzaileen krudelkeria izugarrien berri ematen zigun bitartean.

Brasilgo eta lusofoniako abesti eta ahots ezagunek girotu dute emanaldia —Tom Jobimen Água de beber mitikoa, Vinicius de Moraesen grabaketa historiko bat, Maria Bethaniaren lehendabiziko kanta (É de manhã, Caetano Veloso egilea), Cabo Verdeko Cesaria Evora, chorinho delakoak...—, eta hala ere proposamenetik kanpo geratu gara, artistari zerizkion artifizialtasuna eta pertsonalismoa zirela kausa.